Drukuj

Bezpieczeństwo w transporcie zbiorowym – specyfika problemuO bezpieczeństwie ruchu drogowego napisano i powiedziano już bardzo wiele, a wiedza jaką posiadamy pozwala na coraz lepsze zrozumienie jego uwarunkowań i ukierunkowanie działań prewencyjnych. Zazwyczaj przy okazji badań brd pojawiają się także wskaźniki dotyczące bezpieczeństwa w transporcie zbiorowym, które jednak rzadko podlegają głębszym analizom.

Stosunkowo mało jest literatury dotyczącej bezpieczeństwa w drogowym transporcie zbiorowym pomimo, iż przeprowadzane diagnozy stanu i systemu tej gałęzi wykazały specyfikę problemów, sugerującą potrzeby i możliwe pola dla prac badawczych. Jest to istotne ze względu na działania w zakresie promowania zrównoważonej mobilności, a poza tym osiągnięcie celów „Wizji 0” jest w odniesieniu do transportu zbiorowego bardziej prawdopodobne, niż w przypadku transportu indywidualnego.

Najlepiej rozpoznanym obszarem jest mechanika, bezpieczeństwo aktywne i bierne pojazdów. Systemy montowane w autobusach i tramwajach są dzisiaj niejednokrotnie bardziej zaawansowane, niż te w samochodach osobowych. Znacznie słabiej opisane jest bezpieczeństwo infrastruktury, w szczególności tej dedykowanej pojazdom transportu zbiorowego oraz zarządzanie bezpieczeństwem na poziomie systemu, zarządu oraz operatora.

Z uwagi na obszerność problematyki zostanie poruszona jedynie kwestia bezpieczeństwa komunikacyjnego w miejskim transporcie drogowym. Wnioski sformułowano na podstawie miasta Krakowa, gdzie dzięki uprzejmości MPK Kraków S.A. i współpracy z Politechniką Krakowską, możliwa była dokładniejsza analiza zdarzeń z udziałem pojazdów tego operatora, które przed 2008 rokiem wykonywały niemal 100% zamawianych przewozów na terenie miasta. Analizie poddano ponad 9700 zdarzeń z lat 2001-2007, przy czym około połowę (lata 2005-2007) poddano weryfikacji i bardziej szczegółowym ocenom na podstawie dostępnego opisu inspektorów. Dodatkowo wykonano wstępne porównania danych przewoźnika z danymi pochodzącymi z Policji i Zarządu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie.

Problematyka bezpieczeństwa w drogowym transporcie zbiorowym jest zazwyczaj podejmowana w ramach badań nad bezpieczeństwem ruchu drogowego. Relatywnie w stosunku do całego transportu drogowego, zdarzeń z udziałem autobusów, trolejbusów oraz tramwajów jest mało, a co za tym idzie poszkodowanych osób jest w nich odpowiednio mniej. Na podstawie baz danych KRAKSA z 2007 roku w Krakowie (Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie) oraz SILIKOM (MPK S.A. w Krakowie) porównanie transportu drogowego jako całości i zbiorowego oraz zagrożeń ich bezpieczeństwa przedstawia się następująco:

Tab. 1. Porównanie transportu drogowego jako całości i transportu zbiorowego

Transport drogowy Autobus/Tramwaj MPK S.A.
Długość sieci 1240km 448/84km
Podział zadań 1 przewozowych np. 35% np. 40%
Liczba pojazdów np. 400 0002 np. 640
Liczba kolizji 8675 1286
Liczba wypadków 1409 180
Liczba rannych 1659 219
Liczba ofiar śmiertelnych 50 9

1 Szacunkowe dane na podstawie KBR 2003 oraz zmiany w liczbie zarejestrowanych pojazdów (2003-2007).
2 Liczba pojazdów zarejestrowanych na terenie Gminy Kraków.

Liczba ofiar śmiertelnych, podobnie jak w całej gałęzi transportu drogowego waha się w kolejnych latach. Wskaźnik liczby wypadków z udziałem pojazdów transportu zbiorowego przypadającej na 100 tys. mieszkańców wynosi 24, natomiast wskaźnik gęstości wypadków na 1 km sieci drogowej po której porusza się transport zbiorowy wynosi 0,34.

Niska liczba wypadków w drogowym transporcie zbiorowym utrudnia dokonanie prawidłowej oceny bezpieczeństwa i zarządzanie ryzykiem. Pewnym wyjściem z sytuacji może być wykonanie analiz konfliktów drogowych i przedkonfliktowych sytuacji w ruchu oraz ocen eksperckich potencjalnych źródeł zagrożeń. Z badań nad bazą krakowskiego przewoźnika wynika jednak, iż nie zawsze istnieje korelacja pomiędzy konfliktami, kolizjami oraz wypadkami. Różne są również okoliczności konfliktów, kolizji i wypadków, a przykładem może być jedna z okoliczności – „nietrzeźwość uczestnika zdarzenia”, która występuje w wielu wypadkach, ale prawie w ogóle w przypadku kolizji.


W bazie danych krakowskiego przewoźnika występują cztery rodzaje wypadków:

Struktura wypadków ze względu na rodzaj została przedstawiona na rys. 1 i 2.

Rys. 1. Wypadki z ciężko rannymi (w tym zgony) w transporcie zbiorowym wg rodzaju zdarzenia Rys. 2. Wypadki z lekko rannymi w transporcie zbiorowym wg rodzaju zdarzenia

Jako wypadek lekki został sklasyfikowany taki, w którym ofiary doznały potłuczeń, skaleczeń, ran ciętych, złamań kończyn, natomiast wypadek ciężki oznacza ciężkie urazy wewnętrzne, złamania kręgosłupa, trwały uszczerbek na zdrowiu (np. amputacja) lub zgon.
Jak widać najwięcej wypadków ma miejsce wewnątrz pojazdów transportu zbiorowego, jednak te najcięższe w 66% dotyczą innych uczestników ruchu, przede wszystkim niechronionych.

Przyczyny zdarzeń z udziałem pojazdów transportu zbiorowego są nieco odmienne od występujących w transporcie drogowym. Poniżej w tabeli 2 zestawiono kolejno cztery najczęściej występujące przyczyny zdarzeń dla transportu drogowego i drogowego zbiorowego.

Tab.2. Najczęstsze przyczyny zdarzeń w transporcie drogowym

Transport drogowy Transport drogowy zbiorowy
1 Wymuszenie pierwszeństwa przejazdu Wymuszenie pierwszeństwa przejazdu
2 Niezachowanie bezpiecznego odstępu Niezachowanie bezpiecznego odstępu
3 Niedostosowanie prędkości do warunków ruchu Nieprawidłowe wymijanie/omijanie
4 Nieprawidłowe cofanie Nieprawidłowa zmiana pasa ruchu

W zdarzeniach z udziałem pojazdów transportu zbiorowego znacznie rzadziej występuje problem nadmiernej prędkości (zaledwie 1%), który jest bardzo powszechny w przypadku zdarzeń z udziałem samochodów (10% zdarzeń i 30% wypadków z ofiarami śmiertelnymi). Niektóre przyczyny, liczne w transporcie zbiorowym, jak np. „nietrzymanie się poręczy/uchwytów” w przypadku pojazdów indywidualnych w ogóle nie występują.

Najwięcej zdarzeń z udziałem pojazdów MPK Kraków S.A w Krakowie miało miejsce na skrzyżowaniach (rys. 3).

Rys. 3. Rozkład zdarzeń komunikacyjnych z udziałem pojazdów miejskiego transportu zbiorowego z uwagi na ich miejsce (Kraków 2005-2007)

Najwięcej wypadków miało miejsce kolejno na przystankach, skrzyżowaniach oraz przejściach dla pieszych, przy czym ostatnie dwa charakteryzowały się wypadkami najcięższymi (rys. 4). Jednym z najniebezpieczniejszych miejsc jest wydzielone torowisko, gdzie pomimo względnie małej liczby zdarzeń (44 w ciągu trzech lat), 30% z nich to były wypadki, przy czym aż 15% to wypadki ciężkie.

Rys. 4. Rozkład wypadków z udziałem pojazdów miejskiego transportu zbiorowego z uwagi na ich miejsce (Kraków 2005-2007)

Określając pozostałą specyfikę problemów bezpieczeństwa komunikacyjnego w transporcie zbiorowym należy wyszczególnić następujące różnice w stosunku do ogólnie pojętego transportu drogowego:

Łukasz Franek
Katedra Systemów Komunikacyjnych
Politechnika Krakowska