Nowy układ komunikacyjny, porządkuje ruch w północno - zachodniej części śródmieścia i umożliwia stworzenie atrakcyjnego ciągu pieszego rozpoczynającego się na zachodzie Rynkiem i Kampusem, a kończącego na wschodzie Bazyliką Św. Antoniego.  Zmodernizowany Plac Jana Pawła II i przylegający do niego skwer, wraz ze zlokalizowanymi przy nich zespołami parkingów i przystankami komunikacji miejskiej stanowić mają silny generator ruchu pieszego zasilającego deptak i centrum.

Deptak

Ulice Sobieskiego i Powstańców Śląskich mają około 10 m szerokości. Deptak podzielony został na trzy pasma. Pierwsze, północne o szerokości 4 m stanowi ciąg pieszy z dopuszczonym okazjonalnie jednokierunkowym ruchem samochodów dostawczych, pojazdów służb miejskich i wozów ratunkowych. Pasmo środkowe, również 4-metrowej szerokości stanowi tak zwaną strefę aktywności. W tym miejscu stawiane mają być ogródki letnie dla lokali gastronomicznych  z obu stron deptaka. Tutaj organizowane mają być imprezy i iwenty, jak np. kiermasze, okazjonalne wystawy itp., mające na celu ściągnięcie na deptak jak największą liczbę osób. Pasmo południowe o szerokości 2 m jest przeznaczone tylko dla pieszych. Podział na pasma widoczny ma być w rysunku posadzki. Na granicy strefy aktywności i pasma południowego zlokalizowano ciąg specjalnie zaprojektowanych latarni ulicznych o wysokości ok 5,5 m, stałe siedziska i skrzynki przyłączeniowe z mediami niezbędnymi do zasilania pasa aktywności. Rozpoczęto projekt budowy ciepłociągu, do którego będą mogły podłączać się posesje usytuowane przy deptaku.

W pięciu miejscach rysunek posadzki zmieniać będzie rytm wyznaczając „place” o funkcji i charakterze różnym od pozostałej części ciągu. Są to kolejno plac Wejścia, plac Światła, plac Przejścia, plac Opowieści i plac Wody. Nazwy nie mają znaczenia administracyjnego, a jedynie oddają cechy użytkowe i kompozycyjne tych przestrzeni.

Plac Wejścia

Plac przed kościołem Matki Boskiej Bolesnej stanowi drugi obok Rynku punkt zasilający deptak od strony zachodniej. W przyszłości planowane jest przedłużenie powierzchni placu w kierunku Kampusu. Wokół pomnika Św. Jana Nepomucena zaprojektowana została owalna ława, na której zbierać może się młodzież akademicka i inni mieszkańcy.

Plac Światła

Placyk u zbiegu ulic Sobieskiego i św Jana w ciągu dnia oświetlany jest z trzech kierunków: wschodniego, południowego i zachodniego przez promienie słońca wpadające pomiędzy okalającymi go wysokimi  kamienicami. Daje to zmienne i niezwykle interesujące układy oświetlenia. W miejscu dobrze widocznym ze wszystkich kierunków, powstać ma tu kompozycja przestrzenna z przeźroczystych i refleksyjnych materiałów przepuszczających i odbijających promienie słoneczne. Po zapadnięciu zmroku uruchamiane mają być światła laserowe sprzężone z czujnikami ruchu. Istnieje możliwość zastosowania różnych sekwencji świateł, a nawet  udostępnienie sterowania nimi przez internet.

Plac Przejścia

Trakt północ - południe (Gliwicka, Łony ) krzyżuje się z projektowanym deptakiem właśnie na placu Przejścia. Rozciągnięcie powierzchni ciągu pieszego na całe skrzyżowanie i wyniesienie go w stosunku do powierzchni jezdni, w połączeniu z korektą sygnalizacji świetlnej, zapewnić ma przede wszystkim bezpieczeństwo osobom poruszającym się po deptaku. Powinno to również mentalnie połączyć wschodni i zachodni odcinek traktu.

Plac Opowieści

W połowie drogi między placem Przejścia a Bazyliką zawężenie ulicy Powstańców nie pozwala na wydzielenie wystarczająco szerokiego pasa aktywności. Miejsce to wykorzystane ma  być na potrzeby niezwykle interesującego, rozłożonego na wiele lat eksperymentu. W centralnej części zainstalowane ma być urządzenie multimedialne, za pomocą którego przechodnie zapoznać będą się mogli z krótkimi, mówionymi formami literackimi, radiowymi i multimedialnymi o szeroko rozumianej tematyce rybnickiej. Może to być historia miasta, dzielnic, grup zawodowych i narodowych, historie domowe, zwyczaje, tradycja i gwara, nagrania archiwalne głosów ludzi, muzyki itd.  Wybór tematyki, grupy wiekowej odbiorcy i formy (od rzeczowej, popularnonaukowej formy po gawędę i anegdotę) dokonywany będzie za pomocą odpowiedniego klucza lub losowo. Zakres tematów miałby być stale rozszerzany i uzupełniany. „Opowieści Rybnickie” snute wprost na ulicy, w atrakcyjny i niezobowiązujący sposób stworzyć mają ciekawy i dynamiczny obraz miasta.

Plac Wody

Plac Jan Pawła II, który obecnie jest w praktyce dużym skrzyżowaniem dzięki zmianie organizacji ruchu stanie się jednym z najatrakcyjniejszych miejsc w Rybniku, a wraz ze zmodernizowanym, przylegającym do niego skwerem stanowić ma cel spacerów dla mieszkańców i turystów. Projekt wykorzystuje i podkreśla walory tego miejsca: monumentalną bazylikę z wieżą widokową, schody ze wspaniałym wglądem na miasto i charakterystyczne nachylenie powierzchni.

Obrys placu od strony południowej został uregulowany i domknięty przeźroczystą, amfiladą okalającą park. Na styku placu i parku zaprojektowano prawie 60-metrową ławę. W centrum w obniżeniu posadzki mieścić się ma fontanna sterowana komputerowo. Około 50 dysz w różnych sekwencjach emitować ma strumienie wody. Czujniki ruchu wygaszać będą dysze w przypadku kiedy ktoś zechciałby przejść w poprzek fontanny. Każdy ze strumieni ma być podświetlany, a całości dopełniać ma odpowiednie nagłośnienie.

Park

Skwer przylegający do placu ma zostać powiększony i całkowicie zmodernizowany. Pod okalającą go szklaną amfiladą zlokalizowane ma być szereg funkcji związanych z parkiem: kawiarenka, klub malucha, ogólnodostępne sanitariaty, siedziska, stoliki szachowe, ścianka wodna itp. Wnętrze parku ma być wielkim zielonym dywanem służącym do siedzenia i zabawy. Większość drzewostanu zostanie zachowana. Przy klubie malucha zaprojektowano placyk zabaw dla najmłodszych. Po tych zabiegach znacznie zwiększy się liczba osób korzystających z parku, a on sam wraz z placem wody stanie się punktem docelowym spacerów po deptaku.

Działania na deptaku wspomagać powinna stopniowa modernizacja całego obszaru. Alternatywne przejścia i pasaże, takie jak np. Dróżka Profesora Ligury oraz podwórka i zaułki przy głównym trakcie powinny zostać odnowione. W interesie właścicieli kamienic leży zakończenie ewentualnych prac remontowych przed oddaniem ciągu do użytku. Do tego czasu warto uruchomić program zwolnień podatkowych za przeprowadzane remonty.

Przedstawiony tu program „twardej” części projektu jest wizją docelową. Zasadnicza część realizowana ma być w latach 2013 – 2014. Prace nad projektami wykonawczymi już się rozpoczęły. Dotychczas na realizację zadania zabezpieczono w budżecie miasta 17 mln złotych.

Działania wspomagające

Nawet najkosztowniejsza modernizacja nie zapewni sukcesu w postaci powrotu rybniczan na stary szlak handlowy. Potrzebna jest zmiana struktury handlu i usług. Sklepy z tradycyjną ofertą najprawdopodobniej nie będą w stanie wytrzymać konkurencji. Dobrym kierunkiem wydają się być lokale gastronomiczne i wyspecjalizowane sklepiki z niestandardową ofertą. Wydłużeniu ulec muszą godziny handlu. Wielu przechodniów dopiero po zapadnięciu zmroku udawać się będzie w kierunku Placu Wody na spektakle światło i dźwięk.

Po stronie organizacji kupieckich i pozarządowych, a także niektórych instytucji miejskich leży zagospodarowanie możliwości jakie daje pasmo aktywności na deptaku. Z pomysłów jakie podsuwa koncepcja warto wymienić sezonowe wystawy kwiatów, kiermasze staroci, książek, lokalnych produktów rolnych i cukierniczych, akcje typu „night light shopping”, konkursy rzeźby lodowej itp. Przykłady można mnożyć.

Tylko kompleksowe i wielowątkowe działania mogą zapewnić sukces, dlatego tak ważne jest partycypowanie w programie rewitalizacji jak największej liczby osób i instytucji. Pierwsze spotkania prezentujące koncepcję już się odbyły. Niektóre zgłaszane pomysły jak np. mapka sklepów i usług zlokalizowanych przy deptaku wydają się być obiecujące.

Marek  Wawrzyniak
Pracowna Architektury i Grafiki
„topPROJECT” w Rybniku

Opracowanie zostało przygotowane na 77 Seminarium szkoleniowe Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu, które odbyło się w Rybniku w dniach 4-6 kwietnia br. Seminarium pt. „Nowe trendy w projektowaniu i zarządzaniu drogami” dało możliwość poszerzenia wiedzy i wymiany doświadczeń. Honorowy patronat nad tym spotkaniem objął Adam Fudali - prezydent Rybnika.