System HDM (III, 4 i wersje następne) jest produktem do analizy techniczno-ekonomicznej inwestycji drogowych (Highway Development and Management), rozwijanym od lat 70. XX wieku przez instytucje badawcze z różnych krajów (m.in. Uniwersytet Birmingham) pod egidą Banku Światowego. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad używała systemu HDM-III od połowy lat 90. XX wieku do wykonywania analiz techniczno-ekonomicznych projektów drogowych w zakresie remontów nawierzchni.
Rozwój systemu HDM zaowocował wprowadzeniem jego rozwinięcia – wersji HDM-4 (m.in. dostosowanej do systemu operacyjnego MS Windows, wprowadzenie poziomu analiz sieciowych i programów robót). Wprowadzenie systemu HDM-4 do planowania modernizacji dróg krajowych w Polsce jest kontynuacją prac, zapoczątkowanych w roku 2003 (szkolenie pracowników, pierwsze analizy sieciowe wykonane przez zagranicznego Konsultanta).
Wymóg zastosowania HDM-u w codziennej praktyce GDDKiA wynika z ustaleń z Bankiem Światowym, finansującym program modernizacji sieci dróg krajowych w Polsce.
Co do tej pory zrobiono?
W trakcie kilku ostatnich lat GDDKiA wykonała kilka istotnych elementów dla wprowadzenia systemu HDM jako podstawowego narzędzia planowania operacyjnego w zakresie poprawy stanu istniejącej sieci drogowej:
- realizacja sytemu kalibrującego procedury HDM-4 do warunków polskich (korekty modeli matematycznych degradacji nawierzchni i poprawy stanu nawierzchni po wykonaniu jej naprawy),
- zakup i instalacja 20 licencji na HDM-4 (16 w Oddziałach, 4 w Centrali),
- zakup i instalacja dwóch licencji kanadyjskiego systemu modelowania ruchu drogowego –EMME/2 (Centrala),
- zrealizowanie w marcu 2004 r. kontraktu (rozpoczętego w połowie 2003 roku), w wyniku którego po raz pierwszy wykonano analizę sieciową przy pomocy HDM-4, w celu określenia planu modernizacji dróg krajowych na terenie Polski (wykonanie oprogramowania komunikacyjnego pomiędzy HDM-4, a użytkowanymi w GDDKiA bazami danych drogowych, danymi o ruchu drogowym z EMME/2 oraz uzupełnienie danych niemożliwych do uzyskania w tym momencie przez wcześniej zdefiniowane dane domyślne),
- ustalenie listy zaleceń koniecznych do wprowadzenie przed następnymi, pełnymi analizami w zakresie sieci drogowej:
- poprawa stwierdzonych w trakcie szkoleń z pracownikami oddziałów GDDKiA błędów w funkcjonowaniu oprogramowania wiążącego HDM-4 z bazami danych drogowych GDDKiA oraz danych z systemu EMME/2,
- rozszerzenie zakresu danych importowanych do HDM-4 z banku danych drogowych i systemów oceny nawierzchni (SOSN, SOPO) tak, by zasadniczo zmienić proporcje między danymi domyślnymi, a danymi terenowymi,
- poprawa działania oprogramowania wspomagającego HDM-4 (łatwiejsza i pewna instalacja, powtarzalność wyników analiz),
- ujednolicenie plików wsadowych do HDM-4 i EMME/2 w celu poprawy jakości współdziałania tych systemów (dane o sieci drogowej, dane o ruchu drogowym),
- współdziałanie z autorami HDM-4 w celu dostosowania go do warunków polskich (rozszerzenie zakresu technologii o stosowane w Polsce, zniesienie ograniczenia HDM w zakresie liczby analizowanych odcinków).
Jest pewne, że GDDKiA w ramach swoich zadań statutowych oraz Konsultant rozwijający dalsze działanie systemu w Polsce spełni opisane powyżej zalecenia.
Doskonalenie funkcjonowania systemu HDM-4
HDM-4 jest podstawowym systemem komputerowym wspierającym długo i krótkoterminowy proces planowania, jak również analizującym ekonomiczne i techniczne efekty remontów nawierzchni drogowych. Generalnym celem projektu jest stworzenie transparentnego, efektywnego i ekonomicznie zoptymalizowanego systemu planowania procesu utrzymania i rehabilitacji nawierzchni dróg krajowych na szczeblu centrali GDDKiA, jak i oddziałów terenowych, przy pomocy systemu HDM-4, wspieranego przez systemy wspomagające zarządzanie, funkcjonujące w strukturach GDDKiA.
W 2007 roku prowadzone były działania na szczeblu centrali GDDKiA i współpracującej firmy konsultingowej (pod egidą Banku Światowego i Ministerstwa Infrastruktury) mające na celu wprowadzenie systemu HDM-4 do codziennej praktyki administracji dróg krajowych w zakresie planowania utrzymania.
Wykonano już, bądź realizowane są następujące czynności:
- usunięcie stwierdzonych błędów w funkcjonowaniu oprogramowania i jego doskonalenie:
- usunięcie błędów w funkcjonowaniu aplikacji transmitujących dane do systemu HDM-4, z baz danych, będących w posiadaniu GDDKiA,
- dostosowanie aplikacji do rozszerzonego programu Banku Danych Drogowych i Systemu Oceny Stanu Nawierzchni,
- dostosowanie aplikacji do nowego Systemu Oceny Poboczy i Odwodnienia,
- doskonalenie współpracy HDM-4 z systemem EMME/2,
- szkolenie i nadzór nad personelem GDDKiA oraz specjalistami zewnętrznymi w zakresie funkcjonowania HDM-4:
- szkolenie personelu GDDKiA i specjalistów finansowanych z pożyczki MBOiR w zakresie HDM-4 (przeszkolono w latach 2006-2007 57 osób),
- opracowania i wdrożenia zasad współpracy w pionie administracji dróg krajowych dla sprawnego i skutecznego zastosowania HDM-4 w planowaniu technicznym i finansowym remontów i modernizacji sieci drogowej,
- nadzór nad funkcjonowaniem systemu w codziennej działalności GDDKiA,
- wykonanie przebiegów systemu HDM-4 dla analiz sieciowych na drogach krajowych:
- wykonanie przebiegów systemu dla sieci dróg krajowych przy pomocy poprawionych aplikacji i systemu HDM-4 oraz uzupełnionych baz danych GDDKiA,
- wykonanie przebiegów systemu dla sieci dróg krajowych przy pomocy poprawionych aplikacji, systemu HDM-4 i EMME/2 po uzyskaniu wyników z GPR 2005,
- dostosowanie zabiegów i technologii utrzymania dróg w systemie HDM-4 do zakresu zastosowań wdrożonych w Polsce:
- rozszerzenie i kalibracja technologii nieuwzględnianych dotychczas w HDM-4,
- rozszerzenie bazy odcinków DOT o sekcje z zastosowaniem nowych technologii.
Wynikiem ostatecznym tych prac powinno być pełne wdrożenie systemu HDM-4 do codziennej praktyki w planowaniu i programowaniu robót remontowych na sieci dróg krajowych. Następujące kroki (odpowiadające celom szczegółowym wskazanym powyżej) powinny być podjęte dla zapewnienia najlepszej jakości następnych analiz sieciowych w zakresie planowania remontów i odnów nawierzchni oraz jak najlepszego planowania środków finansowych dla zapewnienia odpowiedniej jakości sieci drogowej. Przedstawiony wyżej zakres prac wdrożeniowych został zakończony w 2007 roku.
inż. Aleksandra Hutnik
dr inż. Grzegorz Obara
GDDKiA Warszawa, Departament Studiów
Literatura:
- Instrukcja posługiwania się systemem HDM-4 (University of Birmingham, Dro-Konsult 2003).
- Materiały przetargowe do kontraktu w zakresie doskonalenia funkcjonowania HDM-4 w praktyce GDDKiA (GDDKiA. MT, BŚ 2006).
- Wytyczne do realizacji projektu wersji serwerowej systemów branżowych (Softtutor Business Consulting 2007 na zlecenie GDDKiA).
Referat był prezentowany podczas XXII Małopolskich Dni Technika „Zarządzanie siecią drogową” – 18-18 marca 2009 r., Cieniawa; patrz: Zeszyty Naukowo-Techniczne Sitki RP, Oddział w Krakowie, seria Materiały Konferencyjne, nr 87 (zeszyt 143).