Od końca września 2007 r. w części środowiskowej serwisu internetowego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad dostępny jest Portal Map Akustycznych, prezentujący wyniki analiz hałasu akustycznego w otoczeniu dróg krajowych o najwyższych wartościach średniodobowego natężenia ruchu.
Mapy emisyjna i imisyjna powstały w środowisku oprogramowania Sound Plan 6.4, specjalistycznego narzędzia do analiz propagacji hałasu w środowisku z uwzględnieniem parametrów ruchowych drogi, warunków klimatycznych oraz rzeźby i pokrycia terenu. Modelując propagację hałasu posłużono się metodą francuską.
Przykład mapy imisyjnej LDWN
Wszelkie dalsze prace i analizy prowadzące do powstania pozostałych map oraz zestawień narażenia ludności realizowano wykorzystując narzędzia geograficznych systemów informacji (GIS), tj. oprogramowanie ArcGIS 9.2. W tym środowisku wykonano kalibrację i wektoryzację dokumentów planistycznych, a wyniki tych prac uzupełniono o efekty inwentaryzacji i wykorzystano do wygenerowania map wrażliwości akustycznej na hałas. Podstawą do przypisania obszarom konkretnych wartości norm dopuszczalnych było rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826). Mapa przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku stanowi połączenie informacji o wartościach imisji hałasu oraz o rozkładzie wartości dopuszczalnych.
Mapa przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku LDWN
Mapy rozmieszczenia ludności eksponowanej na hałas oraz zagrożeń specjalnych uwzględniały dodatkowo wyniki inwentaryzacji terenowej. Na tym etapie możliwe też było wygenerowanie danych opisujących ilość osób i lokali narażonych na oddziaływanie hałasu drogowego w poszczególnych przedziały wartości. Spośród danych zebranych w terenie kluczowe były tu informacje dotyczące sposobu użytkowania budynków i ilości lokali mieszkalnych oraz dane adresowe (na ich podstawie możliwe było uzyskanie z urzędów gmin informacji o ilości zamieszkujących je osób).
Mapa rozmieszczenia ludności eksponowanej na hałas dla imisji LDWN
Mapa wskaźnika M łączy w sobie informacje o wartościach przekroczeń oraz ilości osób zamieszkujących poszczególne budynki. Wskaźnik M zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z 14 października 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem definiowany jest wzorem:
gdzie:
M — wartość wskaźnika,
ΛL — wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dB,
m — liczba mieszkańców na terenie o przekroczonym poziomie dopuszczalnym.
Przykład mapy rozkładu wskaźnika M (LN)
Ostatnia z serii map (mapa proponowanych kierunków zmian zagospodarowania przestrzennego) przedstawia obszary proponowanych zasięgów stref ograniczonej zabudowy mieszkaniowej oraz obszary i obiekty chronione akustycznie. Mapa ta powstała poprzez wykorzystanie informacji o imisji, zagospodarowaniu terenu oraz szczegółowe dane wynikające z inwentaryzacji budynków.
Mapa proponowanych kierunków zmian zagospodarowania przestrzennego
Wyniki opisanych tu pokrótce prac i analiz zamieszczone zostały w Portalu Map Akustycznych (www.pma.oos.pl) pozwalającym na oglądanie poszczególnych map w skalach bazowych 1:25 000 i 1:10 000. Dla szerokiego odbiorcy dostępne są wybrane mapy tematyczne i krótkie wersje raportów dla poszczególnych odcinków dróg, zawierające charakterystykę obszaru i źródeł hałasu oraz wyniki statystyczne zagrożenia hałasem. Dla wybranych użytkowników (m.in. centrali i oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz wojewódzkich i powiatowych jednostek państwowego monitoringu środowiska) dostępna jest rozszerzona wersja portalu. Serwuje ona wszystkie rodzaje map akustycznych oraz pełne wersje raportów, zawierające bardziej szczegółowe dane dotyczące przekroczeń wartości dopuszczalnych i zagrożenia obszaru hałasem drogowym (w poszczególnych przedziałach imisji). Ponadto szerzej omówiono tu zagadnienia związane z metodologią wykonania raportu oraz wynikami pomiarów i analiz.
Widok ogólny PMA z mapą odcinków objętych opracowaniem i listą dostępnych map – wersja otwarta (dla potrzeb informowania społeczeństwa)
Przedstawione powyżej wyniki prac pozwoliły spełnić Generalnej Dyrekcji (jako zarządcy dróg) wymagania europejskiej dyrektywy oraz stanowią rzetelną bazę informacji na temat warunków akustycznych w otoczeniu najbardziej obciążonych ruchem odcinków dróg krajowych. W nieodległej przyszłości staną się one również podstawą tworzenia programów ochrony przed hałasem oraz punktem odniesienia dla wykonywanych w przyszłości analiz w tym zakresie.
Bartłomiej Dzierża, Sławomir Kuliś
