Możliwości i przykłady współpracy nauki z praktyką
Ostatnim zagadnieniem, który autorka chciałaby poruszyć jest rozwój technik komputerowych i wdrażanie komputerowych analiz przestrzeni, które w znaczący sposób przyspieszają proces analityczny, i dzięki czemu możliwe jest udostępnienie go szerszemu kręgowi zainteresowanych. Komputerowe analizy przestrzeni rozwijają się na polu technik CAD i GIS, czyli programów projektowania inżynierskiego oraz przestrzennych badań ekonomiczno-geograficznych. Obydwa środowiska oferują możliwość tworzenia trójwymiarowych modeli przestrzeni. W szczegółowej skali badań większe znaczenie mają analizy geometryczne, co daje przewagę programom CAD. Z kolei w skali bardziej ogólnej większe znaczenie mają pozageometryczne analizy przestrzeni, właściwe programom GIS. Jednak oba środowiska oferują coraz więcej możliwości analitycznych, co bardziej zbliża je do współpracy.
Przykładem zastosowań technik komputerowych w analizach widokowych przestrzeni jest opracowanie pod tytułem „Studium wartości widokowych miasta Lublin” wykonane na zlecenie Urzędu Miasta Lublin przez zespół pracowników Uniwersytetu Technicznego w Szczecinie pod kierownictwem prof. W. Marzęckiego w 2011 r., jak również analogiczne opracowanie wykonane przez ten sam zespół dla miasta Szczecina.
Podstawą badań w Szczecinie było wykonanie szczegółowego trójwymiarowego modelu przestrzennego miasta, z odtworzeniem nie tylko rzeźby terenu, ale także jej pokrycia. Dzięki temu, możliwe jest na bieżąco uzupełnianie modelu wirtualnego o nowe elementy zagospodarowania oraz badanie wpływu potencjalnych zmian na przestrzeń miasta.
Ze względu na ograniczenie zlecenia, w opracowaniu dla Lublina nie wykonano pełnego modelu przestrzennego. Posłużono się technikami uproszczonymi oraz na obszarze ograniczonym do zabytkowego centrum.
Ujawniły się jednoznacznie problemy wdrażania technik komputerowych w badaniach przestrzennych. Są nimi koszty zakupu oprogramowania i umiejętności planistów w zakresie obsługi oprogramowania komputerowego.
Zlecenie opracowania dla Lublina dowodzi, że lokalne władze i środowisko planistów doceniły problem wartości estetycznej przestrzeni. Liczne głosy środowiska fachowców, a nawet radnych, co do konieczności stworzenia dla miasta modelu wirtualnego były ze sobą zgodne. Korzyści wynikłe z możliwości łatwego przewidywania skutków wizualnych i kompozycyjnych dla potencjalnych inwestycji w dużym mieście byłyby niewspółmierne do kosztów wydatkowanych na oprogramowanie i przeszkolenie pracowników. (Jednak decyzji władz w tym zakresie w momencie składania niniejszego artykułu wciąż brakowało.)
Podsumowanie
Problematyka kształtowania i ochrony walorów estetycznych przestrzeni, w tym szczególnie przestrzeni dróg, to przede wszystkim zagadnienie planistyczne. Jednak w ramach obecnego systemu prawnego regulującego sprawy planowania i zagospodarowania przestrzennego w Polsce zagadnienie estetyczne jest słabo umocowane.
Ogólny poziom kultury przestrzennej w Polsce jest niski, czego powodem są w znacznym stopniu wydarzenia historyczne, które przerywały ciągłość ewolucyjnego rozwoju polskiego prawodawstwa i kultury. W środowisku politycznym wciąż niska jest świadomość związków jakościowych walorów przestrzeni, w tym jej estetyki z długofalowym rozwojem społeczno-gospodarczym.
Estetyka przestrzeni jest wyzwaniem dla kompetentnych środowisk zawodowych. Niedostatecznie rozwinięte są podstawy teoretyczne w tym zakresie i to interdyscyplinarne. Tym bardziej w sytuacji inercyjnej pozostaje współpraca nauki z praktyką zarządzania przestrzenią przez władze samorządowe. Klimat społeczny nie jest sprzyjający, co przejawia się w podejściu obywatelskim do zagadnień estetyki i szerzej, ładu przestrzennego.
Problem ten wiąże się z kulturowymi wzorcami wypracowywanymi przez każdą społeczność. Wydarzenia historyczne XIX i XX wieku na terenie kraju zaburzyły ewolucyjny rozwój kulturowy, w tym rozwój tradycji i wzorców przestrzennych oraz estetycznych. Na uwarunkowania te nakładają się współczesne procesy globalizacji i homogenizacji kulturowej.
Zasada demokratyzacji życia społecznego, w tym kształtowania kultury, także przestrzennej, nakazywałaby oddanie społeczeństwu oceny estetyki przestrzeni. Co podoba się większości powinno być uznane za normę, wzorzec do naśladowania i kontynuacji. Polskim problemem jest jednak brak powszechnie akceptowanych wzorców społecznych. Najlepszym dowodem takiej sytuacji jest przestrzeń urbanizujących się intensywnie przedmieść polskich miast, gdzie każdy inwestor realizuje marzenie architektoniczne własnego życia i z niechęcią odnosi się do ograniczeń wynikających z planów miejscowych, potrzeb sąsiadów, czy innych użytkowników przestrzeni. Sytuacja ta wymaga czasowego wzmocnienia roli wzorów wypracowywanych przez środowiska fachowe, na przykład poprzez zmianę przepisów prawa. Stan taki powinien trwać dotąd, dopóki zmiany sposobu zagospodarowywania przestrzeni nie wykażą, że społeczny poziom kultury przestrzeni jest w stanie przejąć rolę narzędzia kontroli i kształtowania krajobrazu.
mgr inż. Anna Polska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Wydział Biologii i Nauk o Ziemi
Literatura:
- Forczek-Brataniec U., Widok z drogi. Krajobraz w percepcji dynamicznej, Katowice, Wydawnictwo ELAMED, 2008
- Jędraszko A., Zagospodarowanie przestrzenne w Polsce - drogi i bezdroża regulacji prawnych, Warszawa, Unia Metropolii Polskich, Wyd. PLATAN, 2005
- Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002
- Przybyszewska-Gudelis R., Grabiszewski M., Iwicki S., Problematyka waloryzacji i zagospodarowania turystycznego miejscowości krajoznawczych w Polsce, Warszawa, Instytut Turystyki, 1979
- Szkurłat E., Psychologiczne i kulturowe uwarunkowania percepcji środowiska, [w:] Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, pod red. Madurowicza M., Warszawa, Uniwersytet Warszawski, 2007
- Wojciechowski K., Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Lublin, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 1986.
Artykuł przygotowany na V Międzynarodową Konferencję Naukowo-Techniczną „Ochrona środowiska i estetyka a rozwój infrastruktury drogowej” – Zamość, 7-9 września 2011 r., zorganizowanej przez lubelskie oddziały: SITK, GDDKiA, RDOŚ, TUP oraz Politechnikę Lubelską – Katedrę Dróg i Mostów.
- «« poprz.
- nast.