Największym wrogiem stabilizacji każdego osuwiska jest woda powierzchniowa i gruntowa. Zamknięcie spływu przez grunty z suwającej powierzchni jest podstawowym sukcesem w działaniu na rzecz stabilności zbocza, skarpy.
Na podstawie doświadczeń z realizacji stabilizacji osuwisk w tym artykule przedstawione zostały przykłady rozwiązań technicznych w zakresie konstrukcyjnym i odwodnieniowym. Rozwiązania sprawdziły się w praktyce i mogą stanowić odniesienie do podobnych zagrożeń osuwiskowych występujących na drogach.
Przytoczone w artykule zaprojektowane i wykonane lub tylko zaprojektowane stabilizacje terenów osuwiskowych pozwolą specjalistom dokonać oceny prawidłowości opracowania dokumentacji projektowo-wykonawczej oraz wyciągnąć właściwe wnioski do dalszej działalności w zakresie stabilizacji osuwisk. Obecny postęp techniczny daje możliwość stosowania lepszych i tańszych rozwiązań projektowych i wykonawczych.
Występujące osuwiska można podzielić na pięć charakterystycznych grup w zależności od sytuacji, ukształtowania i położenia terenów osuwiskowych:
* grupa a - osuwiska położone powyżej korony dróg; czoła osuwisk stykają się z koroną drogi lub zajmują częściowo powierzchnię jezdni,
* grupa b - osuwiska występujące poniżej korony dróg, a obszary oderwania osuwisk obejmują częściowo lub całe szerokości jezdni dróg,
* grupa c - osuwiska występujące na zboczach położonych w sąsiedztwie potoków, cieków wodnych lub rzek, których obszary oderwania obejmują korony dróg, a czoła osuwisk obejmują brzegi i ewentualnie dna potoków, cieków wodnych lub rzek,
* grupa d - osuwiska na terenach położonych powyżej i poniżej dróg łącznie z ich jezdniami,
* grupa e - osuwiska występujące na zboczach położonych poza pasami drogowymi i poza korytami potoków, cieków lub rzek; w tych przypadkach osuwiska deformują tereny rolnicze i ekologiczne lub tereny budowlane.
W 44-letnim okresie praktyki zawodowej w drogownictwie miałem do czynienia bezpośrednio z następującymi usuwiskami na terenie Małopolski:
- droga lokalna Łysa Góra - Jaworsko w miejscowości Łysa Góra - grupa a,
- droga lokalna Sromowce Niżne – Sromowe Wyżne, wzdłuż rzeki Dunajec – grupa c,
- droga wojewódzka nr 956 Bierdowice – Zembrzyce w miejscowości Harbutowice – grupa d,
- droga gminna Nadzamcze – Wronina w miejscowości Czorsztyn – grupa c,
- droga powiatowa nr 1049K, powiat Chrzanów, w miejscowości Psary - grupa a,
- droga leśna nr 46 w miejscowości Biała, gmina Wisła – grupa c,
- droga powiatowa nr 18237, powiat Wieliczka, w miejscowości Gorzków - grupa b,
- rejon ulicy Spadochroniarzy w Mszanie Dolnej – grupa e.
Osuwisko w Łysej Górze obok drogi lokalnej Łysa Góra - Jaworsko
W czasie mojej pracy zawodowej pierwszą stabilizację osuwiska wykonano w miejscowości Łysa Góra w ciągu drogi lokalnej Łysa Góra – Jaworsko. W czasie jej budowy wystąpiło w 1960 roku osuwisko zaliczone do grupy a. Przy drodze lokalnej w odległości około 20 m, rok wcześniej przed budową drogi, został wzniesiony na zboczu dwupiętrowy duży budynek szkoły artystyczno-plastycznej, który istnieje do dziś.
W przekroju pionowym różnica poziomów pomiędzy poziomem terenu na styku budynku szkolnego i poziomem jezdni drogi wynosiła około 4 m. Po drugiej stronie drogi lokalnej biegnie potok, którego dno położone było niżej niwelety drogi o około 2 m. W tym czasie były bardzo duże trudności z wykonaniem badań geologicznych gruntu, a sprawa była bardzo pilna. Po zapoznaniu się z rodzajem gruntu na obszarze spełzywania podjęto decyzję we własnym zakresie o podniesieniu niwelety drogi o 1 m i wykonaniu odpowiedniego ubezpieczenia lewego brzegu małego potoku. W ten sposób uzyskano stabilizację zbocza w Łysej Górze, które bez zmian funkcjonuje do dziś.
Ubezpieczenie drogi lokalnej Sromowce Wyżne – Sromowe Niżne
Druga stabilizacja w okresie mojej pracy zawodowej to budowa konstrukcji oporowej wzdłuż prawego brzegu drogi lokalnej Sromowce Wyżne – Sromowe Niżne, położonej na lewym brzegu Dunajca. W 1963 roku podjęto decyzję o ubezpieczeniu korony drogi o długości około 700 m, biegnącej w sąsiedztwie lewego brzegu rzeki Dunajec (osuwisko zaliczone do grupy c).
Po wykonaniu rozpoznania gruntu (bez badań geologicznych) opracowano projekt techniczno-wykonawczy budowy betonowych murów oporowych ze wspornikiem odciążającym. W projekcie przyjęto posadowienie bezpośrednio na gruncie na głębokości od 1,20 do 1,50 m poniżej dna rzeki Dunajec, w zależności od rodzaju podłoża gruntowego. Mury oporowe pracują do dziś, a ich stateczności zagraża jedynie ciągłe obniżenie się dna rzeki Dunajec.
Pozdrawiam go serdecznie dziękując jednocześnie za dzielenie się swoim doświadczeniem.