Użytkownicy pojazdów bądź zespołów pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, poruszający się po wyznaczonej sieci dróg płatnych, będą obowiązkowo korzystali z systemu elektronicznego poboru opłat viaTOLL. W tym celu muszą zainstalować wewnątrz pojazdów urządzenia pokładowe (OBU – On Board Unit), zwane w polskim systemie viaBOX. Służą one do komunikowania się z antenami umieszczonymi na bramownicach. Rejestracji w systemie viaTOLL będzie można dokonywać już od 2 maja br.
1 lipca br. opłata elektroniczna zastąpi obecnie funkcjonującą ryczałtową opłatę za przejazd po drogach krajowych (tzw. system winietowy). Uruchomienie systemu opłaty elektronicznej oznacza, że korzystanie z infrastruktury drogowej będzie odbywać się na zasadach: „użytkownik płaci” oraz „zanieczyszczający płaci”.
W początkowym okresie, tj. od 1 lipca 2011 r. opłata elektroniczna ma być pobierana na ok. 579 km autostrad, ok. 554 km dróg ekspresowych i ok. 432 km dróg krajowych, co stanowi łącznie 1565 km dróg zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Pierwsza rozbudowa systemu możliwa będzie w styczniu 2012 r. Wtedy ok. 150 km autostrad i dróg ekspresowych będzie włączana do systemu opłaty elektronicznej. Druga rozbudowa systemu planowana jest na początek 2013 r. Wtedy opłatami elektronicznymi objęte będzie kolejne 970 km autostrad i dróg ekspresowych oraz wybrane drogi krajowe (chodzi o drogi, które nie będą przebudowywane w celu uzyskania parametrów klasy „A" lub „S"). Trzecia rozbudowa – to ewentualnie styczeń 2014 r. Wtedy opłaty byłyby pobierane na dalszych 200 km dróg ekspresowych. Założono, że w 2014 r. system opłaty elektronicznej obejmie ok. 2880 km autostrad, dróg ekspresowych oraz wybranych dróg krajowych.
Drogi krajowe lub ich odcinki, na których pobiera się opłatę elektroniczną oraz wysokości stawek opłaty elektronicznej, jak też tryb obliczania maksymalnej stawki określają rozporządzenia przyjęte przez Radę Ministrów 22 marca br. Szacuje się, że od lipca 2011 r. do czerwca 2018 r. wpływy z opłaty wyniosą 14,2 mld zł. Będą one stanowić przychód Krajowego Funduszu Drogowego, z którego finansowane są inwestycje drogowe.
OBU zostały zaprojektowane tak, aby umożliwić szybki i prosty montaż, bez konieczności posiadania odpowiedniej wiedzy technicznej i bez posługiwania się specjalnymi narzędziami. Można je od razu zainstalować w pojeździe przyklejając do przedniej szyby za pomocą specjalnej taśmy. Dystrybucję urządzeń zapewni magazyn centralny zlokalizowany w Łazach (10 km od Warszawy) oraz 8 magazynów regionalnych (Warszawa, Rzeszów, Szczecin, Wrocław, Białystok, Poznań, Kraków i Gdańsk). OBU będą dostępne w 223 Punktach Obsługi (16 punktów czynnych będzie w miastach wojewódzkich, 190 zostanie zlokalizowanych na stacjach benzynowych, również będą działały punkty graniczne). Ponadto usługi personalizacji i dostawy OBU dla użytkowników zarejestrowanych w systemie będą prowadzić dostawcy Kart Flotowych.
Informacje o systemie viaTOLL są dostępne na stronie internetowej www.viatoll.pl Strona internetowa systemu viaTOLL udostępnia informacje w dziewięciu językach (PL, EN, DE, CZ, SK, UA, BY, LT, RU). Dzieli się ona na dwie części: dedykowaną dla pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz dla pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 tony. Zawiera ona między innymi: listę dróg objętych systemem viaTOLL, stawki opłaty elektronicznej, opis systemu viaTOLL i opis urządzenia pokładowego viaBOX/viaAUTO (najpóźniej 1 stycznia 2012 roku kierowcom pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 tony zostanie udostępniony system viaTOLL, który umożliwi im dokonywanie metodą elektroniczną opłat za przejazd autostradami zarządzanymi przez GDDKiA).
Od 2 maja br. na stronie internetowej systemu będą uruchomione nowe funkcjonalności i udostępnione niezbędne formularze, na przykład kontaktowy umożliwiający użytkownikom przesłanie pytań dotyczących systemu viaTOLL lub przekazanie opinii o systemie. Zarejestrowani w bazie użytkownicy strony będą otrzymywać newsletter z najnowszymi informacjami dotyczącymi systemu viaTOLL (newsletter dostępny w 9 językach), a także krótkie wiadomości tekstowe SMS. Na stronie dostępne będą: kalkulator opłat pozwalający samodzielnie wyliczyć opłatę za przejazd po wyznaczonej trasie sieci dróg płatnych i kalkulator gwarancji bankowych wyliczający kwotę gwarancji bankowej, będącej zabezpieczeniem oczekiwanych opłat (przy koncie z odroczoną płatnością). Użytkownicy systemu będą też mogli korzystać z mapy sieci dróg płatnych umożliwiającej planowanie trasy przejazdu zarówno po drogach płatnych, jak też alternatywnych bezpłatnych, która równocześnie poda opłatę oraz czas przejazdu. Z kolei klasyfikator pojazdów posłuży wyliczeniu kategorii pojazdu, od której uzależniona jest stawka opłat. Uruchomiona zostanie wyszukiwarka wskazująca najbliższe użytkownikowi Punkty Dystrybucji oraz Punkty Obsługi Klienta.
Rejestracji wstępnej dokonać będzie można za pomocą strony internetowej oraz w Telefonicznym Centrum Obsługi Klienta i polegać ona będzie na wypełnieniu formularza umowy, natomiast właściwa rejestracja zostaje zakończona własnoręcznym podpisaniem tej umowy oraz przedstawieniem oryginałów dokumentów, które są niezbędne do jej zawarcia. Dodatkowo rejestracji będzie można dokonać za pośrednictwem dostawców Kart Flotowych. Po podpisaniu umowy przez użytkownika dostawcy kart przesyłają wszystkie informacje, dotyczące zapotrzebowania na OBU do wykonawcy, który za pomocą, swego partnera logistycznego zajmuje się dystrybucją urządzeń do konkretnych lokalizacji.
Uiszczenie opłaty elektronicznej następuje w trybie: pre-pay (przedpłata) lub post-pay (płatność okresowa z zabezpieczeniem). Opłata elektroniczna uiszczana w trybie pre-pay wnoszona jest przed rozpoczęciem korzystania z drogi krajowej, w kwocie niemniejszej niż pozwalająca na odbycie planowanego przejazdu w całości lub w wysokości minimalnej kwoty przedpłaty wskazanej w umowie z użytkownikiem i wynoszącej 120 zł. Opłata elektroniczna uiszczana w trybie post-pay wnoszona jest po jej naliczeniu przez pobierającego opłatę w terminie 14 dni od otrzymania dokumentu informującego o wysokości naliczonej opłat elektronicznej. Zabezpieczenie w trybie post-pay jest wnoszone przez użytkownika systemu w formie pieniężnej, gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo poręczenia udzielonego przez podmiot, którego wiarygodność finansowa (rating) w roku kalendarzowym, w którym przypada data udzielenia poręczenia, została oceniona na poziomie co najmniej BBB+ albo Baa1. Wymienione formy zabezpieczeń są wskazane w projekcie rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie wnoszenia opłat elektronicznych i ich rozliczania oraz przekazywania opłat elektronicznych i kar pieniężnych na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego.
AS
Stan przygotowań do wdrożenia Krajowego Systemu Opłat Elektronicznych viaTOLL, przedstawiła Magdalena Jaworska, zastępca Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, podczas konferencji „Informatyka w zarządzaniu drogami”, która odbyła się 14 kwietnia br. w Warszawie.