Od dawna podkreśla się konieczność implementacji zasad FIDIC do zamówień publicznych, jako dokumentu stanowiącego kodeks dobrych praktyk w zakresie umów o roboty budowlane. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza wobec uregulowań art. 144 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 223 z 2007 r., poz. 1655 z późn. zm.) niezależnie od wprowadzanych tzw. małą nowelizacją (Dz. U. Nr 206 z 7 grudnia 2009r., poz. 1591) zmian w jego brzmieniu, obowiązujących od dnia 22 grudnia 2009 r.
Jednym z najważniejszych dokumentów związanym z realizacją inwestycji, w tym oczywiście inwestycji drogowych, jest umowa o roboty budowlane. Stronami tej umowy są wykonawca i inwestor. Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z dokumentacją projektową i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia dokumentacji projektowej, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (art. 647 Kodeksu cywilnego - Dz.U. z 1964 r., Nr 16 poz. 93 z późn. zm.).
Tak więc umowa określa stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami procesu budowlanego. Poprzez szczegółowe zapisy rozkłada ryzyka, w tym ekonomiczne, techniczne i prawne, pomiędzy inwestora i wykonawcę. Od jej postanowień w dużej mierze zależy sprawność realizacji robót, końcowy efekt, koszt ich wykonania, a więc i wynagrodzenie wykonawcy.
W sektorze publicznym głównym inwestorem jest Skarb Państwa i samorządy terytorialne. Udzielanie zamówień na roboty, w tym co oczywiste na inwestycje drogowe, odbywa się zatem zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych. Uprzywilejowuje ona inwestora (zamawiającego) w ten sposób, że daje mu prawo do sformułowania istotnych postanowień umowy lub też pełnego jej projektu.
Przy realizacji inwestycji drogowych daje się zaobserwować wyraźne dążenie do sformułowania umowy w sposób wyraźnie stawiający w pozycji korzystniejszej inwestora (zamawiającego). Stąd też konieczność odniesienia się do tego problemu w kontekście obowiązującego prawa i orzecznictwa.
Korzyści z implementacji FIDIC
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo zamówień publicznych, podstawowym dokumentem w postępowaniu o zamówienie publiczne (w trybach konkurencyjnych) jest specyfikacja istotnych warunków zamówienia (zwana w skrócie siwz ) przygotowywana przez zamawiającego lub na jego zlecenie. Jej zawartość określona została w art. 36 ust. l ustawy Pzp. W pkt. 16. tego przepisu ustawodawca nałożył na zamawiającego obowiązek włączenia do siwz istotnych dla stron postanowień, które zostaną wprowadzone do treści zawieranej umowy w sprawie zamówienia publicznego, ogólnych warunków umowy albo wzoru umowy, jeżeli zamawiający wymaga od wykonawcy, aby zawarł z nim umowę w sprawie zamówienia publicznego na takich warunkach.
W Polsce, zwłaszcza przy dużych inwestycjach drogowych realizowanych przez jednostki sektora finansów publicznych, dość często znajdują zastosowanie „Warunki kontraktu na budowę dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez zamawiającego”, czy też „Warunki kontraktu na urządzenia i budowę z projektowaniem dla urządzeń elektrycznych
mechanicznych oraz dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez wykonawcę” (zwane dalej Warunkami FIDIC ), opracowane przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów FIDIC. Stosowane są jednak nie w wersji zalecanej przez tę organizację, ale znacznie zmodyfikowanej i to w zakresie wyraźnie zmieniającym sens dokumentu oryginalnego poprzez zapisy wprowadzane przez zamawiającego. Tymczasem posługiwanie się Warunkami FIDIC, ale odzwierciedlającymi ich rzeczywiste założenia, wydaje się szczególnie pożądane dla realizacji inwestycji drogowych, z uwagi na znaczną wartość i złożoność realizowanych projektów, często realizowanych w warunkach utrudnienia i ograniczenia ruchu drogowego.
Ma to ogromne znaczenie zarówno wobec zjawisk o charakterze makroekonomicznym, jakim jest światowy kryzys gospodarczy, a więc z uwagi na kondycję przedsiębiorstw budowlanych realizujących te projekty, jak i z uwagi na brzmienie artykułu 144 ustawy Prawo zamówień publicznych, dotyczącego możliwości wprowadzania zmian w treści zawartych umów o zamówienie publiczne w stosunku do treści oferty.
Proces realizacji dużych inwestycji drogowych jest bardzo złożony i rozciągnięty w czasie. Wszystkie jego elementy powinny znaleźć odzwierciedlenie w umowie o roboty budowlane. Określa ona bowiem prawa i obowiązki stron w trakcie tego procesu. Powinna również precyzować procedury na wypadek wystąpienia uchybień w jego realizacji przez którąś z jej stron, czy też sytuacji odmiennych od zakładanych.
Co więcej, jak pokazuje praktyka, niestety bardzo często, pomimo dołożenia należytej staranności inwestor (zamawiający) nie może przewidzieć w dokumentacji projektowej i umowie, wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na realizację procesu inwestycyjnego. Jest to zjawisko powszechne i prowadzące do wielu komplikacji.
Zmiany w związku z realizacją umowy, w okresie trwania realizacji kontraktu, zwłaszcza długoterminowego i złożonego technicznie, w tym co oczywiste inwestycji drogowych, powinny być rzeczą normalną i dość często faktycznie mają miejsce. Ich przyczyny są w wielu przypadkach niezależnie od stron umowy, stąd konieczne jest - zwłaszcza w kontekście ich przewidywania i ograniczeń prawnych - stworzenie niezbędnych ram prawnych w tym zakresie. Nietrudno bowiem sobie wyobrazić problemy, jakie mogą się pojawić w związku z realizacją skomplikowanego kontraktu, w przypadku pominięcia takich możliwości.
Pożądane jest takie sformułowanie zapisów umowy, aby umożliwić optymalizację realizowanego procesu budowlanego i osiągnąć najlepszy efekt. Poza sporem jest, że optymalne byłoby uzyskanie bardziej trwałego i lepszego jakościowo, funkcjonalnie i użytkowo rozwiązania za porównywalną cenę. Jednym słowem, nie wydaje się właściwe stawianie przeszkód myśli inżynierskiej. Często, to właśnie praktycy, a więc osoby związane bezpośrednio z realizacją robót, mają największe doświadczenie i rozeznanie w tych zagadnieniach. Sięganie do tych doświadczeń może przynieść istotne korzyści zamawiającemu. Przyniesie je również wykonawcy np. poprzez przyspieszenie robót, oraz użytkownikowi dróg np. poprzez zmniejszenie utrudnień i skrócenie ich czasu. Może również podnieść estetykę przedsięwzięcia. Oznacza to korzyść dla całej gospodarki. Pozwoli również uniknąć rozwiązań i wymagań niemożliwych do spełnienia, np. obowiązek użycia materiałów czy wyrobów niedostępnych na rynku.
To właśnie Warunki FIDIC zawierają szczegółowe procedury podające sposób postępowania w przypadku niemal wszystkich problemów mogących wystąpić w związku z realizacją robót, w tym zwłaszcza regulują sprawy związane z ewentualnym wydłużeniem czasu ich realizacji i kosztów dodatkowych związanych z kontraktem, rozwiązując te problemy optymalnie, bowiem zostały one oparte na dziesiątkach lat doświadczeń z kilkuset kontraktów i tysięcy sporów.
- poprz.
- nast. »»
