W przygotowanych zmianach przepisów do ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2007 Nr 19, poz. 115, z późn. zm.), opartych na wytycznych dyrektywy 2008/96/WE, założono wprowadzenie przepisów regulujących zasady wyznaczania audytorów, prowadzenia oceny wpływu na bezpieczeństwo projektów infrastruktury drogowej i audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego projektów infrastruktury
drogowej oraz zarządzania siecią drogową w użytkowaniu i danymi związanymi z bezpieczeństwem infrastruktury drogowej.

Audyt i ocena projektów infrastruktury drogowej

Przepisy definiują – w ustawie o drogach publicznych – pojęcia: projekt infrastruktury, ocena wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego, audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego, klasyfikacja odcinków o dużej koncentracji wypadków oraz klasyfikacja ze względu na
bezpieczeństwo sieci.

Według projektowanych przepisów projekt infrastruktury, oznacza projekt budowy nowej infrastruktury drogowej lub istotną modyfikację istniejącej sieci mającą wpływ na natężenie ruchu.

Wymagania projektowanych przepisów w odniesieniu do wyznaczania audytorów stanowią, iż audyt cech konstrukcyjnych infrastruktury drogowej lub obiektu infrastruktury drogowej w użytkowaniu będzie musiał być przeprowadzany przez audytora posiadającego certyfikat
kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ze względu na konieczność zapewnienia niezależności, audytor w momencie przeprowadzania audytu projektu infrastruktury drogowej lub infrastruktury w użytkowaniu nie może być zaangażowany w tworzenie lub użytkowanie danego obiektu infrastruktury. W przypadku audytu przeprowadzanego przez zespół, co najmniej jeden członek zespołu będzie musiał posiadać certyfikat kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Zgodnie z proponowaną definicją, ocena wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego oznacza strategiczną ocenę porównawczą wpływu nowej drogi lub istotnej modyfikacji istniejącej sieci na poziom bezpieczeństwa sieci drogowej. Ocena wpływu na bezpieczeństwo
ruchu drogowego przeprowadzana będzie dla każdego projektu infrastruktury drogowej na wstępnym etapie planowania, przed akceptacją projektu infrastruktury, zgodnie z kryteriami wynikającymi z załącznika nr I do dyrektywy 2008/96/WE, wprowadzanymi przepisami
aktu wykonawczego. Według tego załącznika do elementów oceny wpływu należą m.in. opis problemu, sytuacja w chwili obecnej oraz w przypadku niepodjęcia żadnych działań, cele bezpieczeństwa ruchu drogowego, analiza wpływu proponowanych alternatywnych
rozwiązań na bezpieczeństwo ruchu drogowego, porównanie rozwiązań alternatywnych, a w tym analiza kosztów i korzyści oraz przedstawienie różnych możliwych rozwiązań. Po przeprowadzeniu oceny wpływu na bezpieczeństwo wskazywać się będzie na względy
bezpieczeństwa ruchu drogowego, które przyczyniają się do wyboru zaproponowanego rozwiązania, w szczególności wnioski z analizy kosztów i korzyści poszczególnych wariantów podlegających ocenie.

Projektowane przepisy ustawy o drogach publicznych określają definicję audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego, jako niezależną, szczegółową, systematyczną i techniczną kontrolę pod względem bezpieczeństwa cech konstrukcyjnych projektu infrastruktury drogowej, obejmującą wszystkie etapy, od projektowania do początkowej fazy użytkowania.

Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego przeprowadzany będzie dla każdego projektu infrastruktury i stanowił będzie integralną część procesu projektowania i użytkowania infrastruktury drogowej na etapie:

• projektu wstępnego,
• projektu szczegółowego,
• przygotowania do oddania do użytkowania,
• początkowej fazy użytkowania w okresie do 12 miesięcy od terminu jej oddania do użytkowania.

Przepisy przewidują przeprowadzanie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego przez audytora lub zespół audytorów zgodnie z kryteriami wynikającymi z załącznika nr II do dyrektywy 2008/96/WE, wprowadzanymi przepisami aktu wykonawczego. Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego będzie określał elementy infrastruktury drogowej istotne dla jej bezpieczeństwa w sprawozdaniu z audytu na każdym etapie, a zarządca drogi będzie zobowiązany do wydania zaleceń dotyczących bezpieczeństwa infrastruktury drogowej na podstawie tego sprawozdania.

Kryteria na etapie projektu wstępnego będą obejmować m.in.: położenie geograficzne, rodzaje skrzyżowań i odległość między nimi, liczbę i rodzaj pasów ruchu, rodzaje ruchu dozwolonego na nowej drodze, funkcjonalność drogi w ramach sieci, warunki meteorologiczne, prędkość jazdy, przekrój, profil poziomy i pionowy trasy, widoczność
oraz układ skrzyżowań.

Etap projektu szczegółowego będzie zawierał: rozplanowanie, spójne oznakowanie pionowe i poziome, oświetlenie dróg i skrzyżowań, urządzenia na poboczu drogi, otoczenie drogi, w tym roślinność, stałe przeszkody na poboczu drogi, dostateczna liczba bezpiecznych miejsc parkingowych, użytkownicy niechronieni oraz dogodne dla użytkowników dostosowanie urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Na etapie przygotowania do otwarcia audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego będzie wymagał uwzględnienia: bezpieczeństwa użytkownika dróg i widoczności w różnych warunkach, takich jak ciemność oraz w normalnych warunkach pogodowych, czytelności
oznakowania pionowego i poziomego oraz stanu jezdni.

Natomiast etap początkowej fazy użytkowania będzie obejmował ocenę bezpieczeństwa ruchu drogowego w świetle rzeczywistych zachowań użytkowników drogi.

Ponadto projektowane w tej ustawie przepisy, w zakresie zarządzania siecią w użytkowaniu i zarządzania danymi związanymi z bezpieczeństwem infrastruktury drogowej, określają, iż na podstawie ocen użytkowania sieci drogowej kwalifikuje się odcinki dróg publicznych w zakresie dużej koncentracji wypadków i bezpieczeństwa sieci.

Klasyfikacja odcinków o dużej koncentracji wypadków oznacza metodę identyfikacji, analizy i klasyfikacji odcinków sieci drogowej, które są w użytkowaniu od ponad trzech lat i na których doszło do znacznej liczby wypadków śmiertelnych w odniesieniu do natężenia ruchu.
Klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo sieci oznacza metodę identyfikacji, analizy i klasyfikacji odcinków istniejącej sieci drogowej w oparciu o możliwości zwiększenia ich bezpieczeństwa oraz zmniejszenia kosztów wypadków. Klasyfikacja odcinków o dużej koncentracji wypadków oraz klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo sieci przeprowadzana będzie dla każdego odcinka drogi przez właściwego zarządcę drogi, co najmniej raz na trzy lata, zgodnie z kryteriami wynikającymi z załącznika nr III do dyrektywy 2008/96/WE, wprowadzanymi przepisami aktu wykonawczego.

Przepisy będą wprowadzały obowiązek, aby w ramach zarządzania danymi związanymi z bezpieczeństwem infrastruktury drogowej, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w odniesieniu do wypadków, które miały miejsce na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej, przekazywał w terminie do 31 marca Krajowej Radzie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego odpowiednie dane – wymagane wytycznymi dyrektywy 2008/96/WE – które pozwolą ustalić średnie koszty społeczne wypadku śmiertelnego i poważnego.

Przepisy te będą również zapewniały, aby przedstawiciel zarządcy drogi mógł być obecny w miejscu wypadku śmiertelnego i poważnego, zaistniałego na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej przy ich dokumentowaniu.

Na podstawie projektowanych w ustawie o drogach publicznych delegacji będą wydane akty wykonawcze, określające m.in.:

• tryb i kryteria ocen wpływu na bezpieczeństwo infrastruktury drogowej znajdującej się na wstępnym etapie planowania,
• tryb i kryteria prowadzenia audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego infrastruktury drogowej, znajdującej się w trakcie projektowania, przygotowania do oddania do użytkowania i początkowej fazie użytkowania,
• szczegółowe warunki i tryb prowadzenia klasyfikacji odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków drogowych i klasyfikacji ze względu na bezpieczeństwo sieci.

Sprawozdania z wypadków

W projektowanych zmianach przepisów ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2007 Nr 43, poz. 277, z późn. zm.), opartych również na wytycznych dyrektywy 2008/96/WE, określono obowiązek zawarcia w sprawozdaniu z każdego wypadku śmiertelnego, który miał miejsce na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej, wszystkich elementów wymienionych w załączniku nr IV dyrektywy 2008/96/WE. Ponadto Policja będzie powiadamiała zarządcę drogi, po potwierdzeniu informacji, o zaistnieniu na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej, wypadku śmiertelnego i poważnego oraz będzie przekazywała Krajowej Radzie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego wyżej wymienione sprawozdanie w terminie 60 dni od dnia wypadku.

Przepisy przewidują w ustawie o Policji delegacje, które pozwolą na wydanie aktów wykonawczych, określających:

• formę sprawozdania wypadku śmiertelnego, która zwiera wszystkie elementy wymienione w załączniku nr 4 do dyrektywy,
• sposób przekazywania sprawozdania Krajowej Radzie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego,
• tryb powiadamiania zarządcy drogi o zaistnieniu, na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej, wypadku śmiertelnego i poważnego.

Zgodnie z projektowanymi przepisami przejściowymi będą uznawane certyfikaty kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego, wydane przed wejściem w życie tych przepisów. Takie rozwiązanie zapewni stosowanie projektowanych
przepisów bezpośrednio po ich wejściu w życie w odniesieniu do odcinków dróg wchodzących w skład transeuropejskiej sieci drogowej i realizację wyżej przedstawionych procedur zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej nałożonych wytycznymi dyrektywy 2008/96/WE z 19 listopada 2008 r. na drogach tej sieci.

***

Przedstawione powyżej projektowane przepisy, wdrażające wytyczne dyrektywy 2008/96/WE z 19 listopada 2008 r. do aktów prawa krajowego stanowią pierwszy etap zmian. W kolejnym etapie przewiduje się opracowanie przepisów, które rozszerzą stosowanie regulacji przyjętych w pierwszym etapie na wszystkie drogi publiczne oraz przygotowanie niezbędnych zmian do przepisów określających warunki zarządzania ruchem zarządzania i wykonywania nadzoru nad zarządzaniem ruchem.

Andrzej Bogdanowicz
dyrektor Departamentu Transportu Drogowego Ministerstwa Infrastruktury

Grzegorz Mucha
Departament Transportu Drogowego MI

Projekt założeń do implementacji dyrektywy 2008/96/WE do polskich przepisów jest w trakcie konsultacji społecznych; założenia projektowanych zmian w krajowych ustawach były omawiane podczas seminarium szkoleniowego Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu, które odbyło się w Rybniku w dniach 23-25 czerwca 2010 r.