Kryteria oceny ofert, jak wiadomo, mają pomóc zamawiającemu w wyborze oferty najbardziej pasującej do przedmiotu zamówienia danego postępowania przetargowego. Ich właściwy dobór jest jedną z najważniejszych czynności, jaką musi wykonać zamawiający już na etapie przygotowywania dokumentacji przetargowej. Od poprawnie dobranych kryteriów zależy wybór oferty, która będzie najkorzystniejsza dla zamawiającego.
Do 18 października 2014 roku zamawiający najczęściej kierowali się wyłącznie ceną. Było to kryterium dominujące w większości postępowań przetargowych. Organizator przetargu miał co prawda możliwość określenia kryteriów pozacenowych, nie mniej jednak rzadko się do nich odnosił. Wiele przykładów pokazuje, że patrzenie jedynie przez pryzmat ceny w wyborze oferty najkorzystniejszej nie zawsze prowadzi do oszczędności. Cena, jako jedyne kryterium gwarantowała oferty bardzo atrakcyjne ekonomicznie – czasem na granicy opłacalności wykonawcy. W praktyce okazywało się jednak, że w celu wykonania zamówienia niezbędne było obniżenie kosztów pracy, zastosowanie przestarzałych technologii, czy też tańszych materiałów. Zamawiający otrzymywał więc zamówienie gorszej jakości, nierzadko generujące dodatkowe koszty w przyszłości, a czasem nawet już na etapie realizacji zamówienia.
Jednym z celów październikowej nowelizacji jest wybór oferty jak najbardziej dopasowanej do potrzeb zamawiającego, a nie jedynie najtańszej. Ustawodawca w zakresie art. 91 ust 2a ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.) wprowadził ograniczenia w stosowaniu ceny jako jedynego kryterium oceny ofert. Pozostawił co prawda furtkę, ponieważ cena może stanowić jedyny wyznacznik wyboru oferty w jednym przypadku, a mianowicie wtedy gdy przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. Zamawiający z sektora finansów publicznych oraz państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej zostali zobligowani do wykazania w załączniku do protokołu postępowania, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. W każdym innym przypadku zamawiający jest zobowiązany do wprowadzenia dodatkowego miernika, którego zadaniem jest wskazanie oferty najkorzystniejszej, najbardziej użytecznej, zapewniającej odpowiednią jakość i efektywność wykonania.
W art. 91 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.) Ustawodawca wskazuje przykładowe kryteria, które mogą być wykorzystywane przez zamawiającego. Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. Należy pamiętać, że jest to katalog otwarty, pozostawiający swobodę zamawiającemu zarówno w wyborze odpowiedniego kryterium, jak i jego wagi. Zastosowane kryteria oceny ofert muszą być ściśle związane z przedmiotem zamówienia i w żaden sposób nie wskazywać na określone rozwiązania. Stosując kryteria pozacenowe, należy rozważyć, która cecha będzie najbardziej odpowiednia dla danego przedmiotu zamówienia (np. elementy składowe zamówienia, maksymalny czas przeznaczony na jego realizację lub inne). Prawidłowo skonstruowane wymogi nie mogą w żaden sposób ograniczać konkurencji. Ponadto muszą być zgodne z prawodawstwem europejskim. Wszystkie kryteria zamawiający musi obowiązkowo zawrzeć zarówno w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, jak i w ogłoszeniu o przetargu.
Pod koniec stycznia 2015 roku Urząd Zamówień Publicznych opublikował informację na temat stosowania ceny jako jedynego kryterium wyboru ofert przed i po nowelizacji. Wynika z niej, że przed wejściem w życie nowelizacji, w przypadku postępowań poniżej progów unijnych, odsetek stosujących cenę jako jedyne kryterium wynosił 93%, natomiast po nowelizacji spadł do poziomu 31%. W przypadku postępowań powyżej progów unijnych (dotyczących ogłoszeń publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej) ilość przypadków zastosowania kryterium cenowego z 85% przed nowelizacją spadła do 33% do końca analizowanego okresu.
Okazało się również, że cenę oraz inne kryteria przed nowelizacją wybierało jedynie 7% zamawiających ogłaszających przetargi poniżej progów, natomiast po nowelizacji już 69%. Nieco lepiej sytuacja przedstawiała się w przypadku zamówień publicznych powyżej progów UE – przed 19 października na zastosowanie innego niż cena kryterium wyboru oferty decydowało się 15% zamawiających, natomiast po wprowadzeniu zmian w ustawie odsetek ten wzrósł do 67%.
Do najważniejszych, czyli takich z wagą powyżej 50%, pozacenowych kryteriów oceny ofert w 2015 roku należą m.in:
- doświadczenie/kwalifikacje wykonawcy,
- termin dostawy,
- jakość udzielania świadczeń,
- wysokość sumy ubezpieczenia,
- czas realizacji,
- kryterium społeczne - odpis na PFRON,
- termin płatności.
Przy konstruowaniu kryteriów oceny ofert należy pamiętać, że nie mogą one dotyczyć właściwości wykonawcy: jego wiarygodności ekonomicznej, finansowej czy technicznej. Wyjątek stanowią zamówienia na usługi o charakterze niepriorytetowym określone w art. 2a i 2b. Przy zastosowaniu pozacenowych kryteriów, zamawiający jest zobligowany do wskazania sposobu dokonania oceny ofert w ramach każdego z nich oraz dokładnego określenia, w jaki sposób będzie przyznawał punkty i w jakiej wysokości. Zatem sposób oceny ofert musi zostać opisany tak, by gwarantował obiektywną ocenę otrzymanych ofert.
Reasumując, przygotowanie postępowania publicznego zawierającego wiele kryteriów jest bardziej pracochłonne, ponieważ wymaga od zamawiającego właściwego skalkulowania różnych czynników i ich zbilansowania. W ustawie nie określono w jakim stopniu przy wyborze oferty ma decydować cena, a w jakim pozostałe kryteria. Tę decyzję każdorazowo podejmuje zamawiający, biorąc pod uwagę specyfikę przedmiotu zamówienia i własne potrzeby. Cena jednak nadal powinna być podstawowym kryterium udzielenia zamówienia publicznego.
Wprowadzenie pozacenowych kryteriów oceny ofert może w konsekwencji powodować wzrost konkurencyjności. Daje również możliwość składania ofert proponujących innowacyjne rozwiązania. Oba te przypadki, w rezultacie prowadzą do realizacji zasad finansów publicznych, a mianowicie oszczędnego, racjonalnego i efektywnego wydatkowania środków publicznych, które stanowią fundament zamówień publicznych.
Źródło: PressInfo.pl
