Drukuj

Bezbłędne obiekty gwarancją poziomu utrzymaniaBłędy popełniane na etapie projektowania i wykonawstwa oraz niedostateczny nadzór inwestorski mają duży wpływ na późniejsze utrzymanie mostów. Zamawiający poprzez odpowiednie zaangażowanie specjalistów w te procesy może znacznie zmniejszyć liczbę błędów. Specjaliści ci powinny między innymi opiniować dokumentację oraz uczestniczyć w przygotowaniu SIWZ.

Obowiązkiem zarządzających drogami jest zapewnienie funkcjonowania sieci dróg, w tym obiektów mostowych, które stanowią jej newralgiczne elementy. Obiekty te powinny być utrzymane na odpowiednim poziomie, czyli spełniać określone wymagania użytkowe. Obniżenie tego poziomu, będące skutkiem degradacji konstrukcji, wprowadza konieczność wprowadzenia ograniczeń nośności, prędkości, skrajni, bądź w ogóle zamknięcia obiektu dla ruchu.

Ograniczenia stosuje się w przypadku, gdy zagrożone jest bezpieczeństwo użytkowników wywołane prawdopodobieństwem wystąpienia awarii konstrukcji bądź wywołane zniszczeniem lub niesprawnością elementów wyposażenia. Inspektorzy mostowi mają między innymi za zadanie monitorować stan techniczny obiektów mostowych i w zależności od oceny tego stanu, podejmować odpowiednie działania, aby nie dopuścić do sytuacji, gdy proces degradacji obiektu ograniczy jego przydatność do użytkowania.

Proces degradacji obiektów mostowych zależy od bardzo wielu czynników, przebiega w sposób indywidualny dla każdego obiektu i dlatego trudno jest ująć go w formie np. jednego wykresu. Ważną rzeczą dla zarządcy jest rozpoznanie przyczyn degradacji mostów i następnie podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych.

Można wyróżnić następujące przyczyny degradacji obiektów mostowych: błędy projektowe, błędy wykonawstwa, niewłaściwe utrzymanie lub jego brak, niewłaściwa eksploatacja i agresywne środowisko, naturalne starzenie się materiału.

Projektowanie i wykonawstwo (z nadzorem inwestorskim) mają zasadniczy wpływ na odpowiednią jakość wybudowanego, wyremontowanego czy przebudowanego obiektu. Służby zajmujące się utrzymaniem mostów powinny uczestniczyć aktywnie w całym procesie inwestycyjnym, dlatego że w efekcie tego procesu zostaje zrealizowany obiekt, który te służby będą utrzymywać. To uczestnictwo powinno odbywać się w ramach procedur kontrolnych obejmujących cały proces inwestycyjny. Można podzielić to uczestnictwo na działalność prewencyjną w okresie przygotowywania dokumentacji i realizacji inwestycji oraz na właściwą działalność utrzymaniową w okresie eksploatacji obiektu.

Projektowanie

Na etapie projektowania powinna zacząć się działalność profilaktyczna mająca na celu wyeliminowanie rozwiązań kreujących patologiczne przypadki „chorób mostów”. W ramach tej akcji specjaliści od utrzymania powinni opiniować projekty, gdyż oni przede wszystkim z własnej wiedzy i doświadczenia znają newralgiczne miejsca konstrukcji, najbardziej narażone na działanie czynników agresywnych powodujących degradacje obiektów.

Przeznaczeniem obiektu mostowego jest przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa użytkowników ruchu drogowego. Główną rolę odgrywa tu wyposażenie obiektu. Koszt wyposażenia jest niewielki w porównaniu z kosztem budowy całego mostu i wynosi około 10% kosztów całkowitych, natomiast koszty utrzymania głównie dotyczą elementów wyposażenia. Elementy te starzeją się i degradują znacznie szybciej niż elementy konstrukcyjne i z tego to powodu powinny być znacznie częściej wymieniane czy też remontowane. Dlatego projektant musi uwzględnić w swoim projekcie jakość materiałów wyposażenia i takie ich ukształtowanie, aby zapewnić jak najszybszy spływ wody zawierającej agresywne czynniki oraz łatwość wymiany elementów. Podczas opiniowania dokumentacji projektowej powinno się zwracać szczególną uwagę na: odwodnienie, geometrię, urządzenia dylatacyjne, dostępność dla przeglądów, robót utrzymaniowych i remontowych, połączenie obiektu mostowego z nasypem drogowym, jakość materiałów i systemów zabezpieczenia antykorozyjnego.

Przy wykonywaniu projektów remontów lub wzmocnień istniejących mostów, podstawowym problemem jest określenie dokładnego zakresu robót i w związku z tym zakresu finansowego zadania. Dlatego dla wykonania projektu remontu czy też wzmocnienia niezbędna jest dobrze przygotowana diagnostyka, gdyż wizualna ocena stanu technicznego może nie wychwycić ukrytych uszkodzeń obiektu. Obecnie w warunkach przetargowych na projekt remontu powinny być zawarte także warunki dotyczące wykonania diagnostyki, którą aby wykonać należy ją podzlecić wyspecjalizowanej firmie.


Źródeł wielu kłopotów zarządcy drogi z utrzymaniem obiektów mostowych należy doszukiwać się w dokumentacji projektowej. Jako mankamenty dokumentacji projektowej wskazać można nie tylko zdarzające się błędne rozwiązania, ale przede wszystkim brak podania w dokumentacji projektowej rozwiązania wielu szczegółów lub pozostawienie ich do rozwiązania lub wyboru wykonawcy obiektu. Jest to mniejszy problem, jeżeli dotyczy on obiektu nowo budowanego. Natomiast w przypadku remontu obiektów istniejących, jeżeli w dodatku nie były wykonane szczegółowe badania diagnostyczne, na podstawie których można szczegółowo określić stan obiektu i jego poszczególnych elementów oraz zakres koniecznego remontu, można być pewnym, że naprawa skorodowanego betonu i zbrojenia będzie wykonana w niewystarczającym zakresie. Wykonawca szuka wszędzie oszczędności, stąd zaniża zakres koniecznych rozkuć oraz stosuje materiały o gorszej jakości lub o niewłaściwych własnościach (kompatybilność materiału naprawczego z naprawianym). Z kolei tolerancyjny nadzór odbiera roboty wykonane niestarannie. Złej robocie sprzyjają również bardzo krótkie okresy udzielanych gwarancji. W Konsekwencji za partaninę płacimy my wszyscy, całe społeczeństwo.

Na przykład częstym błędem jest stosowanie dylatacji bitumicznych na obiektach o zbyt dużym obciążeniu ruchem, o skomplikowanym kształcie, z mas wykazujących zbyt małą stabilność oraz w nieodpowiednich dla nich miejscach (np. przed skrzyżowaniami - hamowanie). Skutek zastosowania takiej dylatacji to przeciek i zamakanie płyty pomostu, dźwigarów, łożysk i podpór. To również pogorszenie warunków przejazdu przy dużych deformacjach.

Wykonawstwo i nadzór

Interesy zamawiającego na budowie reprezentuje nadzór i on powinien przestrzegać wykonania zadania zgodnie z dokumentacją techniczną. Dobrze wykonana dokumentacja jest podstawą dobrego wykonania obiektu. Jednak należy stwierdzić, że nie ma idealnie wykonanej dokumentacji technicznej, co wynika często nie tyle z winy projektanta, ale najczęściej z terminów narzuconych przez zamawiającego. W takiej sytuacji dokumentacja może mieć błędy i braki. Budowa jest miejscem ostatecznej weryfikacji sporządzonej dokumentacji i nadzór powinien być jej ostatecznym weryfikatorem.

Szczególnie duże znaczenie dla trwałości obiektu ma wykonanie szczegółów wyposażenia takich jak hydroizolacja, nawierzchnia, krawężniki, odwodnienie czy też urządzenia dylatacyjne. Służby utrzymaniowe we własnym interesie powinny monitorować budowy przynajmniej w czasie wykonywania istotnych dla utrzymania elementów mostu, aby sprawdzić, czy stosowane są odpowiednie materiały i respektowane reżimy wykonawcze. Jest to istotne chociażby z tego powodu, że w momencie odbioru końcowego służby te będą więcej wiedzieć, jaki obiekt przejmują do utrzymania.

Zakończony proces budowlany jest dopiero początkiem okresu życia obiektu, w czasie którego zarządca ponosi koszty jego utrzymania, w tym planowanych remontów, jego ewentualnej przebudowy i w końcu jego rozbiórki.

***

Warto, aby projektanci i wykonawcy po kilku latach od zakończenia budowy, przebudowy lub remontu obiektu, w którym bezpośrednio uczestniczyli, pojawili się na swoim „obiekcie”, by stwierdzić, które rozwiązania konstrukcyjne, materiały oraz technologie sprawdziły się, a co koniecznie powinno się zmienić w kolejnych realizacjach. By w ten sposób uniknąć powtarzania błędów.

Adam Kaszyński
Edward Zabawa
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Warszawa

Referat był prezentowany podczas XXII Małopolskich Dni Technika „Zarządzanie siecią drogową” – 18-19 marca 2009 r., Cieniawa; patrz: Zeszyty Naukowo-Techniczne SITK RP, Oddział w Krakowie, seria Materiały Konferencyjne, nr 87 (zeszyt 143).

Polecamy felietony filmowe: