Pobieranie opłat za parkowanie jest najstarszą ze współczesnych form oddziaływania ekonomicznego na zachowania komunikacyjne kierujących pojazdami. Zaczęto je stosować w USA na początku lat 30. ubiegłego wieku. Pierwotnym celem było zniechęcanie osób niezainteresowanych zakupami w określonym sklepie, do parkowania samochodów w jego bezpośrednim sąsiedztwie oraz wymuszanie większej rotacji od klientów. Opłaty pobierano wówczas tylko na określonych stanowiskach parkingowych, bezpośrednio przed sklepami. Dzięki „niezniszczalnym” parkometrom, lokalne pobieranie opłat funkcjonuje w wielu miastach do dzisiaj.
Pobieranie opłat za parkowanie
Duża skuteczność oddziaływania ekonomicznego spowodowała, że bardzo szybko zaczęto udoskonalać ten pierwotnie bardzo prymitywny, sposób pobierania opłat. Działania usprawniające system płatnego parkowania prowadzono w następujących kierunkach13:
- automatyzacja poboru opłat,
- dodatkowe zniechęcanie do zbyt długiego parkowania,
- prawne ograniczanie czasu postoju.
Pierwsze urządzenia techniczne do pobierania opłat za parkowanie – parkometry, zastosowano w USA w 1935 r. w mieście Oklahoma. Pierwsze testy przeprowadzono na 175 urządzeniach zainstalowanych w obszarze obejmującym 14 kwartałów w centrum miasta. Eksperyment okazał się sukcesem dla budżetu miasta14. Parkometry są używane do poboru opłat po dzień dzisiejszy.
Automatyzacja poboru opłat nastąpiła bardzo wcześnie i jest ciągle udoskonalana. Wprowadzanie automatyzacji poboru opłat wiąże się z równoczesnym udoskonalaniem kontroli wnoszenia opłat (chociaż nie zawsze – np. kontrola opłat wnoszonych przy wykorzystaniu telefonu komórkowego w polskim wydaniu).
Zniechęcanie do zbyt długiego postoju może być realizowane poprzez ustalenie na odpowiednim poziomie:
- wysokości stawki podstawowej,
- progresji wysokości opłat,
- limitowania czasu, za jaki można jednorazowo zapłacić,
- ograniczenia kwoty jednorazowej opłaty.
Dwa pierwsze parametry zostały w Polsce ustalone przez ustawodawcę na tak niskim poziomie, że nie spełniają funkcji dodatkowego zniechęcania. Dwa następne parametry mogą być wprowadzane przy automatycznym poborze opłat, ale nie jest mi znany przykład polskiego miasta, które by takie ograniczenia wprowadziło.
Prawne ograniczanie czasu postoju polega na wprowadzeniu znaku drogowego „strefa ograniczonego postoju”. W takiej strefie wymaga się umieszczenia w widocznym miejscu zegara parkingowego, umożliwiającego skontrolowanie czasu postoju samochodu. W Polsce jest to znak B-39 (stosowany ze znakiem B-40 oznaczającym koniec strefy). Obecne polskie przepisy umożliwiają w strefie wyznaczonej takimi znakami, kontrolę czasu postoju za pomocą zegarów parkingowych, chociaż w „Szczegółowych warunkach …” dla znaków drogowych, zapomniano przedstawić taką opcję.
Płatne parkowanie w Polsce: krótki rys historyczny
Pierwsza fala szerokiego stosowania opłat za parkowanie przetoczyła się przez Polskę na przełomie lat 70 i 80 ubiegłego wieku, a pretekstem do wprowadzania takich rozwiązań (bo trudno to nazwać podstawą prawną), było pismo okólne ówczesnego Ministra Finansów, zalecające stosowanie działań mających na celu „wiązanie środków nabywczych ludności”. W wykazie ponad 20 zalecanych w tym piśmie działań, znalazło się także pobieranie opłat za parkowanie.
Jak łatwo było przewidzieć, rozwiązania wprowadzone na takiej podstawie miały krótki żywot, ponieważ brakowało w nich faktycznej podstawy prawnej. Podstawę taką mogła dać nowa ustawa o drogach publicznych, uchwalona 21 marca 1985 r., jednak przez pierwsze 18 lat były to wyłącznie nieudane próby poszukiwania drogi na skróty.
W pierwotnej wersji ustawy o drogach Publicznych która weszła w życie 1 października 1985 r. (Dz.U.1985.14.60), ustawodawca ustanowił, iż: Korzystanie przez określonych użytkowników z dróg Publicznych może być uzależnione od wniesienia przez nich opłat drogowych (art.13 ust.1). Upoważnił też Radę Ministrów do ewentualnego określenia: wysokości, trybu i organów właściwych do wymiaru i poboru opłat (art.13 ust.2 pkt.1). Między innymi także za: parkowanie pojazdów samochodowych (art.13 ust.2 pkt.1c). Samorządów terenowych jeszcze wówczas nie było.
Pięć lat później, 17 maja 1990 r., przystosowując ustawę o drogach publicznych do nowego podziału zadań i kompetencji pomiędzy organy gminy i organy administracji rządowej, wyodrębniono decyzje o pobieraniu opłat, do wyłącznej kompetencji gminy: Gmina może określać miejsca poza drogami krajowymi, w których pobiera się opłaty za parkowanie pojazdów, wysokość tych opłat, sposób ich pobierania oraz przeznaczenie (art. 13 ust. 2a). W wypadku miast „prezydenckich” ograniczało to kompetencje samorządu w odniesieniu do dróg krajowych, w wypadku pozostałych gmin rozszerzało ich kompetencje o możliwość wprowadzania opłat na drogach wojewódzkich.
- poprz.
- nast. »»