Artykuły

Dzięki odpowiedniemu projektowaniu i utrzymaniu dróg, eliminującemu zbyteczne zatrzymania pojazdu, rozpraszanie uwagi, niewłaściwe lub mylące oznakowanie, ograniczenia widoczności, kierowca prowadzi pojazd płynnie, a jego styl jazdy staje się optymalny. W ten sposób eliminuje się też agresywny styl jazdy wywołany zdenerwowaniem złymi warunkami drogowymi. W oczywisty sposób przekłada się to na zmniejszenie uciążliwości ruchu pojazdu dla środowiska.

Postrzeganie wzrokowe drogi

Postrzeganie drogi jest procesem złożonym. Kierowca pobierając z otoczenia bodźce wzrokowe przetwarza je w swoim umyśle i z wyprzedzeniem buduje w wyobraźni jego model. Na podstawie tego modelu oraz zasobów pamięci o podobnych sytuacjach drogowych programuje odpowiednie ruchy sterowania samochodem.

Podczas jazdy po nieskomplikowanym geometrycznie odcinku drogi, na której natężenie ruchu jest małe, kierowca większość operacji związanych z prowadzeniem pojazdu wykonuje w sposób automatyczny. Dzieje się tak dlatego, iż w zasobach pamięci kierowcy są utrzymywane doświadczenia z jazdy tym lub podobnym odcinkiem drogi. W przypadku powstania sytuacji nietypowej kierowca jest zmuszony użyć pozostałych zasobów myślowych. Uruchamia wówczas część mózgu odpowiedzialną za analizę sytuacji nietypowych, wymagających bieżącego przetwarzania bodźców wzrokowych i podejmowania decyzji.

W opracowaniach naukowych poświęconych procesom przetwarzania informacji wzrokowej przez człowieka można znaleźć teorie o przetwarzaniu równoległym i szeregowym sygnałów (bodźców wzrokowych). Procesy te  nazwano odpowiednio procesami automatycznymi i kontrolowanymi. Za przetwarzanie bodźców i sytuacji drogowych znanych kierowcy (w procesie automatycznym) odpowiada „mózg przedświadomy”, zaś nieznanych kierowcy (w procesie kontrolowanym) – „mózg świadomy”. Cechy procesów automatycznych i kontrolowanych zestawiono w tablicy.

Podstawowym sygnałem, za pomocą którego można obserwować procesy świadomej uwagi, a tym samym pracę mózgu świadomego jest ruch oka [4]. W badaniach stosuje się różne metody pomiaru ruchu oka, a parametry opisujące ten ruch są następnie odpowiednio przetwarzane w celu uzyskania informacji o stanie świadomej uwagi. Najczęściej analizuje się stany utrzymywania wzroku w miejscach bodźców wzrokowych nazwane fiksacjami lub ruchy sakadyczne oczu zachodzące pomiędzy fiksacjami.

Do pomiaru ruchu oczu stosuje się zaawansowane technologicznie urządzenia rejestrujące o rozdzielczości 1000 Hz. Oprócz rejestracji położenia gałek ocznych rejestrują one zazwyczaj inne parametry, jak na przykład natężenie oświetlenia, utlenowanie krwi czy ruchy głowy.

Jednorodne warunki drogowe powinny się charakteryzować jednakowym obciążeniem uwagi wzrokowej kierowcy. Gwałtowna zmiana w postrzeganiu wzrokowym wiąże się z przydzieleniem uwagi jakiemuś nowemu bodźcowi. Każda taka zmiana jest niekorzystna, gdyż wymaga zmiany trybu uwagi. Na przykład, gdy na jakimś odcinku drogi kierowca programuje w mózgu ruchy oczu potrzebne do pozyskania nowej informacji wzrokowej, nie może przeznaczyć swoich zasobów logicznych do rozwiązania problemu, jaka przeszkoda może się znajdować za zasłoniętą częścią drogi. W momencie zauważenia niespodziewanej przeszkody kierowca podejmuje działanie asekuracyjne. Wymaga ono zaktualizowania ruchów sakadycznych oczu i zmiany trybu uwagi wzrokowej. W ekstremalnych przypadkach, gdy sytuacja drogowa nie pasuje do wynikającego z doświadczenia działania, kierowca podejmuje najtrudniejsze dla mózgu, sterowanie w czasie rzeczywistym (nie wynikające z wcześniej wypracowanych modeli działania) [1].

Tweet