Analizowanie struktury i rozwoju miasta w oderwaniu od układu komunikacyjnego jest rzeczą niezwykle trudną i zupełnie pozbawioną sensu. Siatka dróg, ulic, placów, stanowiąca graficzny obraz przestrzeni miasta jest z każdym z nich jednoznacznie kojarzona. Definiuje miasto, nadaje mu kształt widziany z lotu ptaka czy zwyczajnie - z mapy.

Komunikacja to jeden z sześciu podstawowych czynników decydujących o rozwoju jednostki osadniczej (rys. 1). Żeby w pełni zrozumieć jego znaczenie, należy odpowiedzieć sobie na jedno, na pozór proste pytanie: dlaczego powstało miasto? Odpowiadało na to zagadnienie wielu teoretyków urbanistyki, przytoczę tu jedną z tych odpowiedzi. Przyczyny powstania miasta według J. M. Chmielewskiego:

• miasto powstaje jako charakterystyczny objaw życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego,
• ludność przechodzi z pasterskiego trybu życia do zajęć rolniczych, tworząc pierwotną i najprostszą formę osadnictwa - wieś,
• postęp życia gospodarczego i społecznego, przyrost ludności, rozwój rzemiosł i handlu powodują powstanie większych skupisk ludności w postaci osiedli o wyższym stopniu rozwoju – rodzi się miasto.

Czynnik komunikacyjne:

• wpływ zewnętrznych szlaków komunikacyjnych na rozwój miasta; miasto zakładano w miejscach dostępnych komunikacyjnie,
• lokalizacja w pobliżu morza i rzek, które stanowiły niegdyś podstawowy element sieci transportu towarów i ludzi,
• wpływ wewnętrznych dróg na kształt miasta, połączenie odległych jego części, połączenie bram wejściowych do miasta,
• położenie w okolicy szlaków handlowych sprzyjających wymianie towarowej.

Przeglądając znane i zachowane rysunki przedstawiające plany miast od tych najdawniejszych starożytnej Persji, Mezopotamii, przez miasta Grecji, Rzymu, rozwiązania warowni średniowiecza, nowożytne założenia renesansu i baroku, nie sposób nie zauważyć, jak istotną rolę odgrywa w nich komunikacja - układ ulic służących do poruszania się pieszego czy konnego przez miasto.

Przełomowym momentem w historii rozwoju miast, podobnie jak w wielu innych dziedzinach życia, było wynalezienie maszyny parowej i rewolucja przemysłowa. Rozwijający się burzliwie przemysł przyciągał do miast tysiące ludzi poszukujących lepszego życia. Władze większości miast nie były przygotowane na tak dużą migrację. Powstawanie dzielnic i zakładów przemysłowych też było nowością, z takimi problemami nie borykały się dotąd miasta w żadnej epoce. W efekcie miasta zaczęły się rozwijać w sposób niekontrolowany i chaotyczny.

Tweet