Granice obowiązków

Powyższy stan prawny budzi wątpliwości interpretacyjne związane z zakresem przedmiotowym finansowania oświetlenia dróg przez gminy. Pojawia się na przykład wątpliwość, co należy uznać za punkt świetlny: czy samą oprawę czy również lampę jako taką (wspornik). Wątpliwości dotyczą także kwestii własnościowych.

Należy zauważyć, że zarząd drogi budując lub przebudowując drogę, zgodnie z wymogami technicznymi budowy dróg, musi wybudować oświetlenie jako „urządzenie związane z drogą”. Z kolei gmina, jako zadanie własne, musi zapewnić oświetlenie dróg, placów itp. Sytuację komplikuje fakt, że zwykle na terenie gmin funkcjonuje kilku zarządców dróg, poczynając od dróg krajowych poprzez zarządców dróg wojewódzkich i powiatowych, na zarządach dróg gminnych skończywszy.

Z kolei zakład energetyczny zobligowany jest w ramach swojej działalności gospodarczej (w zależności od treści koncesji) do wytwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu energią elektryczną. Należy dodać, że odbywa się to w trzech wariantach: poprzez własne urządzenia, poprzez urządzenia zarządu drogi lub urządzenia należące do gminy.

Istotą jest, by finansowanie oświetlenia, uznane jako zadanie własne gminy, odnosiło się ściśle do czynności związanych z finansowaniem oświetlenia, a nie było związane z utrzymaniem przedsiębiorstwa energetycznego, czy rozbudową urządzeń należących do przedsiębiorstwa energetycznego, jako podmiotu gospodarczego (np. chodzi o samodzielną budowę urządzeń umożliwiających dostawę energii zakładom przemysłowym).

Wątpliwości związane z interpretacją prawa powodują odmienne podejście gmin w stosunku do zarządów dróg niebędących jednostkami organizacyjnymi gminy. To z kolei może powodować przykre konsekwencje w rodzaju odpowiedzialności odszkodowawczej: „Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Pierwsze procesy związane z tym problemem już są rozpatrywane przez sądy.

Zatem rozwiązanie problemu tkwi w umowach regulujących finansowanie oświetlenia ulicznego. Należy jednak pamiętać, że rozszerzenie zakresu przedmiotowego umów może być postrzegane jako próba m.in. praktyk monopolistycznych, mogących być przedmiotem orzekania przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Potwierdzają to decyzje Prezesa UOKiK - Delegatura w Krakowie z 5 października 2007 r. (nr RKR-72/2007) oraz decyzja Prezesa UOKiK - Delegatura we Wrocławiu z 23 października 2006 r. (nr RWR-40/2006). Na przykład w decyzji z Krakowa za ograniczające konkurencję uznano zapisane w umowie obowiązki dotyczące ponoszenia kosztów prac niezbędnych do prawidłowej eksploatacji oświetlenia ulicznego, a niezwiązanych z budową i utrzymaniem punktów świetlnych oraz kosztów usuwania uszkodzeń oświetlenia ulicznego niezwiązanych z awariami punktów świetlnych.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2006 r. III CZP 105/5 przepis art. 49 Kodeksu cywilnego (§1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.
§2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w §1., i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.) nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejęcia urządzeń służących do doprowadzenia lub odprowadzenia wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa.

Zatem w żadnym przypadku należące do gminy czy zarządcy (zarządu) drogi urządzenia energetyczne nie mogą być przedmiotem darowizny na rzecz zakładu energetycznego.

Podsumowując, należy zauważyć, że problem nie jest łatwy i na gruncie obowiązującego ustawodawstwa został dostatecznie mocno skomplikowany również z uwagi na fakt, że ścierają się w tym przypadku sprzeczne interesy gmin, zarządców (zarządów) dróg i zakładów energetycznych. Problem ten stanowi też przyczynek do znacznie szerszej kwestii istotnej dla zarządców (zarządów) dróg, jaką jest posadowienie urządzeń gestorów w pasach drogowych dróg publicznych.

Ryszard Kulik
radca prawny
ZDMiKP Bydgoszcz

Tweet