Artykuły

Wyniki Kompleksowych Badań Ruchu (KBR) stanowią podstawę do budowy modeli symulacyjnych miast. Model symulacyjny stanowi istotne narzędzie w kształtowaniu polityki transportowej miasta i w coraz większej liczbie miast polskich, modele takie są budowane lub aktualizowane - stąd duża waga wyników badań ruchu i konieczność weryfikacji ich jakości. W artykule przedstawiono strukturę modelu czterostadiowego oraz miejsce danych pozyskanych w ramach Kompleksowych Badań Ruchu w procesie budowy modelu. Szczególną uwagę poświęcono możliwościom weryfikacji wyników badań ruchu narzędziami symulacyjnymi.

W klasycznym podejściu modelowania, do opracowania modelu symulacyjnego układu komunikacyjnego miasta wykorzystywany jest model czterostadiowy, odwzorowujący następujące etapy podróżowania: generację podróży, rozkład przestrzenny podróży, podział zadań przewozowych oraz rozkład ruchu w sieci transportowej. Budowa modelu symulacyjnego wymaga dostępu do bardzo rozbudowanej bazy danych wejściowych składającej się z trzech zasadniczych elementów:

• modelu sieci, odwzorowującego układ drogowo uliczny miasta wraz z siecią komunikacji zbiorowej,
• bazy danych dotyczącej zmiennych strukturalnych, opisujących charakter zagospodarowania przestrzennego obszaru analizy z uwzględnieniem mniejszych obszarów – rejony komunikacyjne,
• wyników badań mobilności, zawierających podstawowe informacje dotyczące wybranych cech społecznych i ekonomicznych mieszkańców, rodzajem i charakterem realizowanych podróży, wybranymi środkami transportu, rozkładem przestrzennym podróży itp.

Zmienne strukturalne są pozyskiwane na zasadzie współpracy wielu jednostek miejskich odpowiedzialnych np. za ewidencję ludności, ewidencję pojazdów, edukację itp. O ile globalne wielkości poszczególnych zmiennych są relatywnie łatwo dostępne, to już dystrybucja tych wartości do poziomu rejonów komunikacyjnych stanowi duże wyzwanie. W wielu miastach polskich znaczna część danych jest przechowywana w bazach pracujących w środowisku GIS, co pozwala na szybkie i precyzyjne przypisanie wielkości rejonom komunikacyjnym. Ten etap zbierania danych ma istotny wpływ na wyniki końcowe modelu symulacyjnego, a błędne oszacowanie i niewłaściwa dystrybucja zmiennych może zniweczyć najbardziej wyrafinowany model podróży.

Oczywiście sama baza danych wejściowych nie jest wystarczająca do budowy modelu symulacyjnego miasta. Zasadniczym elementem tego modelu jest dostępność do wyników badań  ruchliwości, pozyskiwanych w ramach Kompleksowych Badań Ruchu. Jest to rozległa baza danych, pozwalająca na znajdowanie matematycznych zależności opisujących każdy z etapów modelu podróży. Właściwie sporządzony model symulacyjny ma szereg zastosowań (np. weryfikacja zamierzeń inwestycyjnych miast, sprawdzanie założeń polityki transportowej itp.), ale pozwala również dokonać weryfikacji jakości uzyskanych wyników badań ruchliwości poprzez sprawdzenie zgodności modelu z dodatkową bazą danych w postaci pomiarów przekrojowych potoków pojazdów i pasażerów (pomiary o charakterze badań kordonowych czy ekranowych) lub pomiarów relacji skrętnych na skrzyżowaniach. W ramach tego artykułu zostaną przedstawione możliwości weryfikacji wyników badań ruchu w sposób pośredni - poprzez sprawdzenie jakości modelu symulacyjnego opracowanego na podstawie KBR.

Charakterystyka modeli czterostadiowych

Budując modele czterostadiowe, należy opierać się na szczegółowych wynikach badań ruchliwości pozwalających na tworzenie własnych formuł opisujących zjawiska podróży. Taka analiza traktowana jest jako ujęcie klasyczne, lecz nie jedyne (jest wiele modeli pozwalających opisywać zjawiska podróży, np. modele bazujące na aktywnościach). W warunkach krajowych najczęściej spotykanym podejściem jest model czterostadiowy, rekomendowany m.in. w Błękitnej Księdze [8]. Struktura modelu składa się z następujących części:

• generacja podróży (potencjały ruchotwórcze) – jest to model analityczny, polegający na określeniu wielkości potencjałów ruchotwórczych dla przyjętych rejonów komunikacyjnych; wyróżniamy dwa typy potencjałów: produkcja, określająca liczbę podróży wytwarzanych przez dany rejon komunikacyjny w jednostce czasu oraz atrakcja, stanowiąca absorbowaną liczbę podróży,
• rozkład przestrzenny podróży – polega na rozdzieleniu produkcji rejonów komunikacyjnych poprzez opisanie skąd – dokąd są realizowane podróże; w efekcie uzyskuje się więźbę ruchu, stanowiącą macierz o wymiarze odpowiadającym liczbie rejonów komunikacyjnych,
• podział na środki transportu (ang. modal split) – wyznacza udział poszczególnych środków transportu w podróżach,
• rozkład ruchu na sieć komunikacyjną – jest to rozkład więźby ruchu na model sieci komunikacyjnej obszaru analizy, co w efekcie pozwala wyznaczyć wielkości potoków pasażerskich i potoków pojazdów na poszczególnych odcinkach sieci; na tej podstawie można określić wymagane parametry funkcjonalne tj. pracę przewozową, liczbę pasażerów czy czas podróży.

Tweet