Spis treści

Drogi i transport w miastach (I) Problemy modernizacjiNakłady budżetowe samorządów - łącznie z funduszami europejskimi - na transport są dość wysokie, jednak ciągle pozostają ograniczone w stosunku do ilości zadań oczekujących realizacji. W aktualnej sytuacji finansowej państwa, w tym samorządów, raczej nie należy się spodziewać w krótkiej perspektywie czasu radykalnego wzrostu finansowania projektów transportowych w miastach. Jednak nie powinna ta sytuacja powodować obniżania już osiągniętych standardów jakościowych usług transportowych. Taki wniosek zawiera dokument „Transport w miastach – problemy modernizacji, osiągnięcia miast i oceny odbiorców usług transportowych”, jaki opublikował Związek Miast Polskich jako podsumowanie monitoringu prowadzonego w ramach Systemu Analiz Samorządowych*.

Miasta realizują i przygotowują - w zróżnicowanym zakresie - projekty transportowe zaprogramowane w politykach, strategiach, planach rozwoju itp. miejskich dokumentach planistycznych. Starania samorządów - poprzez realizację przyjętych projektów – zmierzają do uzyskania odczuwalnych efektów w równoważeniu transportu. Jednak dziłania zmierzające do tego celu miasta prowadzą pod silną presją skutków słabej kondycji, w której znajdują się miejskie systemy transportowe.

Wzrost motoryzacji i zwiększający się udział transportu drogowego w przemieszczaniu osób i ładunków, rosnące natężenie środków transportu i zakresy obciążeń infrastruktury transportowej miast, zdecydowanie niska przepustowość miejskich układów drogowych, nakładanie ruchu tranzytowego na ruch wewnętrzny, to tylko niektóre źródła poważnych problemów transportowych miast sprowadzających się między innymi do:

  • wzrastającego zatłoczenia dróg miejskich i dróg wlotowych/wylotowych do obszarów zurbanizowanych,
  • drastycznie obniżonych standardów technicznych dróg miejskich i obiektów inżynierskich (zły stan techniczny) oraz innych urządzeń infrastruktury uzbrojenia terenu wbudowanych w pasy drogowe,
  • zagrożeń bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego: w tym niechronionych grup uczestników tego ruchu – pieszych i rowerzystów,
  • braku sprawnych systemów sterowania i zarządzania ruchem drogowym,
  • niskiej konkurencyjności publicznego transportu zbiorowego wobec indywidualnego transportu samochodowego,
  • istotnego naruszania środowiska przez środki transportu wskutek nadmiernej emisji spalin i hałasu.

Zespół tych problemów transportowych, nie tylko infrastrukturalnych, znany jest od bardzo dawna. Oceny sytuacji były i pozostają jednoznaczne: istotna część infrastruktury technicznej transportu w miastach nie będzie w stanie przejąć dalszego zwiększenia obciążenia ruchem na możliwych do zaakceptowania poziomach standardów tego ruchu. Prawie każda ingerencja w pracę przeciążonych miejskich układów drogowych w celach modernizacyjnych i inwestycyjnych wywołuje poważne konsekwencje w ruchu na całej sieci drogowej miasta, a nie tylko lokalnie w bliskim otoczeniu prowadzonych robót.

Dysproporcje pomiędzy potrzebami transportowymi a możliwościami ich realizacji na godziwym poziomie jakości, zwiększają się na niekorzyść tych pierwszych, tj. użytkowników dróg miejskich. Wobec ilości zadań i ich przestrzennego usytuowania w miastach, uzyskiwane efekty ze zrealizowanych projektów infrastrukturalnych są słabo dostrzegane w całości funkcjonowania systemu transportowego i również tak są odbierane w opinii społecznej, kształtowanej głównie przez liczne uciążliwości transportowe.

Proces modernizacyjny i inwestycyjny infrastruktury transportowej w miastach rozpoczął się w pierwszej dekadzie lat XXI wieku i szerzej rozwinięty w drugiej połowie tej dekady. Było to stanowczo za późno w stosunku do dynamicznie zwiększających się potrzeb w obsłudze transportowej miast. Rozpoczęcie w szerszym zakresie rekonstrukcji infrastruktury transportowej w miastach determinowały finanse samorządów, które zostały wzmocnione europejskimi funduszami strukturalnymi.

Doskonalenie właściwie pracujących systemów transportowych miast, aby były bardziej efektywne, sprawne i przyjazne ludziom oraz gospodarce jest procesem ciągłym i nie ingerującym drastycznie w ich codzienną pracę eksploatacyjną. Tak ten proces przebiegał w miastach Europy Zachodniej. Natomiast pełna rekonstrukcja infrastruktury transportowej, którą w polskich miastach należy wykonać z powodu skali degradacji wskutek zaniedbań od dziesięcioleci - jest wyzwaniem o wiele trudniejszym od systematycznego doskonalenia infrastruktury o wysokich parametrach użytkowych, bo wymagającym:

  • ogromnych nakładów finansowych,
  • profesjonalnego przygotowania scenariuszy organizacyjnych, technicznych oraz ekonomicznych działań w perspektywie wielu najbliższych lat,
  • uzyskania zaufania społeczeństwa do pewności realizacji przyjętych projektów i efektów, które systematycznie będą zmniejszać uciążliwości transportowe w miastach,
  • wsparcia samorządów miast przez organy ustawodawcze i wykonawcze państwa.

Na zadania modernizacyjne i inwestycje drogowe oraz publicznego transportu zbiorowego w ostatnich latach samorządy miast przeznaczają istotną część środków budżetowych. W roku 2009 wydatki samorządów lokalnych i regionalnych w dziale transport i drogi wyniosły 15,7 mld zł, co stanowiło ponad 36% wszystkich inwestycji samorządowych i była to wartość wyższa od ogółu wydatków majątkowych budżetu państwa. Miasta w roku 2009 przeznaczyły średnio 11,7% ogółu wydatków na transport i łączność, w miastach na prawach powiatu średnio wydatki te wyniosły 14,18% ogółu wydatków budżetowych. W 10 miastach z ogólnej liczby 65 miast na prawach powiatu w 2009 r. wydatki na transport przekroczyły 20% (20,1% – 27,7%) ogółu wydatków budżetowych. W 51 miastach z 830 miast nie będących na prawach powiatu, udział wydatków na transport w wydatkach gmin ogółem przekroczył 20% (20,06% - 52,0%), w tym 6 miast uzyskało powyżej 30%.

O skali wydatków na transport miejski decydują różne czynniki lokalne w tym możliwości budżetowe, skala potrzeb, stopień przygotowania projektów itp. Przytoczone informacje dokumentują bardzo wysokie zaangażowanie finansowe samorządów miast w działania modernizacyjne i inwestycyjne w sektorze transportu, chociaż pozostałe zadania gmin również wymagają odpowiednich nakładów finansowych. W większości miast nakłady na transport – drogi, publiczny transport zbiorowy – osiągają graniczne możliwości finansowania ze środków lokalnych budżetów, co wobec potrzeb, staje się uzasadnioną podstawą dla jednoznacznych postulatów samorządów miast o uwzględnienie tych czynników w polityce rozwoju kraju.

Wygenerowane z bazy danych SAS, wybrane średnie wskaźniki z pomiaru dróg miejskich w latach 2005 do 2009 są w określonym stopniu odzwierciedleniem problemów stanu miejskiej infrastruktury drogowej.

Dodaj komentarz
Komentarze do artykułów może dodać każdy użytkownik Internetu. Administrator portalu nie opublikuje jednak komentarzy łamiących prawo oraz niemerytorycznych, tj. nieodnoszących się bezpośrednio do treści zawartych w artykule. Nie będą również publikowane komentarze godzące w dobre imię osób czy podmiotów, rasistowskie, wyznaniowe czy uwłaczające grupom etnicznym, oraz zawierają treści nieetyczne albo niemoralne, pornograficzne oraz wulgarne. Z komentarzy zostaną usunięte: reklamy towarów, usług, komercyjnych serwisów internetowych, a także linki do stron konkurencyjnych.