Każdego dnia policjanci publikują na swojej stronie internetowej opisy lub nagrania z pościgów i zatrzymań piratów drogowych. Serwisy informacyjne również z zadziwiającą systematycznością zawiadamiają o wypadkach i wyjątkowo bezczelnych przypadkach łamania prawa drogowego. Sprawę niejakiego „Froga” z zapartym tchem co wieczór śledziła cała Polska. Najdziwniejsze jest to, że po zatrzymaniu takich osobników okazuje się, że to nie bandyci czy członkowie mafii, tylko zwykli ludzie, jadący do domu lub pracy, nierzadko przewożący dzieci (!). Później najczęściej nie potrafią wyjaśnić dlaczego dwukrotnie przekroczyli dozwoloną prędkość, ignorowali sygnalizację i innych uczestników ruchu. I choć mandaty coraz wyższe, kary coraz dotkliwsze, fotoradary gdzie nie spojrzeć, a nieoznakowane radiowozy i kamerki w prywatnych samochodach śledzą każdy manewr, nic nie jest w stanie powstrzymać niektórych od szaleńczej jazdy.
Głównym zagrożeniem w ruchu drogowym jest nadmierna prędkość. Im jest ona wyższa, tym mniej czasu kierowca ma na reakcję i trudniej uniknąć wypadku, a obrażenia u ofiar są poważniejsze. Wypadki drogowe to śmiertelne zagrożenie zwłaszcza dla pieszych i rowerzystów, których wciąż ginie w Polsce zbyt wielu. Jak sprawić, żeby łamanie przepisów, w tym przede wszystkim przekraczanie dozwolonej prędkości, nie było już takie proste? Największą pewność da takie ukształtowanie drogi i jej otoczenia, które fizycznie uniemożliwi jazdę z nadmierną prędkością. To jest możliwe i nazywa się uspokojeniem ruchu.
Ujmująca jest jedna z definicji uspokojenia ruchu, która określa go jako próbę osiągnięcia równowagi między ruchem pojazdów i pozostałych użytkowników dróg. Bo nikt chyba nie ma wątpliwości, kto na drodze ma miażdżącą przewagę. Zresztą definicji ruchu uspokojonego może być wiele, jednak cel pozostaje ten sam: dążenie do stworzenia bezpiecznych warunków poruszania się w obszarze zabudowanym, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb pieszych i rowerzystów. Sprowadza się to głównie do ograniczenia prędkości pojazdów za pomocą fizycznych rozwiązań technicznych, a nie karania mandatami. Chodzi również o zapobieganie innym niebezpiecznym zachowaniom, np. wyprzedzaniu w miejscach niedozwolonych.
Z uspokojenia ruchu korzystają najbardziej piesi i rowerzyści. Dla nich buduje się chodniki i ścieżki, azyle i specjalne przejścia. Ale pamiętać należy, że te rozwiązania wprowadzane są głównie w obszarach, gdzie niechronieni uczestnicy ruchu i tak powinni być traktowani priorytetowo – w centrach miast, na osiedlach czy przy szkołach. Stosuje się też środki zapobiegające przechodzeniu ruchu tranzytowego przez obszary uspokojone. Dodatkowo, dzięki wprowadzeniu elementów małej architektury i zieleni, miejsce takie staje się po prostu przyjazne mieszkańcom.
Środki uspokojenia ruchu, które fizycznie zapobiegają rozwijaniu nadmiernej prędkości, obejmują zarówno kształtowanie geometrii drogi, jak i elementy organizacji ruchu. Sama droga i jej otoczenie w dużym stopniu wpływa na sposób zachowania się kierowców, którzy dobierają prędkość jazdy przede wszystkim w zależności od panujących na drodze warunków. Dlatego za pomocą odpowiedniego kształtowania geometrii drogi, przekroju jezdni i organizacji ruchu oraz rozmieszczenia środków uspokojenia ruchu można skutecznie zarządzać prędkością jazdy.
Pozostaje tylko pytanie: czy to rzeczywiście działa?
- Zwężenie do jednego pasa ruchu na ulicach o dozwolonej prędkości do 30 km/h, według doświadczeń północno-amerykańskich, zmniejsza średnią prędkość o 14 proc. - potwierdza prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Zalewski z Politechniki Warszawskiej, ekspert uspokojenia ruchu. - Rondo na ulicach o dozwolonej prędkości do 30 km/h, zdaniem Amerykanów, ogranicza prędkość o 11 proc. W Europie byłoby to prawdopodobnie więcej.
- Pozostają jeszcze progi zwalniające w różnych wydaniach - kontynuuje prof. Andrzej Zalewski. - Mogą to być wyniesione przejścia dla pieszych, wyniesione tarcze skrzyżowań lub progi samoistne. One z kolei ograniczają prędkość o około 22-23 proc. w warunkach północno-amerykańskich, a w warunkach polskich, według moich badań, o około 25 proc. Półprzegroda uniemożliwiająca przejazd przez skrzyżowanie ogranicza średnią prędkość o około 19 proc., a fala uspokajająca, czyli sinusoidalnie ułożone progi, przy prędkości dozwolonej do 50 km/h, aż o 40 proc.
Zdaniem prof. Zalewskiego najskuteczniejszym środkiem uspokojenia ruchu są progi zwalniające, jednak do ich stosowania należy podchodzić bardzo rozważnie, ponieważ są one niewygodne dla kierowców.
- Poza tym bardzo trudno jest ocenić jak poszczególne środki uspokojenia ruchu wpływają na ograniczenie prędkości, gdyż są one zazwyczaj stosowane łącznie i w sposób złożony na danym obszarze, co wynika z charakteru uspokojenia ruchu - podsumował prof. Zalewski. - Chcąc ocenić efektywność jednego, wybranego środka na ograniczenie prędkości, należy uwzględnić jeszcze m.in. wpływ wielkości natężenia ruchu, możliwość zastosowania dla danej wartości ograniczenia prędkości, szerokość ulicy czy rodzaj nawierzchni.
***
Warto wiedzieć, że uspokojenie ruchu pozytywnie wpływa również na klimat akustyczny, emisję zanieczyszczeń i estetykę obszaru na jakim jest wdrażane. I choć stawiane są pytania o koszty budowy i utrzymania oraz efektywność tych rozwiązań, to należy pamiętać, że uspokojenie ruchu ma przede wszystkim poprawiać bezpieczeństwo, a w jaki sposób i jaką miarą ocenić, ile warte jest ludzkie życie?
Ilona Hałucha
