Każda z dziedzin polskiego prawa podlega ustawicznym zmianom. Analogiczna sytuacja występuje także w drogownictwie. Większość zmian, jaka się dokonuje w tym obszarze wynika z prób usprawnienia procesu inwestycyjnego i uczynienia go spójnym i przejrzystym dla każdej ze stron. Ponadto na zakres zmian prawnych istotny wpływ mają też odpowiednie uregulowania unijne, które są następnie implementowane do polskiego porządku prawnego.
Za przełom w zmianach związanych z drogownictwem należy niewątpliwie uznać rok 2003, w którym uchwalona została ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, rozszerzona następnie na wszystkie drogi publiczne. Ważną datą było także wejście Polski do Unii Europejskiej, co zobligowało do wprowadzenia przepisów związanych z oceną oddziaływania na środowisko naturalne planowanych do realizacji inwestycji drogowych. Kolejnym rokiem przełomowym był rok 2006, w którym wprowadzono zasadę przejmowania nieruchomości niezbędnych do realizacji inwestycji drogowych z mocy prawa. Jednak okresem, w którym najwięcej się działo, jeżeli chodzi o zmiany drogowego środowiska prawnego był rok 2008 i początek roku 2009. Znowelizowano wówczas tzw. specustawę drogową wprowadzając w miejsce decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi i decyzji o pozwoleniu na budowę jedną decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, uchwalono nowe w pełni dostosowane do przepisów unijnych regulacje z zakresu ocen oddziaływania na środowisko i wreszcie opracowano i wprowadzono w życie nowy model finansowania zadań drogowych, zgodnie z którym wszystkie zadania z zakresu budowy i przebudowy dróg krajowych zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad finansowane są z Krajowego Funduszu Drogowego.
Oceniając w powyższym kontekście ostatni rok należy stwierdzić, iż upłynął on raczej pod znakiem sprawdzania nowych uregulowań w praktyce niż wprowadzania nowych. W tym okresie uwaga sektora drogowego skupiona była na ocenie nowych regulacji i formułowaniu pierwszych wniosków.
Efektem znowelizowania w 2008 r. specustawy drogowej była konieczność znowelizowania rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz.U. Nr 202, poz. 2072, z późn. zm.). Przedmiotowym rozporządzeniem określono zakres i formę programu funkcjonalno-użytkowego stanowiącego opis przedmiotu zamówienia na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 31 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych -program funkcjonalno-użytkowy obejmuje opis zadania budowlanego, w którym podaje się przeznaczenie ukończonych robót budowlanych oraz stawiane im wymagania techniczne, ekonomiczne, architektoniczne, materiałowe i funkcjonalne. Stosownie do §19 pkt 2 rozporządzenia z dnia 2 września 2004 r. w brzmieniu sprzed nowelizacji, część informacyjna programu funkcjonalno-użytkowego obejmowała oświadczenie zamawiającego stwierdzające jego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Zatem rozporządzenie nakładało na zamawiającego obowiązek wylegitymowania się prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane jeszcze przed rozpoczęciem prac projektowych, w odniesieniu do każdego rodzaju robót. Natomiast stosownie do art. 11f ust. 1 pkt 2 i pkt 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, z późn. zm.), właściwy organ w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej określa linie rozgraniczające teren przeznaczony pod budowę drogi, a także oznacza nieruchomości lub ich części, według katastru nieruchomości, które staną się własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 12 ust. 4 ww. ustawy, nieruchomości lub ich części, o których mowa w art. 11f ust. l pkt 6, z mocy prawa stają się własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej staje się ostateczna. Podobnie, w świetle art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz.U. Nr 42, poz. 340, z późn. zm.) decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego stanowi podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości. Należy zaznaczyć, że decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej i decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego wydawane są po wykonaniu prac projektowych. W związku z powyższym, w przypadku inwestycji realizowanych w trybie ww. ustaw nie jest możliwe by zamawiający przed rozpoczęciem prac projektowych mógł wykazać prawo do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane.
W świetle powyższego, aby zachować możliwość realizacji inwestycji drogowych i lotniskowych w systemie „Projektuj i Buduj” konieczne stało się znowelizowanie rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego poprzez dostosowanie do zmienionych przepisów obowiązującej ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, poprzez wskazanie, że obowiązek legitymowania się prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane nie dotyczy inwestycji drogowych.
Agnieszka Krupa
Ministerstwo Infrastruktury
Departament Dróg i Autostrad