Pomimo swego stosunkowo małego obszaru Republika Czeska odznacza się wielkim bogactwem gatunków roślin i zwierząt. Wynika to głównie z jej położenia na granicy kilku regionów biogeograficznych. Łącznie na terenie Czech wykazano ponad 2 700 gatunków roślin wyższych, 2 400 gatunków roślin niższych, 50 000 gatunków bezkręgowców i około 380 rozmnażających się tu gatunków kręgowców. Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem o ochronie przyrody i krajobrazu (ustawa nr 114/1992 Dz.U.) wszystkie te gatunki są pod ochroną. Szereg z nich z różnych powodów należy do zagrożonych. Wybrane gatunki są ocenione jako szczególnie chronione, a ich lista jest ustanowiona rozporządzeniem (nr 395/1992 Dz.U. - załącznik II i III).
Organizacja ochrony przyrody
Prawną i systemową opiekę nad przyrodą i krajobrazem na terenie Czech pełni - powołana przez Ministerstwo Środowiska - państwowa jednostka organizacyjna jaką jest Agencja Ochrony Przyrody i Krajobrazu Republiki Czeskiej (AOPK CR).
Przedmiotem działalności AOPK CR jest między innymi:
- obserwacja stanu, zmian oraz trendów rozwojowych wybranych biotopów i populacji zagrożonych gatunków oraz krajobrazu,
- prowadzenie centralnego rejestru ochrony przyrody i centralnej dokumentacji państwowej ochrony przyrody i krajobrazu,
- tworzenie, zarządzanie i kierowanie systemem informacyjnym ochrony przyrody (portal ochrony przyrody i serwer mapowy),
- fachowe wsparcie działalności administracji państwowej, działalność metodyczna i opracowywanie ekspertyz, przede wszystkim za pośrednictwem placówek regionalnych (13 ośrodków regionalnych),
- wykonywanie administracji państwowej w ochronie przyrody i krajobrazu na terenie 24 parków krajobrazowych i na pozostałych terenach Republiki Czeskiej w zakresie ustalonym przez ustawę o ochronie przyrody i krajobrazu (nr 114/1992 Dz.U.), przede wszystkim za pośrednictwem placówek regionalnych (24 zarządów parków krajobrazowych),
- realizacja praktycznych działań celem ochrony przyrody i krajobrazu na terenie 24 parków krajobrazowych oraz małopowierzchniowych terenów chronionych, tzn. narodowych rezerwatów przyrody i zabytków na całym terenie Republiki Czeskiej,
- administracja ogólnopaństwowych programów dotacyjnych (zwłaszcza programów krajobrazotwórczych), a także wybranych funduszy Unii Europejskiej orientowanych na ochronę przyrody i krajobrazu,
- międzynarodowa współpraca w ochronie przyrody i krajobrazu (AOPK CR jest członkiem Europejskiego tematycznego ośrodka biologicznej rozmaitości - European Topic Centre on Biological Diversity, konsorcjum fachowych organizacji, które zapewniają dla Europejskiej Agencji Środowiska (EEA - European Environment Agency) obsługę działań w dziedzinie ochrony przyrody).
Ochrona gatunkowa
Jednym z głównych zadań AOPK CR jest ochrona gatunkowa. Polega ona na uzyskiwaniu informacji o występowaniu i ilości specjalnie chronionych i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, tzw. mapowaniu gatunków, oraz obserwacji długoterminowego rozwoju biocenoz i populacji gatunków na wybranych obszarach, tzw. monitoring. Dane uzyskane w ramach tych czynności są oceniane i służą jako podstawa do opracowania: czerwonych list, czerwonych ksiąg, planów ochrony dla terenów chronionych, chronionych obszarów Unii Europejskiej - NATURA 2000 i systemu SMARAGD Konwencji Berneńskiej, a także do wyznaczenia terenów o znaczeniu botanicznym oraz przygotowania nowych norm prawnych i ich nowelizacji.
Ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu (nr 114/1992 Dz.U.) zapewnia realizację ochrony gatunkowej na dwa sposoby: poprzez ochronę powszechną i ochronę specjalną.
Powszechna ochrona (§5 ustawy) ustala ochronę wszystkich gatunków roślin i zwierząt przed zniszczeniem, uszkadzaniem, zbiorem lub połowem, które prowadzą lub mogłyby prowadzić do zagrożenia gatunków, zaniku ich populacji lub zniszczenia ekosystemu, którego są częścią. Nie może dojść do jakiegokolwiek zagrożenia egzystencji gatunku (jako całości) żyjącego na terenie Republiki Czeskiej. Z powodu możliwości zagrożenia niektórych gatunków krajowych przez konkurencyjne działanie gatunków obcych, w ochronie powszechnej, ustalono obowiązek zgody organu ochrony przyrody, na celowe wprowadzanie do przyrody Czech gatunków obcych geograficznie, tj. takich, które pierwotnie nie występowały na terenie państwa.
Wyjątkową pozycję, która wynika z prawodawstwa UE (Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków), zajmują w powszechnej ochronie ptaki. Podczas gdy ogólnie jest ona nakierowana na zachowanie całych populacji gatunków, powszechna ochrona ptaków, zawarta w §5a ustawy, dotyczy każdego osobnika z gromady ptaków dziko żyjących na terenie państw UE. Ograniczone jest ich łowienie, przetrzymywanie i uśmiercanie (z wyjątkiem polowań, zgodnie z ustawą o myślistwie), a także umyślne niszczenie i usuwanie gniazd, zbiór i przechowywanie jajek oraz umyślne zakłócanie spokoju, zwłaszcza w okresie lęgowym i karmienia piskląt.
Gatunki roślin i zwierząt, o dużym znaczeniu naukowym lub kulturalnym, które są rzadkie w warunkach naturalnych, lub których populacje są bardzo wrażliwe na zniszczenie, są specjalnie chronione i obowiązuje dla nich ostrzejszy reżim ochrony. Specjalnie chronione gatunki są, według stopnia zagrożenia, podzielone na trzy kategorie (zagrożone, silnie zagrożone i krytycznie zagrożone), a ich spis jest podany w załączniku II i III rozporządzenia nr 395/1992 Dz.U., znowelizowanego przez rozporządzenie nr 175/2006 Dz.U. Odmienność od powszechnej ochrony polega na ochronie każdego osobnika we wszystkich jego stadiach rozwoju. Oprócz tego jest jednocześnie zabronione łapanie, uśmiercanie, hodowanie, komercyjne lub inne wykorzystywanie specjalnie chronionych zwierząt oraz zbieranie, przechowywanie, uprawianie i komercyjne wykorzystywanie specjalnie chronionych roślin. Znaczącym narzędziem specjalnej ochrony gatunkowej jest ochrona biotopów, a więc środowisk specjalnie chronionych gatunków, jako podstawowego warunku ich egzystencji.
- poprz.
- nast. »»
