Drukuj

Unijny Projekt Zrównoważonej Miejskiej Mobilności o akronimie CIVITAS MIMOSA jest na finiszu. Biorące w nim udział europejskie miasta: Bolonia, Tallin, Funchal, Utrecht i Gdańsk, przez cztery minione lata wprowadzały innowacyjne rozwiązania, przekonujące mieszkańców do idei zrównoważonego transportu jako jednego z najważniejszych czynników poprawy jakości życia w miastach.

CIVITAS MIMOSA to innowacyjna współpraca między miastami Bolonia (Włochy), Funchal (Portugalia), Gdańsk (Polska), Tallin (Estonia), i Utrecht (Holandia). MIMOSA jest skrótem od motta projektu: „Tworzenie innowacji w dziedzinie mobilności i zrównoważonego działania”. Celem tego projektu jest zapewnienie mobilności dla wszystkich obywateli, bez obciążania środowiska lub osłabienia gospodarki miast.

Bolonię, Funchal, Gdańsk, Tallin i Utrecht połączyły działania pod  przewodnim hasłem:  „Naucz się jak lepiej przemieszczać się i żyć w lepszym mieście“. Celem każdego z miast było zastosowanie zintegrowanego podejścia obejmującego rozwiązania technologiczne, infrastrukturalne oraz metody zaangażowania mieszkańców. Natomiast nadrzędnym celem tych działań było wykształcenie nowego sposobu myślenia, zgodnie z którym świadome wybory transportowe nie są postrzegane jako wyrzeczenie, lecz jako zmiana w kulturze transportowej i sposobie podróżowania w mieście.

Koordynacja przez Bolonię

Bolonia poszukując rozwiązań skomplikowanych problemów komunikacyjnych przystąpiła wcześniej do programu CIVITAS Plus. Udział w tym projekcie poprzedziło przyjęcie przez władze Bolonii Ramowego Planu Ruchu Miejskiego, służącego łagodzeniu skutków zakorkowanych ulic, zanieczyszczenia powietrza i wypadków. Założenia tej strategii były oparte na promowaniu i wspieraniu zrównoważonego transportu. W ramach CIVITAS miasto podjęło się pilotowania kilka zintegrowanych i całkowicie nowatorskich rozwiązań transportowych. W efekcie przyjęło rolę koordynatora projektu CIVITAS MIMOSA (inicjatywa CIVITAS jest współfinansowana w ramach programu ramowego UE RTD, część Energia i Transport).

Bolonia jest stolicą włoskiego regionu Emilia-Romania. Jest siódmym pod względem wielkości miastem we Włoszech, ważnym ośrodkiem akademickim oraz węzłem komunikacyjnym o ogromnym znaczeniu w krajowym systemie dróg. Miasto liczy około 380 000 mieszkańców, a w jego obszarze metropolitalnym łącznie zamieszkuje prawie milion osób.

Średniowieczne śródmieście Bolonii tworzą charakterystyczne wąskie i kręte uliczki oraz przylegające do nich kamienice z arkadami, podcieniami i portykami. W takim układzie urbanistycznym trudno pogodzić potrzeby zachowania dziedzictwa kulturowego z transportowymi. W mieście ciągu roku notuje się 2 miliony miejskich podróży, co w konsekwencji wywołuje zatłoczenie komunikacyjne w ciasnym centrum oraz  wzmożone zanieczyszczenie powietrza.

Bolonia w ramach unijnego projektu skupiła się na działaniach w obszarze zabytkowego śródmieścia, wyznaczając tam strefę ograniczonego ruchu - LTZ (skrót od angielskiego określenia strefy ograniczonego ruchu). W obszarze tym jest niewiele miejsca na ruch i parkowanie pojazdów, co sprawia problemy kierowcom i negatywnie wpływa na jakość życia mieszkańców. Obszar LTZ był świetną platformą do stopniowo wprowadzanych rozwiązań w zakresie technologii, infrastruktury i komunikacji w połączeniu z ograniczeniem dostępu. Celem tego było osiągniecie poprawy organizacji ruchu w mieście i bezpieczeństwa na drogach oraz zwiększenie liczby użytkowników komunikacji miejskiej.

Głównym elementem bolońskiego projektu była kampania marketingowa realizowana równocześnie z przygotowaniem i wdrożeniem działań w zakresie transportu. Aby podnieść świadomość mieszkańców, firm i partnerów społecznych, miasto opracowało program spotkań, warsztatów, wydarzeń i prezentacji. Były one okazją do tego, by zaangażować mieszkańców i zachęcić ich do pomocy w ocenie efektów realizowanych działań oraz pozyskać cenne dane do tworzenia planów na przyszłość.

Zrealizowane w latach 2006–2011 działania projektu MIMOSA pomogły poprawić jakość powietrza zmniejszając o 26% poziom pyłu PM 2,5 i o 18% pyłu PM 10 (na podstawie pomiarów wykonanych w śródmieściu). Samochody nieprawidłowo zaparkowane na wąskich ulicach obszaru LTZ często przeszkadzały w ruchu pojazdów i spowalniały transport miejski. Skutecznym rozwiązaniem okazał się system ITS z mobilnymi kamerami, wyposażonymi w system automatycznego rozpoznawania tablic rejestracyjnych ANPR, wykrywającymi nieprawidłowo zaparkowane pojazdy. Pierwszymi efektami tego rozwiązania była większa punktualność transportu miejskiego i spadek liczby mandatów aż o 68 procent w okresie dwóch lat.

Kolejnym nowatorskim rozwiązaniem opartym na ITS było wprowadzenie systemu STARS, który kontroluje przestrzeganie sygnalizacji świetlnej. System ten korzysta z kamer podłączonych do pętli indukcyjnych pod powierzchnią ulicy, które włączają się razem z czerwonym światłem. Również w tym przypadku wyniki były imponujące: liczba wypadków i poważnych obrażeń odnotowana na 16 skrzyżowaniach z zamontowanym systemem STARS spadła o 45 procent. Po odwołaniach kierowców anulowano tylko 400 z 20 000 przyznanych punktów karnych.


Innym przykładem udanej innowacji był MobiMart, czyli działanie miękkie polegające na nagradzaniu mieszkańców za zmianę zachowania, np. za jazdę rowerem, korzystanie z transportu miejskiego lub wspólnych przejazdów samochodowych. Szczególnie stymulujący okazał się projekt pod nazwą Bologna Cycle GPS Challenge, którego uczestnicy mogli poczuć się częścią aktywnej wspólnoty działającej na rzecz zrównoważonego transportu.

Istotne zmiany przyniosła promocja ekologicznych samochodów. Wprowadzenie zachęt finansowych, zmniejszenie ograniczeń dostępu i realizacja celnie zaadresowanych kampanii informacyjnych - to środki, które skutecznie zachęciły mieszkańców do wymiany prywatnego taboru na bardziej ekologiczny. Obecnie około 15 procent pojazdów poruszających się po Bolonii jest napędzanych sprężonym gazem ziemnym (CNG) lub skroplonym gazem ropopochodnym (LPG).

Obecnie w Bolonii trwają pracę nad opracowaniem dokumentu pt. Plan Obszarów Ruchu Pieszego. Program ten przewiduje utworzenie: dużego obszaru w granicach LTZ z pierwszeństwem ruchu pieszego i rowerowego nad ruchem zmotoryzowanym. Będzie to obszar obejmujący trzy główne ulice zamknięte dla ruchu prywatnych pojazdów oraz strefy przeznaczone wyłącznie dla pieszych i rowerzystów tworzone na wybranych placach i ulicach miasta.

Innowacja, technologia, strategia i infrastruktura

Każde z pięciu miast biorących udział w projekcie CIVITAS MIMOSA - Bolonia, Funchal, Gdańsk, Tallin i Utrecht - jest ważnym węzłem komunikacyjnym w swoim regionie. Rozwiązując własne indywidualne problemy transportowe o specyficznych lokalnych uwarunkowaniach, miasta te postawiły przede wszystkim na  innowacje. Władze miasta Utrecht dążąc do poprawy dostępności komunikacyjnej postawiły na potencjał istniejącej sieci kanałów. W efekcie wprowadzono barkę Beerboat, która pływa po Utrechcie, odbiera towar z centrów dystrybucji i przewozi go do firm i restauracji usytuowanych wzdłuż kanałów. Barka jest napędzana silnikiem elektrycznym i ma wyporność 20 ton. W mieście funkcjonuje również Cargohopper - elektryczny pojazd z wieloma przyczepami o długości 16 metrów i szerokości 1,25 metra zasilany energią słoneczną, który rozwozi przesyłki po centrum Utrechtu. Baterie słoneczne umożliwiają pracę pojazdu bez konieczności doładowania przez siedem do ośmiu miesięcy w roku. Od kwietnia 2009 roku do kwietnia 2011 roku Cargohopper dostarczył ogółem około 18 500 przesyłek składających się z 85 185 paczek. Jest to odpowiednik 200 000 kilometrów, 40 000 litrów paliwa i 60 ton CO2.

Uczestniczące w projekcie miasta sięgały też po technologie wspomagające rozwiązywanie problemów transportowych. Na przykład w Tallinie zastąpiono dotychczasowe bilety zintegrowane z dowodem osobistym z nowymi biletami w formie kart pamięci. Z kolei w Utrechcie  do informowania mieszkańców o problemach komunikacyjnych wykorzystano internet tworząc specjalną stronę „Przejezdny Utrecht“.

Istotne znaczenie ma też kreowanie odpowiedniej polityki i strategii służących zmianom w miejskim transporcie. Projekt dawał impuls to ich tworzenia i konsekwentnej realizacji. Na przykład w Funchal planowana jest dalsza modernizacja taboru autobusowego dzięki środkom z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).

Modernizacja infrastruktury pozostaje priorytetem miast skupionych w projekcie MIMOSA. Przyjęły one metodę działania łączącą technologię, zaangażowanie mieszkańców i partnerskie relacje. Dzięki temu na przykład Tallin i Gdańsk zyskały społeczną akceptację i mogły przystąpić do realizacji nowej infrastruktury rowerowej i tramwajowej. W obu przypadkach miasta musiały przełamać negatywny wizerunek transportu publicznego lub stworzyć nową infrastrukturę od podstaw.

***

W czasach, gdy miasta europejskie coraz bardziej dotykają problemy obniżenia jakości powietrza, narastającego hałasu, rosnącego zużycia energii i wzmagających się zatorów, miasta projektu CIVITAS MIMOSA stały się wzorcowe w metodach rozwiązywania środowiskowych, społecznych i gospodarczych problemów. Efekty i sukcesy miast biorących udział w projekcie CIVITAS MIMOSA przedstawia podsumowująca publikacja pt. „Innowacyjne miasta - przed i po CIVITAS”, wydana na zlecenie CIVITAS MIMOSA przez  Interactions Market Research Ltd Blackberry Lane, Delgany Co. Wicklow, Irlandia.

Źródło: CIVITAS

Broszura pt. „Innowacyjne miasta - przed i po CIVITAS”