W przypadku precyzyjnych zapisów projektu i specyfikacji wykonania i odbioru robót akceptacja jest metodycznym porównaniem zapisów tych dokumentów ze stanem faktycznym. Koniecznym staje się wówczas bardzo wnikliwe sprawdzenie tych prac.
Odbiór
Jakość prac wpływa przez wiele lat na stan obsadzeń i wykracza poza okresy gwarancyjne. Należy zatem zweryfikować sposób przygotowania gleby, tj. głębokość warstwy urodzajnej, jej skład granulometryczny, warunki wodne.
Kolejnym istotnym elementem jest sprawdzenie materiału roślinnego - często zalecenia mówiące o wielkości rośliny narzucają kategorycznie jej wysokość, a nie określają precyzyjnie jej kondycji czy stanu systemu korzeniowego. Biorąc pod uwagę zdolność przeżycia rośliny sama wysokość nie ma tak wielkiego znaczenia jak ilość i gęstość pędów głównych i bocznych oraz jakość systemu korzeniowego. Wysokość części nadziemnej jest często regulowana poprzez cięcie formujące, a rośliny, szczególnie w nasadzeniach przydrożnych - prowadzone w formach krzewiastych muszą wręcz być przycinane, tak by wytworzyć pokrój jak najbardziej zbliżony do bukietu - a osiąga się to poprzez intensywne niskie cięcie. Roślina o dobrej kondycji, posadzona w prawidłowo przygotowaną glebę, bez trudu odbuduje część nadziemną, natomiast roślina „wypędzona” mimo spełnienia warunku wysokościowego może mieć poważne problemy z adaptacją.
Sprawdzenie stanu zabezpieczenia nasadzeń przed wyłamaniem (paliki, wiązania, rygle) jest bardzo istotne w okresie ukorzeniania się roślin. Należy zatem sprawdzić czy wiązania oraz rygle są prawidłowo zamontowane oraz czy osadzenie palików w gruncie gwarantuje stabilizację bryły korzeniowej. Wiązania nie mogą kaleczyć drzewa, a jednocześnie muszą być na tyle sztywne żeby utrzymać część nadziemną przy paliku.
Odbiór powinien być przeprowadzony przez dobrze przygotowaną merytorycznie osobę/osoby mające doświadczenie w szeroko rozumianej branży zieleniarskiej, a także znającą specyfikę danego terenu oraz lokalne uwarunkowania przyrodnicze. Często brak właściwej osoby w trakcie odbioru wymusza w najbliższej przyszłości zatrudnianie ekspertów czy rzeczoznawców po obu stronach niepotrzebnie wygenerowanego konfliktu.
Utrzymanie/Pielęgnacja
Do najważniejsze elementów pielęgnacji należą: cięcie, odchwaszczanie i podlewanie w początkowym okresie formowania się zwartych skupin, podlewanie, zabiegi ochrony roślin i oczywiście monitoring stanu zdrowotnego i warunków życia roślin.
Najbardziej odpowiedzialną pracą w pierwszym etapie pielęgnacji są cięcia formujące drzew i krzewów. Zadaniem tego zabiegu jest min.:
- skorygowanie kształtu i układu koron lub układu gałęzi z dostosowaniem do kształtu i zależności w nowo powstałej grupie roślin,
- wymuszenie oczekiwanego przez nas dalszego wzrostu roślin.
Kolejnym etapem pielęgnacyjnym jest nawożenie i odchwaszczanie zapewniające prawidłowy wzrost i rozwój roślin, które zapobiegają jednocześnie konkurencji z innymi niepożądanymi gatunkami (szczególnie chwasty w pierwszych latach po posadzeniu roślin) o światło i substancje odżywcze. Oczywiście im lepsze zaprojektowanie nasadzeń, rzetelniejsze wykonanie prac i zastosowanie materiału roślinnego o wysokiej jakości tym krótszy okres pielęgnacji. Sądzę, że koszt tego etapu jest najlepszym przykładem ilustrującym konieczność solidnego wykonania prac poprzedzających.
Ponadto na tym etapie mogą następować największe straty będące efektem nieprawidłowego zaprojektowaniem nasadzeń. Firmy pielęgnujące zmuszane do plewienia, wykaszania chwastów czy trawy spomiędzy roślin lub w ich bezpośredniej bliskości nie są w stanie skutecznie ochronić drzew i krzewów przed uszkodzeniami mechanicznymi. Uszkodzone rośliny nawet jeśli przeżywają, nie są w stanie „wejść we właściwe tempo wzrostu”, stają się podatniejsze na czynniki chorobotwórcze, wreszcie mniej skutecznie konkurują z chwastami - zaczyna się kurczenie obszaru docelowego nasadzeń, które nierzadko obserwujemy przy drogach. Kolejne zabiegi to typowe zabiegi ochrony roślin np. w przypadku wystąpienia masowych szkodników owadzich (namiotnice, kuprówka rudnica, chrabąszcze etc.) oraz chorób grzybowych.
Zabiegami, które rzadko stosujemy w praktyce, a mającymi znaczny wpływ na stan zdrowotny oraz prawidłowy wzrost roślin, są zabiegi nawożenia mineralnego.
***
Po przedstawieniu powyższych uwag można uznać, że jesteśmy w stanie utworzyć i utrzymać prawidłową zieleń przydrożną bez dodatkowych nakładów - tylko zmieniając nieco podejście do problemu na wszystkich etapach tego procesu. Ponadto okazuje się, że koszt założeń dobrych i słabych jest zbliżony. Jakość obsadzeń i ich stan wpływa na odbiór całościowy inwestycji, dla wielu użytkowników dróg i osób oceniających naszą pracę „z boku” zieleń która w procesie inwestycji drogowych jest często promilowym wydatkiem decyduje o ogólnej ocenie naszych starań.
Leszek Kułak
Międzynarodowe Towarzystwo Uprawy i Ochrony Drzew, Kluczbork
Materiał przygotowany na II Konferencję „Zieleń autostradowa”, zorganizowaną przez DENDROS – Kielce, 11 maja 2011 r.
