Partnerstwo publiczno–prywatne (PPP) w sektorze drogowym polega na współpracy partnera publicznego i prywatnego w ramach jednej umowy przy budowie i wieloletniej obsłudze infrastruktury drogowej. Partner prywatny ponosi część ryzyka wynikającego z projektu, jak również może partycypować w finansowaniu budowy.
PPP pozwala na realizację inwestycji bez obciążenia limitu długu publicznego jednostki publicznej oraz rozłożenie zobowiązań jednostki publicznej na wiele lat. Partner prywatny, który jednocześnie projektuje, buduje i obsługuje infrastrukturę drogową przez wiele lat, ma motywację do wykorzystania w projektowaniu i budowie najbardziej efektywnych rozwiązań i dostosowania infrastruktury do przyszłej eksploatacji. W ten sposób jednostka publiczna korzysta z doświadczenia partnera prywatnego oraz wyższej efektywności pracy, jaka charakteryzuje sektor prywatny.
Model PPP wykorzystywany jest zarówno do budowy nowych dróg i autostrad, jak i do remontu i modernizacji oraz eksploatacji istniejących dróg. Projekty PPP w sektorze drogowym obejmują także mosty, tunele i inne elementy drogowej sieci transportowej oraz autostrady nieobjęte poborem opłat. Rzadziej wykorzystuje się PPP do budowy dróg miejskich, chociaż istnieją przykłady także takiego zastosowania, w większości dotyczące obwodnic dużych miast. W systemie PPP wybudowana została chociażby obwodnica Madrytu.
W typowych projektach drogowych realizowanych metodą PPP dwa z trzech podstawowych ryzyk występujących w projekcie, czyli ryzyko budowy i ryzyko eksploatacji, są ryzykami strony prywatnej. Alokacja trzeciego z głównych ryzyk - ryzyka popytu - jest uzależniona od tego czy pobór opłat od użytkowników jest możliwy (technicznie i prawnie) i zasadny (finansowo i społecznie), od decyzji kto ma kształtować wysokość opłat za przejazd jeżeli mogą być wprowadzone oraz od tego czy wysokość przychodów generowanych przez projekt z opłat jest wystarczająca dla pokrycia zobowiązań kredytowych strony prywatnej przy jednoczesnym osiągnięciu racjonalnego poziomu zysku z projektu. Przypisanie ryzyka popytu dokonuje się przez zastosowanie odpowiedniego mechanizmu płatności/wynagrodzenia dla partnera prywatnego, który przyporządkowuje ryzyko ruchu w sposób prezentowany w tabeli.
Pełne wdrożenie partnerstwa publiczno-prywatnego w sektorze drogowym rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku, chociaż istnieją też starsze koncesje na autostrady płatne (np. w Hiszpanii pierwsze koncesje zostały przyznane w 1967 roku). Obecnie drogi wybudowane w formule PPP funkcjonują w większości krajów europejskich, w tym w Polsce, oraz w Azji, Ameryce, Afryce i Australii.
Na świecie w latach 1985-2005 zrealizowano 389 projektów drogowych PPP o ogólnej wartości wynoszącej 175 mld USD. Najwięcej projektów PPP z zakresu drogownictwa zrealizowano w kolejności w: Ameryce Północnej, Europie, Ameryce Południowej i w Azji. Jednakże pod względem wartości projektów Europa i Azja prześcignęły Amerykę.
W większości państw europejskich funkcjonuje już wiele dróg i autostrad wybudowanych i eksploatowanych w systemie PPP, m.in. w Hiszpanii, Portugalii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Francji, Norwegii, Grecji, Niemczech, Polsce, Belgii, Czechach na Węgrzech, we Włoszech i w Holandii.
Niewątpliwym liderem wśród krajów europejskich jeżeli chodzi o realizację projektów (nie tylko drogowych) w metodzie PPP jest Wielka Brytania. Wiodącą metodą realizacji PPP w tym kraju jest tzw. Private Finance Initiative (PFI). W ramach tego rozwiązania na sektor prywatny przechodzą zadania związane z projektowaniem, finansowaniem, budową i utrzymaniem przedsięwzięcia. Zasadą, która kwalifikuje dany projekt do realizacji, jest tzw. value for money czyli zapewnienie, że korzyści osiągnięte przez partnerów mają wartość adekwatną do zainwestowanych środków. W latach 1992-2008 w ramach PFI zrealizowano 510 projektów, w tym 43 projekty transportowe.
Paweł Szaciłło
zastępca dyrektora
PwC Polska Sp. z o.o.
Zespół: Transport Infrastruktura, Sektor Publiczny
