Oddychamy powietrzem, a w zasadzie mało o nim wiemy. Najczęściej słyszymy, że powietrze jest coraz bardziej zanieczyszczone, zwłaszcza w miastach i że winne temu są spaliny z samochodów. Ale czym tak naprawdę oddychamy skąd biorą się zanieczyszczenia? Z tego artykułu dowiecie się Państwo jakie czynniki odpowiadają za emisję zanieczyszczeń powietrza, jak przejawia się ich toksyczne oddziaływanie na organizm człowieka i na rośliny oraz jaką rzeczywiście rolę pod względem emisji zanieczyszczeń powietrza odgrywa ruch drogowy. Artykuł publikujemy w dwóch częściach, zapraszamy do lektury 9 i 11 grudnia.

4.    Przegląd głównych zanieczyszczeń emitowanych ze źródeł liniowych - dróg

Źródła liniowe (drogi) powodują oddziaływanie na stan atmosfery poprzez zanieczyszczenie głównie związkami węgla (CO, CO₂, węglowodory aromatyczne) związkami azotu i siarki oraz generowanie zapylenia powietrza.

Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w istotny sposób wpływają na zdrowie ludzi, powodując wiele dolegliwości układu oddechowego czy krwionośnego. Największy wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzi i zwierząt obserwuje się w rejonach silnie uprzemysłowionych i zurbanizowanych. Grupy najbardziej narażone to dzieci, osoby starsze oraz ludzie z chorobami dróg oddechowych. Zanieczyszczone powietrze ma również negatywny wpływ na rośliny, kondycję ekosystemów oraz inne elementy środowiska człowieka (np. niszczenia materiałów - korozja metali).

Ze względu na niekorzystne oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza, corocznie dokonywana jest ocena jakości powietrza pod kątem zawartości poszczególnych zanieczyszczeń - dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu i ozonu oraz pyłu zawieszonego, w tym PM2,5 i PM10 oraz zanieczyszczeń oznaczanych w pyle PM10 (benzo(a)piren, metale ciężkie - ołów, arsen, kadm, nikiel). Ocenami zajmują się stacje pomiarowe Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska.

4.1.        Tlenek węgla (CO)

Tlenek węgla CO, monotlenek węgla (ang. carbon monoxide), popularnie zwany czadem, to tzw. „cichy zabójca”. Jest to gaz silnie trujący, bezbarwny i bezwonny, pozbawiony smaku, przez co niewyczuwalny dla zmysłów człowieka i tym bardziej niebezpieczny. Jest nieco lżejszy od powietrza, co powoduje, że łatwo się z nim miesza i w nim rozprzestrzenia. Powstaje w wyniku niepełnego spalania wielu paliw m.in.: oleju, gazu, benzyny, ropy, spowodowanego brakiem odpowiedniej ilości tlenu w otaczającej atmosferze, niezbędnego do zupełnego spalania.

Tlenek węgla dostaje się do organizmu przez układ oddechowy, następnie jest wchłaniany do krwioobiegu. W układzie oddechowym człowieka tlenek węgla wiąże się z hemoglobiną 250 razy szybciej niż tlen. Blokuje dostęp tlenu do organizmu, poprzez zajmowanie jego miejsca w czerwonych ciałkach krwi, powodując przy długotrwałym narażeniu (w większych dawkach) śmierć przez uduszenie.

Toksyczne działanie tlenku węgla wynika z jego większego od tlenu powinowactwa do hemoglobiny, zawartej w erytrocytach krwi. Tworzy on połączenie zwane karboksyhemoglobiną, które jest trwalsze niż służąca do transportu tlenu z płuc do tkanek oksyhemoglobina (połączenie tlenu z hemoglobiną).

Stwarza to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Uniemożliwia prawidłowe rozprowadzanie tlenu we krwi, prowadzi do niedotlenienia tkanek i powoduje uszkodzenia mózgu oraz innych narządów. Następstwem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał, a nawet zgon, który może nastąpić już po dwóch godzinach wdychania powietrza ze stężeniem 0,16% objętościowego CO.

Objawy zatrucia tlenkiem węgla to ból głowy, zawroty głowy, ogólne zmęczenie, duszność, trudnościami z oddychaniem, przyspieszenie oddechu i trudności z oddychaniem, senność, nudności. Osłabienie i znużenie, które czuje zaczadzony, oraz zaburzenia orientacji i zdolności oceny zagrożenia powodują, że jest on całkowicie bierny (nie ucieka z miejsca nagromadzenia trucizny), traci przytomność, i jeśli nikt nie przyjdzie mu z pomocą, umiera.

Następstwem zatrucia ostrego tlenkiem węgla może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał u osób z chorobą niedokrwienną serca. Objawy zatrucia ostrego (podane w nawiasach stężenia są wartościami orientacyjnymi) są następujące:

-   ok. 60-240 mg/m³ po paru godzinach – ból głowy

-   ok. 450 mg/m³, po 1-2 godz. – ból głowy, mdłości, wymioty, osłabienie mięśni, apatię

-   ok. 900-1000 mg/m³, po 2 godz. – zapaść, utrata przytomności

-   ok. 1800-2000 mg/m³, w ciągu 20 min – zapaść; ryzyko zgonu po 2 godz.

-   ok. 4000 mg/m³, po 5-10 min – zapaść; ryzyko zgonu po 30 min.

-   ok. 8000 mg/m³, po 1-2 min – zapaść; ryzyko zgonu po 10-15 min.

-   ok. 15000 mg/m³, po 1-3 min – zgon.

Objawy zatrucia przewlekłego to początkowo zwiększenie zawartości hemoglobiny i liczby erytrocytów, następnie zmniejszenie zdolności wysiłkowej u osób ze zmianami w naczyniach wieńcowych, zaburzenia krążenia wieńcowego i zmiany w EKG, bóle i zawroty głowy, zaburzenia pamięci, zmiany osobowości i zmiany neurologiczne.

Dopuszczalny poziom tlenku węgla w powietrzu: z wyłączeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej wynosi 30 000 μg/m³ dla 1 godziny. Dopuszczalny poziom tlenku węgla w powietrzu wynosi 10 000 μg/m³ dla 8 godziny.

4.2.        Dwutlenek węgla (CO₂)

Dwutlenek węgla CO₂ (ang. carbon dioxide) z definicji nie jest zanieczyszczeniem, stanowi bowiem naturalny składnik atmosfery. Uczestniczy w procesie fotosyntezy. Jednakże nadmierną zawartość CO₂ w atmosferze można traktować jako zanieczyszczenie. Dla CO nie zostały ustalone normy dopuszczalnej zawartości w powietrzu atmosferycznym.

Nadmierne stężenie dwutlenku węgla w powietrzu może powodować bóle głowy, zmęczenie i problemy z koncentracją. Jego odpowiednie stężenie to 1 tys. ppm (tysiąc cząsteczek na milion cząsteczek powietrza).

Dwutlenek węgla uznawany jest za zanieczyszczenie głównie ze względu na fakt, iż jego nadmierna emisja do środowiska (ze źródeł antropogeniczych), powoduje niestabilność albo zaburzenia w ekosystemie. Nadmiar CO₂ w atmosferze powoduje między innymi wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi.

Dwutlenek węgla jest gazem cieplarnianym, głównym gazem cieplarnianym emitowanym w Polsce (82% emisji). Większość emisji tego gazu pochodzi ze spalania paliw, zarówno w źródłach stacjonarnych (np. elektrownie, elektrociepłownie), jak i mobilnych (transport).

4.3.        Dwutlenek siarki (SO₂)

Zdecydowanie głównym źródłem dwutlenku siarki SO₂ (ang. sulphur dioxide) jest spalanie paliw zawierających siarkę. Paliwa kopalne, w szczególności węgiel i ropa, zawierają różne ilości siarki, w zależności od źródła, ale zwykle pomiędzy 1% and 5%. W trakcie procesu spalania, siarka zawarta w paliwie przetwarzana jest prawie w całości na dwutlenek siarki. Obecnie w państwach rozwiniętych większa ilość siarki jest usuwana z silników spalinowych w procesie oczyszczania oraz z większości gazów tuż przed emisją. Siarka występuje w większych ilościach w mniej lotnych frakcjach ropy naftowej. W krajach mniej rozwiniętych niesłabnące spalanie węgla i używanie olejów opałowych w samochodach z silnikami diesla (większa ilość siarki) są głównymi źródłami emisji dwutlenku siarki.

Dwutlenek siarki to bezbarwny, silnie toksyczny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu, silnie drażniący drogi oddechowe. Wchłaniany jest do organizmu człowieka przez błonę śluzową nosa i górny odcinek dróg oddechowych. Jest trujący dla zwierząt i szkodliwy dla roślin. Gaz ten wchodzi w reakcję z parą wodną zawartą w powietrzu, w wyniku tego powstaje kwas siarkowy (składnik kwaśnych dreszczów). Stanowi także składnik smogu w wielkich aglomeracjach miejskich.

SO₂ wolno rozprzestrzenia się w atmosferze ze względu na duży ciężar właściwy (2,93 kg/m³). Powstaje m. in. w wyniku spalania zanieczyszczonych siarką paliw stałych i płynnych (np. węgla, ropy naftowej) w silnikach spalinowych, w elektrociepłowniach, elektrowniach cieplnych. Największy udział w emisji SO₂ ma przemysł paliwowo-energetyczny. Dwutlenek siarki utrzymuje się w powietrzu przez 2-4 dni i w tym czasie może  przemieścić się na bardzo duże odległości. W powietrzu SO₂ utlenia się do SO₃, a ten z kolei łatwo reaguje z wodą ( z parą wodną zawartą w powietrzu) tworząc kwas siarkowy (H₂SO₄), jeden ze składników „kwaśnych deszczy”. Chemiczny zapis tej reakcji jest następujący:

SO₂ + 1/2 O₂ => SO₃ +H₂O+ H₂SO₄

Obecność dwutlenku siarki w powietrzu może powodować podrażnienie górnych dróg oddechowych, a także zaostrzenie schorzeń powodujących podrażnienie spojówek i skóry. Wysokie stężenia dwutlenku siarki mogą wywołać ostre choroby górnych dróg oddechowych.

Poziomy dopuszczalne dla dwutlenku siarki, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin, przedstawiają się następująco:

-   Poziom dopuszczalny dla okresu jednej godziny wynosi 350 μg/m³ i może być przekraczany 24 razy w roku kalendarzowym;

-   Poziom dopuszczalny dla okresu 24 godzin wynosi 125 μg/m³ i może być przekraczany 3 razy w roku kalendarzowym;

-   Poziom dopuszczalny dla okresu roku kalendarzowego i pory zimowej (okres od 1 X do 31 III) wynosi 20 μg/m³.

-   Poziom alarmowy stężenia jednogodzinnego dwutlenku siarki wynosi 500 µg/m³.

To właśnie dwutlenek siarki (oraz tlenki azotu) stanowi bezpośrednie zagrożenie dla świata roślin i zwierząt. Suchy opad SO₂ lub NO_x niszczy ochronną warstwę wosku na igłach, a następnie wnika w głąb liści przez szparki oddechowe, zakłócając system odżywiania i bilans wodny rośliny. Zmniejsza również zawartość chlorofilu powodując osłabienie procesu fotosyntezy. Liście żółkną, schną i obumierają.

Podwyższone stężenie dwutlenku siarki w zimie prowadzi do zamierania nawet 50% pąków wierzchołkowych buka. Lipa i olsza reagują na duże stężenia SO₂ deformacją liści i gałązek. Wszystko to zmniejsza żywotność drzew, a także obniża ich odporność na choroby i szkodniki. Działanie dwutlenku siarki jest silniejsze w powietrzu wilgotnym, a zwłaszcza podczas mgły. Nocą aparaty szparkowe są szeroko otwarte i znacznie więcej SO₂ może się dostać do wnętrza liści. Przy stężeniach powyżej 81 μg/m³ las iglasty na nizinach ginie i nie potrafi się odnowić. Pod względem stanu zdrowotnego lasów Polska zajmuje ostatnie miejsce w Europie.
Dopuszczalna wartość stężenia S0₂ w ciągu roku wynosi 40 μg/m³, na obszarach parków narodowych spada do 15 μg/m³.

Najbardziej wrażliwe na dwutlenek siarki są lasy szpilkowe i porosty.
Porosty są to symbiotyczne organizmy złożone z dwóch składników: glonu należącego do zielenic (choć często zamiast glonów mogą występować sinice) i grzyba (głównie z rodziny workowców). Wymiana gazowa u porostów zachodzi na całej powierzchni, dlatego największą wrażliwość na zanieczyszczenia wykazują gatunki o plechach najsilniej rozbudowanych i odstających od podłoża (np. bardzo wrażliwe są porosty krzaczkowate, a mało wrażliwe porosty skorupiaste). Ta właściwość plechy, która reaguje na stopień zanieczyszczenia dwutlenkiem siarki spowodowała, że porosty są bioindykatorami, czyli biologicznymi wskaźnikami jakości powietrza. Największe walory bioindykacyjne mają epifity - porosty nadrzewne. Obserwacja porostów umożliwia, na podstawie zmian ich budowy, ocenę stopnia zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki.

4.4.        Tlenki azotu (NO_x)

W atmosferze występuje wiele związków azotu: tlenek azotu (NO), dwutlenek azotu (NO₂), podtlenek azotu (N₂O), nadtlenek azotu (NO₃), trójtlenek azotu (N₂O₃, pięciotlenek azotu (N₂O₅), amoniak (NH₃) oraz kwasy: azotawy (HNO₂ i azotowy (HNO₃). Wiele z nich, głównie tlenki azotu NOx, to naturalne składniki atmosfery.

Nadmiar tlenków azotu w atmosferze powoduje, że stają się one niebezpiecznymi zanieczyszczeniami atmosfery. W szczególności groźne są bezbarwny i bezwonny tlenek azotu oraz brunatny o duszącej woni dwutlenek azotu. Mogą się one kolejno utleniać do pięciotlenku azotu, który w obecności pary wodnej tworzy kwas azotowy HNO₃, jeden ze składników „kwaśnych deszczy”. Większą emisję tlenków azotu powodują pojazdy z silnikami Diesla. Emisja tlenków azotu w spalinach samochodowych limitowana jest w ramach norm Euro - im wyższa norma, tym emisja jest mniejsza, przy czym znaczące zmniejszenie emisji tych substancji wprowadzi norma Euro VI. Zmniejszenie emisji tlenków azotu można również uzyskać poprzez poprawne wyregulowanie silnika samochodu.

Dwutlenek azotu, dla którego istnieją wartości dopuszczalne stężenia w powietrzu, jest gazem brunatnym, silnie toksycznym o ostrym zapachu. Może powodować podrażnienie dróg oddechowych oraz większą podatność na infekcje układu oddechowego. Przyczynia się do obniżenia odporności ustroju i zwiększenia ryzyka infekcji płuc, a także zaostrzenia objawów o charakterze astmatycznym oraz chorób spojówek. Z kolei tlenek azotu (ang. nitrogen monoxyd) jest bezbarwnym gazem o ostrym zapachu, ma właściwości drażniące, posiada gęstość zbliżoną do gęstości powietrza, co ułatwia jego rozprzestrzenianie się. Pod wpływem tlenu z powietrza powoli utlenia się do dwutlenku azotu.

Poziom dopuszczalny dla tlenków azotu, zróżnicowany ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin uśredniony dla roku kalendarzowego wynosi 30 μg/m³. Natomiast poziom dopuszczalny dla dwutlenku azotu dla okresu jednej godziny wynosi 200 μg/m³ i może być przekraczany 18 razy w roku kalendarzowym, natomiast dla okresu roku kalendarzowego wynosi 40 μg/m³.

4.5.        Pyły

Jako zanieczyszczenie atmosfery wyróżnia się pył ogólny zawieszony TSP (ang. total suspended particulates) oraz pyły PM10, PM2,5 (ang. particulate matter), stanowiące frakcje pyłu o cząstkach o średnicy aerodynamicznej odpowiednio < 10 μm i 2,5 μm.

Pył zawieszony, w którym wyróżnia się frakcję o ziarnach poniżej 10 μm (PM10), w skład której wchodzi frakcja o średnicy poniżej 2,5 μm (PM2,5), jest mieszaniną bardzo małych cząstek stałych i ciekłych złożoną zarówno ze związków organicznych, jak i nieorganicznych (np. węglowodory, metale śladowe i in.). Skład pyłu zawieszonego zmienia się wraz z pochodzeniem, porą roku i warunkami pogodowymi. Cząstki pyłu drobnego i bardzo drobnego pochodzą z emisji bezpośredniej, głównie ze źródeł komunalno-bytowych, lub też powstają w atmosferze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze. Prekursorami tych ostatnich (tzw. wtórnych aerozoli) są przede wszystkim: dwutlenek siarki (SO₂), tlenki azotu (NO_x), węglowodory i amoniak (NH₃). W wielu miejscach w Europie PM10 zawiera około 50–70% PM2,5.

Efekty oddziaływania pyłów na zdrowie ludzi są następstwem ich wielkości. Niewielkie cząstki pyłów przyczyniają się do zwiększenia zagrożenia infekcjami układu oddechowego oraz występowania zaostrzeń objawów chorób alergicznych np. astmy, kataru siennego, zapalenia spojówek. Nasilenie objawów zależy od stężenia pyłów w powietrzu, czasu ekspozycji, dodatkowego narażenia na czynniki pochodzenia środowiskowego oraz zwiększonej podatności osobniczej. Dłuższe narażenie na wysokie stężenia pyłu może mieć istotny wpływ na przebieg chorób serca (nadciśnienie, zawał) lub nawet zwiększać ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, szczególnie płuc. Potwierdzono tez ujemny wpływ pyłów na zdrowie kobiet ciężarnych oraz rozwijającego się płodu.

Pyły o średnicy poniżej 10 mikrometrów (PM10) absorbowane są w górnych drogach oddechowych oraz oskrzelach. Objawy powodowane przez pyły to kaszel, trudności z oddychaniem. Cząstki pyłu średnicy mniejszej niż 2,5 µm mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi.

Poziomy dopuszczalne dla pyłów zawieszonych, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi przedstawiają się następująco:

-   Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM2,5 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2015 r. wynosi dla roku kalendarzowego 25 μg/m³ , z marginesem tolerancji w 2014 r. wynoszącym 1;

-   Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM2,5 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2020 r. wynosi dla roku kalendarzowego 20 μg/m³;

-   Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM10 uśredniony dla okresu 24 godzin wynosi 50 μg/m³ i może być przekraczany 35 razy w roku kalendarzowym;

-   Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM10 uśredniony dla okresu roku kalendarzowego wynosi 40 μg/m³.

4.6.        Benzen

Benzen (C₆H₆) jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych związków organicznych, otrzymywanych z ropy naftowej. Należy do węglowodorów aromatycznych. Jest związkiem pierścieniowym, jego cząsteczka jest płaska, a odległości między węglami – identyczne. Otrzymywany jest przemysłowo w czasie przeróbki węgla kamiennego (smoła węglowa) i ropy naftowej. Stanowi wysokoenergetyczny składnik benzyny silnikowej.

Benzen jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu, o gęstości nieco mniejszej od gęstości wody, praktycznie nierozpuszczalną w wodzie. Służy jako rozpuszczalnik tłuszczów i mało polarnych związków organicznych. Zaliczany jest do grupy lotnych związków organicznych LZO (ang. VOC - volatile organic compounds).

Posiada właściwości toksyczne, kancerogenne (rakotwórcze), mutagenne, teratogenne (powodujące wady w rozwoju płodu), embriotoksyczne i narkotyczne. Benzen w postaci gazowej jest wchłaniany przez organizm człowieka głównie w postaci par drogą oddechową. U ludzi ostre zatrucia benzenem o dużych stężeniach (od 10000 do 65200 mg/m³ przez 5÷10 min) prowadzą do śmierci, poprzedzonej objawami narkotycznymi, arytmią i zaburzeniem oddychania.

Poziom dopuszczalny dla benzenu, zróżnicowany ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla okresu roku kalendarzowego, wynosi 5 μg/m³.

5.    Przykład wyników analiz oddziaływania inwestycji drogowych na powietrze atmosferyczne

Jednym z elementów oceny oddziaływania inwestycji drogowej na środowisko jest analiza wpływu zanieczyszczeń powietrza na stan aerosanitarny terenu. Z uwagi obowiązujące w polskim prawie zapisy dotyczące norm zanieczyszczeń powietrza, analizy wykonywane są dla następujących zanieczyszczeń: tlenek węgla, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, benzen, pyły zawieszone frakcji PM10 i PM2,5. Ze względu na założenie, że w większości silników stosowane są paliwa bezołowiowe zanieczyszczenie to pomija się w analizach.

Poniżej przedstawione zostały wartości dopuszczalne dla badanych substancji ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031).

Tabl.  4. Poziomy dopuszczalne zanieczyszczeń w powietrzu
ze względu na ochronę zdrowia ludzi.

Nazwa substancji	Okres uśredniania wyników pomiarów	Poziom dopuszczalny [µg/m3]	Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym	Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego
					Benzen (C6H6)	rok kalendarzowy	5	-	2010
Dwutlenek azotu (NO2)	1 godzina	200	18 razy	2010
	rok kalendarzowy	40	-	2010
Dwutlenek siarki (SO2)	1 godzina	350	24 razy	2005
	24 godziny	125	3 razy	2005
Tlenek węgla (CO)1)	8 godzin	10 000	-	2005
Pył PM102)	24 godziny	50	35 razy	2005
	rok kalendarzowy	40	-	2005
Pył  PM2,53)	rok kalendarzowy	25	-	2015
	rok kalendarzowy	204)	-	2020
Ołów (Pb)	rok kalendarzowy	0,55)	-	2005

1)     Maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1700 dnia poprzedniego do godziny 0100 danego dnia. Ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 1600 do 2400 tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET.

2)     Stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne.

3)     Stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 μm (PM2,5) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne.

4)     Poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM2,5 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2020 r. (faza II).

5)     Suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10.

Tabl.  5. Poziomy dopuszczalne dla dwutlenku i tlenków azotu ze względu na ochronę roślin, terminy ich osiągnięcia oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów

Nazwa substancji	Okres uśredniania wyników pomiarów	Poziom dopuszczalny [µg/m3]	Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego
				Tlenki azotu (NOx)1)	rok kalendarzowy	30	2003
Dwutlenek siarki (SO2)	rok kalendarzowy	20	2003
	pora zimowa (okres od 01 X do 31 III)	20	2003

1)     Suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu.

Poniżej podano dwa przykłady analiz oddziaływania inwestycji drogowych na powietrze atmosferyczne. W obu przypadkach należy zauważyć, jak niewielkie ilości pyłów zawieszonych emitowane są od dróg. W przypadku wszystkich analizowanych substancji nie wykazano przekroczeń wartości dopuszczalnych substancji w powietrzu. Sytuacja taka ma miejsce w większości opracowań wykonywanych dla dróg zlokalizowanych w terenie niezabudowanym lub przebiegających częściowo przez tereny zabudowane. Stanowi to potwierdzenie, iż pyły emitowane od transportu drogowego nie są przyczyną powstawania smogu, co jest poparte wynikami obliczeń.

Przykład 1

Średnioroczne poziomy zanieczyszczeń powietrza dla planowanej budowy i rozbudowy drogi wojewódzkiej nr 653 Suwałki – Sejny (województwo podlaskie) w przyjętych latach prognozy 2012, 2014, 2024.

Przykład 2

Maksymalne wartości stężenia średniorocznego w poszczególnych wariantach inwestycji  - droga regionalna w Rybniku (województwo śląskie) dla lat 2012, 2020, 2030.

Wariant bezinwestycyjny:

Wariant W1:

Wariant W2:

Analizując powyższe dane można sformułować następujący wniosek: ruch samochodów emituje bardzo małe ilości zanieczyszczeń pyłowych. W porównaniu do innych emitorów, emisja pyłów pochodzących od środków komunikacji jest dużo mniejsza.

Literatura:

1)    Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031).

2)    Michalczyk J. K., Transport gazowych zanieczyszczeń w powietrzu – symulacje numeryczne w skali lokalnej. Rozprawa doktorska przygotowana pod opieką naukową dr hab. Krzysztofa Murawskiego, prof. UMCS. Politechnika Lubelska, Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska. Lublin 2003 r.

3)    World Health Organization (http://www.who.int/en/)

4)    Oficjalna strona internetowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (http://www.imgw.pl/luty 2014 r.)

5)    Portal Informacyjny Głównego Urzędu Statystycznego (http://stat.gov.pl/)

6)    http://www.gios.gov.pl/(luty  2014 r.)

7)    http://www.wios.lublin.pl/(luty 2014 r.)

8)    http://sojp.wios.warszawa.pl(luty 2014 r.)

9)    Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO na lata 2010 - 2011 w układzie klasyfikacji SNAP. Raport syntetyczny. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, marzec 2013.

10)Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami . Krajowa Baza. Instytut Ochrony Środowiska –Państwowy Instytut Badawczy, 2013 r. (http://www.kobize.pl/)

11)http://wiadomosci.onet.pl/krakow/smog-w-krakowie-naukowcy-podpowiadaja-jak-z-nim-walczyc/dwxjr(19 luty 2014 r.)

12)http://fakty.interia.pl/swiat/news-dramatycznie-wysoki-poziom-zanieczyszczenia-powietrza-w-peki,nId,928863(12 stycznia 2013 r.)

13)www.energiaisrodowisko.pl/(styczeń 2013 r.)