Monitoring środowiska drogiWyniki prowadzonego do tej pory monitoringu środowiskowego obwodnicy miejscowości Piaski dla większości oddziaływań umożliwiają już wstępne określenie pojawiających się trendów.

Wyniki pomiarów zanieczyszczeń gleb

Gleby objęte badaniami wzdłuż obwodnicy miejscowości Piaski są położone na granicy pasa drogowego – pomiędzy terenami komunikacyjnymi (grupa C według rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, Dz.U. Nr 165, poz. 1359) a terenami użytków rolnych (grupa B według wymienionego rozporządzenia).

 Wartości dopuszczalne stężeń w glebie [mg/kg suchej masy] określone w rozporządzeniu

Tabl.1. Wartości dopuszczalne stężeń w glebie [mg/kg suchej masy] określone w rozporządzeniu

Próbki gleb pobierano z dwóch głębokości: z wierzchniej warstwy gleby oraz na głębokości 10 cm. Próbki poddano analizie na zawartość substancji ropopochodnych, kadmu i ołowiu. Ponadto zmierzono odczyn gleby metodą elektrochemiczną w wodzie i w KCl.

Na terenie gminy Piaski w pobliżu analizowanej trasy występują przede wszystkim gleby brunatne i towarzyszące im gleby pseudobielicowe wytworzone z utworów lessowych. Przeważają gleby dobre i bardzo dobre (klasy bonitacyjne I oraz II). W większości są to gleby o pH > 5.5, jednocześnie o niskiej zawartości przyswajalnych przez rośliny form fosforu, potasu i magnezu. Stopień zanieczyszczenia gleb zależy od właściwości gleby, które decydują o jej podatności na zanieczyszczenia. Na przykład obojętny lub alkaliczny odczyn środowiska glebowego przyczynia się do tworzenia trudnorozpuszczalnych, a więc niedostępnych dla roślin połączeń metali ciężkich oraz absorpcję zanieczyszczeń organicznych.

Stężenia zanieczyszczeń w próbkach gleb pobranych w roku 2005 oraz 2006 utrzymywały się na zbliżonym poziomie, pomimo że średniodobowe natężenie ruchu pojazdów na obwodnicy wzrosło z około 15,5 tys. poj./dobę w 2005 r. do około 17 tys. poj./dobę w 2006 r. Jednak są to natężenia ruchu, które przy udziale pojazdów ciężkich nie większym niż 18%, nie powinny powodować zbyt dużego zanieczyszczenia gleb.

Wartości stężeń substancji ropopochodnych w większości próbek gleb nie przekroczyły poziomu oznaczalności 7 mg/kg, jedynie w czterech próbkach z roku 2005 zaobserwowano stężenia wyższe niż w pozostałych (20 – 36 mg/kg), oraz w jednej próbce z roku 2006 (13 mg/kg) – dotyczyło to tylko frakcji olejowych. Wielkości te są jednak znacznie mniejsze od dopuszczalnych poziomów dla frakcji olejowych zarówno dla gleb grupy B (50 mg/kg), jak i dla grupy C (3000 mg/kg). Ponadto analizując powyższą tabelę można wywnioskować, że stężenia węglowodorów ropopochodnych w niektórych punktach były wyższe w roku 2005 w porównaniu do roku 2006. Wyniki tego typu nie potwierdzałby prostej zależności, że im więcej pojazdów, tym więcej powstających zanieczyszczeń. Jednak w przypadku rozkładu przestrzennego zanieczyszczeń gruntu zależność ta nie jest już oczywista, co wynika z licznych uwarunkowań rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Należą do nich: sytuacja anemologiczna, wilgotność powietrza, ilość oraz rodzaj opadów, stan techniczny pojazdów oraz wiele innych. W żadnej z próbek nie zostały również przekroczone wartości dopuszczalne stężeń kadmu i ołowiu.

Z porównania danych z pomiarów wykonanych w ramach opracowania dla obwodnicy miejscowości Piaski oraz wyników z pomiarów prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska można ogólnie wywnioskować, że odczyn gleby w 2006 r. utrzymywał się na podobnym poziomie, jak w latach poprzednich – lekko kwaśny (pH w wodzie od 5.6 do 6.5). Odczyn obojętny (pH w wodzie powyżej 7.2) w roku 2005 mógł wynikać z wapnowania pól w okolicy obwodnicy, wykonanego w niedługim okresie przed pobraniem próbek.

Na podstawie powyższych wyników (uzyskanych w roku 2005 i 2006) można stwierdzić, że nie występuje zagrożenie związane z oddziaływaniem analizowanej drogi na gleby. Zdaniem autorów badania gleb powinny być prowadzone po dłuższym okresie eksploatacji drogi, kiedy możliwe jest występowanie efektu kumulacji zanieczyszczeń.

Wyniki pomiarów hałasu

Zgodnie z obowiązującym w czasie prowadzenia pomiarów rozporządzeniem w sprawie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [4], dla obszarów zlokalizowanych wzdłuż drogi krajowej nr 12, na których występuje zabudowa mieszkalna, obowiązują następujące wartości dopuszczalnego poziomu dźwięku:

  • dla pory dnia (6:00-22:00): LAeqdop = 60 dB,
  • dla pory nocy (22:00-6:00): LAeqdop = 50 dB.

Na potrzeby analizy porealizacyjnej dla obwodnicy miasta Piaski wykonano pomiary hałasu w dziewięciu punktach zlokalizowanych w sąsiedztwie zabudowy występującej wzdłuż drogi krajowej nr 12. W celu jak najprecyzyjniejszego określenia wielkości poziomu równoważnego poziomu hałasu wykonywano równoczesne pomiary we wszystkich dziewięciu punktach. Pozwoliło to uzyskać wyniki równoważnego poziomu hałasu wzdłuż całego odcinka obwodnicy przy tych samych warunkach meteorologicznych.

W każdym z punktów pomiarowych mierzono poziom dźwięku przez pełne 24 godziny. Wyniki pomiarów w poszczególnych punktach przedstawiono na rys. 1 i rys. ?2. Równocześnie z pomiarami hałasu wykonano pomiary natężenia ruchu, które posłużyły do wyznaczenia ŚDR w poszczególnych latach. Na analizowanym odcinku drogi krajowej nr 12 średniodobowe natężenie ruchu wzrosło z 15,5 tys. poj/dobę w maju 2005 r. do około 17,5 tys. poj./dobę w maju 2007 r.

Analizy wyników pomiarów poziomu dźwięku w poszczególnych punktach pomiarowych wskazują na niewielkie różnice pomiędzy konkretnymi pomiarami prowadzonymi w różnych latach. Różnice te zazwyczaj mieszczą się w granicach błędu pomiarowego (około 2.5 dB). Zdecydowanie najwyższy poziom hałasu odnotowano w PPH 1 podczas pomiarów we wrześniu 2005 r. Ze względu na hałas otoczenia (nie związany z drogą), punkt ten został przesunięty w kierunku drogi w kolejnych pomiarach. Wpływ na wielkość uzyskanych wyników miało natężenie ruchu, udział pojazdów ciężkich, prędkość pojazdów oraz pora roku (np. w roku 2006 uzyskano nieznacznie wyższe poziomy hałasu w miesiącu wrześniu niż na przełomie maja i czerwca).

W sąsiedztwie części zabudowy mieszkalnej w otoczeniu obwodnicy m. Piaski występują przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Wielkość przekroczeń (przede wszystkim w porze nocy) są większe od wartości dopuszczalnych po uwzględnieniu błędu pomiaru. Są to budynki, przy których zlokalizowane były punkty pomiaru PPH 2, PPH 3, PPH 5 i PPH 9. Oznacza to, że dla tej zabudowy należy wykonać zabezpieczenia przed hałasem. W pozostałych przypadkach wyniki pomiaru wykazały brak przekroczeń wartości dopuszczalnych w porze dnia oraz występowanie niewielkich przekroczeń (mieszczących się w granicy błędu) w porze nocy. W tym przypadku wyniki analiz wykonanych w 2005 r. pokrywają się z wynikami analiz z 2006 r. Przekroczenia wartości dopuszczalnych wystąpiły przy tych samych budynkach w obu latach badań poziomu dźwięku.

Po wykonaniu pierwszej części pomiarów w roku 2005, w celu dotrzymania standardów środowiska w otoczeniu zabudowy mieszkalnej zalecono do zastosowania zabezpieczenia w postaci ekranów akustycznych. Zaproponowano etapową koncepcję budowy ekranów, na podstawie której inwestor przygotował odpowiednią dokumentację i rozpoczął procedurę realizacji zabezpieczeń akustycznych. Po wybudowaniu ekranów akustycznych zostaną wykonane kolejne pomiary poziomu hałasu, dzięki którym będzie można sprawdzić, czy wprowadzenie zabezpieczeń przyczyniło się do redukcji poziomu hałasu. Jeśli pomimo ekranów akustycznych nadal w pobliżu zabudowy mieszkaniowej będą występować przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku, wskazane będzie utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania.

Wyniki pomiarów poziomu dźwięku w poszczególnych punktach pomiarowych – pora dnia [dB]

Rys. 1. Wyniki pomiarów poziomu dźwięku w poszczególnych punktach pomiarowych – pora dnia [dB]

 Wyniki pomiarów poziomu dźwięku w poszczególnych punktach pomiarowych – pora nocy [dB]

Rys. 2. Wyniki pomiarów poziomu dźwięku w poszczególnych punktach pomiarowych – pora nocy [dB]

Wyniki pomiarów zanieczyszczeń wód

Głównymi wskaźnikami zanieczyszczeń wód, normowanymi obecnie rozporządzeniem Ministra Środowiska z 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego [6], a więc dającymi podstawę do oceny jakości spływów opadowych z dróg, są zawiesiny ogólne i węglowodory ropopochodne.
Powyższe rozporządzenie weszło w życie 31 lipca 2006 r. W stosunku do poprzedniego rozporządzenia Ministra Środowiska z 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego [4] zmieniono jeden z badanych parametrów: z substancji ropopochodnych na węglowodory ropopochodne, bez zmiany wartości dopuszczalnej. Wobec powyższego wyniki badań zanieczyszczeń wód do połowy roku 2006 są podane dla substancji ropopochodnych, a dla dwóch następnych pomiarów – dla węglowodorów ropopochodnych. Jednak uzyskane w ramach wcześniejszych pomiarów wyniki stężeń dla substancji ropopochodnych można odnieść również do stężeń węglowodorów ropopochodnych na podstawie metodologii zawartej w opracowaniu pn. „Analiza zanieczyszczeń w wodach opadowych i roztopowych z dróg krajowych” [8].W 99% przypadków stężenia substancji ropopochodnych są takie same jak stężenia węglowodorów ropopochodnych.

Próbki wody poddawano analizie na zawartość chlorków, węglowodorów ropopochodnych oraz zawiesiny ogólnej. Ponadto raz w roku w okresie zimowym (w I kwartale roku) w próbkach mierzono stężenia kadmu i ołowiu. Wyniki badań przedstawiono w tabl. 2.

 Wyniki pomiarów zanieczyszczeń wody [mg/dm3]

Tabl. 2. Wyniki pomiarów zanieczyszczeń wody [mg/dm3]

Wartość dopuszczalna stężenia zawiesiny ogólnej 100 mg/dm3 została przekroczona jedynie trzykrotnie w ciągu analizowanego okresu. Zarejestrowano wówczas bardzo duże stężenia zawiesiny ogólnej (maksymalnie 830 mg/dm3), jednak nie były to tylko zanieczyszczenia spływające z jezdni obwodnicy. Wody w otoczeniu obwodnicy płyną uprzednio otwartym rowem o nieutwardzonym podłożu, z którego mogą wymywać drobny materiał. Pomiary wykonywane są zwykle w czasie obfitego i silnego deszczu, co spowodowało wymycie dodatkowego materiału z podłoża, a przez to zwiększenie ładunku zawiesin w prowadzonych wodach opadowych. W tym miejscu nasuwa się stwierdzenie, jakie jest rzeczywiste zagrożenie zawiesinami ogólnymi, dla których tylko kilkakrotnie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych stężeń. Zagrożenie to jest tym większe, że wskaźnik, jakim jest „zawiesina ogólna” nie oddaje rzeczywistego potencjalnego oddziaływania na środowisko – w zawiesinie mierzonej metodą wagową, bez analizy poszczególnych składników znajdować się mogą zarówno substancje dla środowiska nieszkodliwe (jak na przykład piasek, czy muł), jak i również związki metali ciężkich (takich jak na przykład kadm pochodzący ze ścierania klocków i okładzin hamulcowych). Dlatego niezależnie od rzeczywistego składu zawiesiny ogólnej można uznać na podstawie dostępnych wyników pomiarów, że podczyszczanie ścieków w tym zakresie jest wskazane.

W żadnym z punktów pomiaru nie zaobserwowano przekroczeń wartości dopuszczalnej stężeń substancji lub węglowodorów ropopochodnych 15 mg/dm3 w pobranych próbkach wód spływających z jezdni analizowanego odcinka drogi krajowej nr 12. Stężenia węglowodorów ropopochodnych w ściekach deszczowych spływających z powierzchni dróg są na tyle znikome, iż nie wymagają stosowania urządzeń podczyszczających np. separatorów. Potwierdzają to również wyniki pomiarów zanieczyszczeń wód opadowych i roztopowych, wykonanych w 2005 roku przez 14 oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Łączna liczba punktów pomiarowych w całej Polsce wynosiła 1 403, w tym w przypadku 463 punktów nie występowały żadne urządzenia podczyszczające wody opadowe. Stwierdzono, iż w 1 383 przypadkach nie wystąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnej stężenia ropopochodnych, a w 633 punktach stężenie to było poniżej granicy oznaczalności 0.001 mg/l.

Zarówno w aktualnym [6], jak i w nieobowiązującym [4] rozporządzeniu Ministra Środowiska stężenie chlorków nie stanowi parametru wód opadowych i roztopowych spływających z dróg, dla którego by określono wartość dopuszczalną. Dlatego stopień zanieczyszczenia chlorkami oceniano na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód [7]. Na jego podstawie stwierdzono, że wody pod względem zawartości chlorków przez cały okres badawczy należały do I klasy jakości (stężenie < 100 mg Cl/dm3). Zdecydowanie wyższe stężenia obserwowano podczas roztopów wiosennych (głównie w I i II kwartale), co było związane ze stosowaniem chlorku sodu (NaCl) do zimowego utrzymania dróg.

 

dr Janusz Bohatkiewicz

Magdalena Drach

Iwona Kreft-Boufal

Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego „EKKOM”

Literatura:

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz.U. 2006 Nr 129, poz. 902, z póz. zm.).
[2] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87, poz. 796).
[3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, poz. 1359).
[4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 212, poz. 1799) – nie obowiązuje.
[5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 178, poz. 1841).
[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. Nr 137, poz. 984).
[7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284) – nie obowiązuje.
[8] Analiza zanieczyszczeń w wodach opadowych i roztopowych z dróg krajowych. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Warszawa, 2006.

Dodaj komentarz
Komentarze do artykułów może dodać każdy użytkownik Internetu. Administrator portalu nie opublikuje jednak komentarzy łamiących prawo oraz niemerytorycznych, tj. nieodnoszących się bezpośrednio do treści zawartych w artykule. Nie będą również publikowane komentarze godzące w dobre imię osób czy podmiotów, rasistowskie, wyznaniowe czy uwłaczające grupom etnicznym, oraz zawierają treści nieetyczne albo niemoralne, pornograficzne oraz wulgarne. Z komentarzy zostaną usunięte: reklamy towarów, usług, komercyjnych serwisów internetowych, a także linki do stron konkurencyjnych.