W większości budowa obwodnic miast w Polsce jest przedsięwzięciem, które wywołuje emocje społeczne. Tymczasem ostatnie dwie dekady przyniosły wiele nowych osiągnięć nauk ekonomicznych i przyrodniczych, które umożliwiają bardziej racjonalne podejście, posługiwanie się argumentami a nie poglądami (lub epitetami). W tym opracowaniu można wskazać niektóre z nich.

W ramach nauk ekonomicznych niezwykle szybko rozwija się ekonomia środowiska i zasobów naturalnych. Ocenę przedsięwzięć gospodarczych, społecznych lub środowiskowych przeprowadza się obecnie biorąc pod uwagę trzy aspekty:

• ocenę skutków gospodarczych, w tym wielkość koniecznych nakładów inwestycyjnych i kosztów eksploatacji oraz ich zmienność w układzie przestrzennym i czasowym, a także wpływ przedsięwzięcia na rozwój gospodarczy i społeczny gminy (miasta), województwa (regionu) lub kraju;
• ocenę wpływu przedsięwzięcia na funkcjonowanie gospodarki społeczeństwa i procesów przyrodniczych;
• koszty społeczno-ekologiczne, które generują różne warianty  realizacji przedsięwzięcia lub jego zaniechanie.

Przedmiotem niniejszej publikacji jest tylko analiza kosztów społeczno-ekologicznych wstrzymania inwestycji na określony czas po czym jej kontynuowanie w dotychczasowym lub nowym wariancie oraz zaniechania tej budowy. Analizę oparto na przykładzie dwóch obwodnic zlokalizowanych w województwie podlaskim to jest obwodnicy Augustowa i Wasilkowa. Warto podkreślić, że na dzisiejszym etapie rozwoju ekonomia środowiska i zasobów naturalnych jeszcze nie wypracowała uniwersalnych metod i procedur ewidencjonowania i szacowania kosztów społeczno-ekologicznych. Stąd w każdym opracowaniu konieczne staje się rozpoznawanie bezpośrednich i pośrednich skutków przedsięwzięcia i oszacowanie związanych z tym kosztów. Ponadto jeszcze nie potrafimy szacować kosztów niektórych skutków, nawet rozpoznanych. W publikacji nie podjęto próby tworzenia nowych metod szacunku. Stąd przedstawione analizy należy traktować jako minimalne koszty społeczno-ekologiczne wstrzymania lub zaniechania inwestycji. Pełna analiza na podstawie pogłębionych badań wykazałaby wyższe koszty. Zapewne w niedalekiej przyszłości koszty te będą liczone dla każdego przedsięwzięcia.

Każda inwestycja drogowa jest ingerencją w ekosystem. Ekolodzy zwracają uwagę, że jej dotychczasowy przebieg spowoduje zagrożenia dla chronionych roślin, zwierząt i ptaków. Stwierdzenie to jest prawdziwe jeśli nie bierze się pod uwagę przyspieszonych procesów ewolucji ekosystemów i krajobrazów (w tym inwazji gatunków obcych) uruchomionej pod wpływem zmian na poziomie biosfery. Być może za kilkadziesiąt lat ochronione gatunki stamtąd się wyniosą lub zginą bez udziału człowieka, niezależnie od tego czy obwodnica powstanie czy nie.

Dobrze wytyczona i zbudowana droga funkcjonuje setki lat (we Włoszech nawet tysiące lat). Przyroda adaptuje się do zmian, spowodowanych budową drogi i ruchem pojazdów w ciągu kilku dziesięcioleci. W odniesieniu do analizowanych gatunków chronionych budowa obwodnicy Augustowa może albo przyspieszyć procesy naturalnych zmian, albo je zahamować (spowolnić), a w efekcie okazać się zbawienne dla niektórych z nich. Dylemat eksperta polega na tym, że prawdziwość każdego stwierdzenia można potwierdzić lub wykluczyć poprzez badania trwające co najmniej 50 lat, a najlepiej 100 lat. W Unii Europejskiej wprowadzono mechanizm kompensacji, a więc tworzenia nowych ostoi chronionych gatunków. Przyrodnicy już coraz lepiej potrafią ją zrobić. Podejście to może okazać się zbawienne dla gatunków, które są zagrożone inwestycją.[3, 4]

Metodyka oceny kosztów społecznych

W Polsce proces dostrzegania społeczno-ekologicznych skutków decyzji gospodarczych rozpoczął się w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Skutki te najpierw były tylko wskazywane, następnie szacowane w jednostkach fizycznych i dopiero od ubiegłego dziesięciolecia są wyceniane i włączane do rachunku w postaci kosztów społecznych, głównie ekologicznych kosztów zewnętrznych. Kwantyfikację skutków społeczno-ekologicznych umożliwił rozwój metod ich oceny i wyceny. Dorobek w tym zakresie już jest bardzo obszerny. Warto zasygnalizować te metody, które bezpośrednio lub pośrednio zostały wykorzystane w tej pracy.

Metody wyceny bezpośredniej pomagają określić wartość ekonomiczną korzyści wynikających z poprawy jakości środowiska, wartość utraty owej korzyści lub wartość strat spowodowanych pogorszeniem stanu środowiska. Znanych jest kilka metod wyceny bezpośredniej, w tym metoda cen hedonicznych (cena cienia) oraz metoda oceny nakładów na kompensację szkód środowiskowych.

Metoda cen hedonicznych umożliwia wycenę kosztów lub korzyści przez porównanie cen dóbr rynkowych w zależności od jakości środowiska. Przy pomocy tej metody badano wartość nieruchomości w zależności od natężenia ruchu drogowego.

Tweet