Rybnik: rewitalizacja śródmieścia cz. IWraz z rozwojem motoryzacji i środków masowego przekazu drogi przestały być postrzegane jako kanały gwarantujące łatwy napływ dóbr i informacji. Jeszcze do niedawna bezpośredni dostęp do traktu komunikacyjnego był wyznacznikiem wysokiego statusu społecznego. Z taką oceną drogi jako atraktora spotkać się można do dziś w małych miejscowościach, położonych „daleko od szosy”. Jednak w ogólnej społecznej ocenie ruch kołowy, a nawet pieszy odbierany jest jako uciążliwość.

Mniej więcej połowa wniosków przy wykładania planu zagospodarowania przestrzennego postuluje zmiany w przebiegu dróg i w organizacji ruchu. Nikt nie chce, by drogi zbiorcze, a tym bardziej tranzytowe prowadzone były zbyt blisko jego posesji. Za to wszyscy chcieliby szybko, łatwo i bezpiecznie dotrzeć do jak najszerszej gamy usług. Centra handlowe i internet zaspokajają potrzebę relacji „door to door” między miejscem zamieszkania a dobrami materialnymi i usługami. Dostęp do informacji realizowany jest przez środki masowego przekazu. Niestety odciąga to konsumentów od centrów miast.

Jest to proces znany nie tylko w Polsce. Kraje Europy zachodniej już dawno przez niego przechodziły. Niegdyś sklepy powstawały w parterach domów należących do bogatych mieszczan. Kamienice te były budowane przy głównych placach i ulicach miast. Dziś te same sklepy upadają nie wytrzymując konkurencji z alternatywnymi formami handlu. „Na zakupy idzie się” dziś do galerii handlowej, a nie chodzi wzdłuż ulic narażając się na zmienne warunki atmosferyczne i ruch samochodów. „Idzie się” do restauracji, do klubu, do specjalistycznego sklepu lub punktu usługowego czyli do konkretnego celu. Jest to  nieodwracalne jak nieodwracalny jest postęp i pociąga za sobą potrzebę zmian w sposobie myślenia o zagrożonych obszarach. Nie tylko ze strony samorządów, ale także, a może przede wszystkim ze strony bezpośrednio zainteresowanych.

Koncepcja Rewitalizacji ulic Powstańców Śląskich, Sobieskiego i placu Jana Pawła II, która powstała w roku 2012 w naszej pracowni, jest próbą przeciwstawienia się odpływowi konsumentów z obszaru uznawanego niegdyś za ścisłe centrum Rybnika. Opracowanie powstało w ścisłej współpracy z Wydziałami Dróg i Komunikacji UM Rybnika oraz Rybnickimi Służbami Komunalnymi. Jego celem jest zahamowanie procesów degradacji omawianego obszaru i wytyczenie zasad postępowania mających doprowadzić do jego ponownej aktywizacji.

Rys historyczny

W średniowieczu Rybnik był osadą rybacką leżącą na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych z Wrocławia i Raciborza poprzez Oświęcim w kierunku Krakowa i z Czech przez Bramę Morawską w głąb kraju. Po latach kierunek wschód - zachód, przy którym powstał Rynek, zmienił się w ulice Raciborską, Sobieskiego, Powstańców Śląskich i Mikołowską, a trakt północ - południe przebiegający nieco na wschód od Rynku w ulice Gliwicką, Łony i 3 Maja. Na historycznych mapach Rybnika nietrudno dostrzec, że najsilniejszy był kierunek wschodni. Odcinek między rynkiem, a rozwidleniem ulic Powstańców i Mikołowską został ściśle obudowany już we wczesnych fazach rozwoju miasta. To tu znalazło się większość sklepów i usług, które nie zmieściły się przy rynku.

Punktem kulminacyjnym dla konstytuowania się układu urbanistycznego centrum była budowa w latach 1903 – 1906 przy wspomnianym rozwidleniu ulic, największego kościoła na Górnym Śląsku, neogotyckiej Bazyliki Św. Antoniego i wytyczenie reprezentacyjnej ulicy Tadeusza Kościuszki.

Aż do otwarcia w 2007 roku dwóch  galerii handlowych po wschodniej i południowej stronie rynku ulice Sobieskiego i Powstańców Śl. ciągle zasługiwały na miano głównego traktu handlowego miasta. Na przestrzeni ostatnich pięciu lat w wyniku przeniesienia zainteresowania kupujących na linię Fokus – Plaza, nastąpił coraz szybszy proces ucieczki handlowców z omawianego obszaru. W ostatnich latach zjawisko stało się na tyle silne, że zaniepokojone nim władze miasta postanowiły się mu przeciwstawić.

Cel opracowania

Podstawowym zadaniem stało się opracowanie strategii, w wyniku której nastąpiłoby  przyciągnięcie do rewitalizowanej części miasta jak największej ilości mieszkańców i osób przyjezdnych i ponowne zainteresowanie prywatnych inwestorów tym obszarem.

Po wstępnej analizie w zakres opracowania postanowiono wciągnąć ulicę Św. Jana z dojściem do Kampusu oraz skwer przy Placu Jana Pawła II. Planowane działania podzielić można umownie na tak zwaną „część twardą”, obejmującą swym zakresem przebudowę układu komunikacyjnego w omawianej części miasta, zamianę ciągu ulic Sobieskiego - Powstańców na deptak, przebudowę placu Jana Pawła II, remont i wzmocnienie infrastruktury i modernizację skweru przy Bazylice, oraz na „część miękką” polegającą na organizowaniu w tym miejscu szeregu imprez i iwentów przyciągających jak największą liczbę uczestników. Ta część strategii realizowana ma być przy wsparciu organizacji pozarządowych i części instytucji miejskich. Jak wskazują doświadczenia z innych programów rewitalizacyjnych bez szerokiej partycypacji społecznej i aktywnego włączenia się mieszkańców i zainteresowanych podmiotów gospodarczych w kompleksowe działania na opracowywanym obszarze, nawet najkosztowniejsze działania w „części twardej” mogą nie przynieść spodziewanych rezultatów, a nawyki poruszania się mieszkańców po mieście się nie zmieniają.

Zmiany w układzie komunikacyjnym.

Punktem wyjścia dla części technicznej rewitalizacji jest nowy układ komunikacyjny podporządkowany zasadzie preferującej w śródmieściu transport pieszy, rowerowy i publiczny z dopuszczeniem ograniczonego indywidualnego transportu samochodowego i eliminowaniem ruchu tranzytowego.

Najistotniejszą decyzją była zmiana kierunku ruch na odcinku ulicy Mikołowskiej przebiegającej po północnej stronie Bazyliki św. Antoniego i przywrócenie ruchu dwukierunkowego na ulicy Byłych Więźniów Politycznych. Dzięki temu pojazdy z ulicy Na Górze i Mikołowskiej zmierzające w kierunku centrum i w kierunku Żor skierowane zostały bezpośrednio na ulicę Powstańców Śląskich. Na ulicach Św. Jana, Sobieskiego i Powstańców oraz placu Jana Pawła II ruch dopuszczony ma być, w określonych godzinach, tylko dla samochodów zaopatrzenia i jako niezbędny dojazd do posesji. W ten sposób plac i skwer przy Bazylice włączony zostanie w obszar ruchu pieszego obejmujący dotąd Rynek i ulice do niego przylegające.

Na  skrzyżowaniach Byłych więźniów Politycznych - Powstańców Śl. oraz Kościuszki -  Hutnicza zaprojektowane zostały dodatkowe pasy ruchu i sygnalizacja świetlna. Na skrzyżowaniu Mikołowska, Piasta – rondo kompaktowe.

Kwartały na północ i południe od ulicy Powstańców stanowić mają strefy ruchu ograniczonego z całkowitym wyeliminowaniem przejazdów tranzytowych. Zakłada się tu wprowadzanie elementów spowalniających ruch samochodowy i zwiększanie ilości miejsc postojowych. Koncepcja przewiduje także budowę dwóch parkingów wielopoziomowych, modernizację przystanków komunikacji miejskiej i przekierowanie części linii autobusowych z północnej części miasta tak, aby w drodze na Plac Wolności przebiegały w okolicy placu Jana Pawła II.

Sygnalizacja świetlna na trasie Powstańców Śląskich, Kościuszki wyposażona ma być w czujniki ułatwiające ruch autobusów komunikacji miejskiej. W wyniku korekt w czasach oczekiwania na światłach ruch samochodów prywatnych stopniowo przenosić się będzie na nową drogę prowadzącą przez dawne tereny RYFAMY, a w przyszłości, po domknięciu obwodnicy, w kierunku ronda Chwałowickiego.

Marek  Wawrzyniak
Pracowna Architektury i Grafiki
„topPROJECT” w Rybniku

Dodaj komentarz
Komentarze do artykułów może dodać każdy użytkownik Internetu. Administrator portalu nie opublikuje jednak komentarzy łamiących prawo oraz niemerytorycznych, tj. nieodnoszących się bezpośrednio do treści zawartych w artykule. Nie będą również publikowane komentarze godzące w dobre imię osób czy podmiotów, rasistowskie, wyznaniowe czy uwłaczające grupom etnicznym, oraz zawierają treści nieetyczne albo niemoralne, pornograficzne oraz wulgarne. Z komentarzy zostaną usunięte: reklamy towarów, usług, komercyjnych serwisów internetowych, a także linki do stron konkurencyjnych.