Artykuły

Meklemburgia-Pomorze (Mecklenburg-Vorpommern) - land w północno-wschodnich Niemczech - jest regionem najbogatszym w aleje drzew oraz posiadającym kompleksowy system ochrony drzew przydrożnych. W Meklemburgii funkcjonuje tzw. „fundusz alejowy”, czyli specjalna pula środków kierowana głównie na sadzenie drzew. W ochronie przyrody najaktywniej działa tam lokalny oddział organizacji BUND (Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland e.V.).

Problemy Meklemburgii w ochronie przydrożnych drzew wydają się być podobne do tych, z którymi borykamy się w Polsce. Katharina Brueckmann, przedstawicielka BUND M-V, wśród istotnych problemów akcentuje:

• brak nadzoru nad respektowaniem przepisów prawnych nakazujących ochronę drzew, np. podczas remontów dróg,
• stosowanie zbyt dużej ilości soli drogowej w zimowym utrzymaniu dróg,
• brak odpowiedniej pielęgnacji i zabezpieczenia w pierwszych latach po nasadzeniu drzew, co w konsekwencji prowadzi do ich obumierania,
• częste niszczenie korzeni, spowodowane lokowaniem w pobliżu drzew infrastruktury, np. dróg dla rowerów, bądź pracami rolnymi, jak zaorania w pobliżu drzew rosnących na skraju pasa drogowego,
• niewłaściwe cięcia drzew.

Przyjaciele drzew

BUND MV podejmuje szereg działań i akcji, jak na przykład „przyjaciele alej” lub „społeczni opiekunowie”, w których wolontariusze i ochotnicy opiekują się alejami, dbają o nie i kontaktują się z właściwą administracją w sytuacjach tego wymagających. Organizuje także liczne  konferencje i seminaria, prowadzi działania edukacyjne, inicjuje sadzenie drzew. Na przykład w akcji „Młodzi Giganci” zbierane są nasiona z pomników przyrody, wysiewanie w szkółce i sadzone w okolicy. BUND MV współpracuje głównie z zarządcami dróg oraz przyjaciółmi alej, którym oferuje wsparcie merytoryczne oraz pomoc w pozyskaniu funduszy.

Alejowy fundusz

Fundusz alejowy jest istotnym mechanizmem wspierania działań na rzecz ochrony przydrożnego drzewostanu. Powołano go w 1994 r. Zarządzany jest przez regionalne ministerstwo środowiska. Fundusz gromadzi środki pochodzące z opłat kompensacyjnych za wycinanie drzew. Ingo Lehmann z meklemburskiego Ministerstwa Rolnictwa, Środowiska i Ochrony Konsumentów (Ministerium für Landwirtschaft, Umwelt und Verbraucherschutz M-V) tłumaczy, że mechanizm gromadzenia środków jest bardzo prosty: za każde wycięte drzewo wymagana jest kompensacja w proporcji 1:3, co oznacza, że należy posadzić jedno drzewo, a na dwa wpłacić pieniądze do funduszu. W rzeczywistości bardzo często zarządca drogi zamiast sadzić drzewa wpłaca całą wymaganą kwotę na fundusz. Dzięki temu funduszowi w latach 1991-2007 posadzono nowe aleje drzew na długości 1 800 km.

Do tego funduszu mogą aplikować o środki organizacje pozarządowe, gminy, administracja drogowa, a nawet prywatne osoby. O środki można wnioskować posiadając gotowy projekt nasadzeń, dysponując wszystkimi uzgodnieniami, w tym wyznaczonym miejscem. Fundusz finansuje do 100% kosztów nasadzeń. Oprócz tego można aplikować o pieniądze na utrzymanie, pielęgnację, a także na np. wykup ziemi pod sadzenie oraz na działania edukacyjne.

Programowe sadzenie

Przykładem wdrożenia koncepcji rozwoju alej jest projekt zrealizowany w meklemburskim byłym powiecie Streilitz. Karsten Jakel z firmy UmweltPlan GmbH przeprowadził najpierw inwentaryzację ponad 1 700km dróg wszystkich kategorii, w tym – 490 km alej. Jego praca skupiała się na aspektach krajobrazowych alej oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Głównymi celami przeprowadzonych badań były m.in.:

• analiza potrzeb i możliwości w zakresie alej w regionie,
• opracowanie planu działań,
• standaryzacja podejścia wszystkich zarządców dróg,
• przygotowanie praktycznych wskazówek oraz informacji w zakresie pielęgnacji i sadzenia drzew,
• oszacowanie kosztów opieki nad drzewami oraz sadzenia nowych alej.

W przeprowadzonej inwentaryzacji jako osobną kategorię wyróżniono aleje topolowe, które przeznaczone zostały w krótkim czasie do wycinki. Uznano, że jest do doskonałe miejsce, w którym można dokonywać nasadzeń długowiecznych gatunków drzew.

W oparciu o wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji powstał plan działań, w którym zawarto wytyczne w kilku kategoriach:

• zachowania alej i opieki nad starymi alejami - tu przede wszystkim zalecono zmniejszenie ilości używanej soli drogowej oraz unikanie mechanicznych uszkodzeń drzew (m.in. zalecono stawianie barier energochłonnych czy zabezpieczania drzew podczas remontów),
• opieki nad młodymi alejami - wraz z sadzeniem należy egzekwować profesjonalną pierwszą opiekę nad nasadzeniami, co zredukuje koszt opieki nad drzewami w przyszłości,
• sugestii dla sadzenia nowych alej - tu przede wszystkim zaleca się sadzenie drzew różnorodnych, ale wpisujących się w krajobraz, aby kontynuować to co już istnieje.

W północnych Niemczech panuje powszechna zgoda na to, by aleje traktować jako cenne elementy krajobrazu, które należy chronić.

Źródło: „Drogi dla Natury” http://www.aleje.org.pl/index.php/Fundacja EkoRozwoju http://www.fer.org.pl/

W marcu 2012 roku delegacje Fundacji EkoRozwoju z Wrocławia oraz Federacji Zielonych Gaja ze Szczecina odwiedziły Meklemburgię-Pomorze, zdobywając nowe, praktyczne doświadczenia w ochronie przydrożnych drzew. Na zdjęciu uczestnicy spotkania w biurze BUND MV w Schwerin - od lewej stoją: Jakub Szumin (FZ Gaja), Piotr Tyszko-Chmielowiec (Fundacja EkoRozwoju), Ingo Lehmann (landowe ministerstwo środowiska), Dawid Zyskowski i Agnieszka Kłosowska (FZ Gaja) oraz Kamil Witkoś (Fundacja EkoRozwoju); poniżej od lewej: Anna Szmigiel-Franz (Fundacja EkoRozwoju) oraz Katharina Bruckmann (BUND MV). Wizyta została zrealizowana w ramach programu Drogi dla Natury i dofinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Tweet