Według ekspertów Komisji Europejskiej zrównoważony system transportowy to taki, który zapewnia dostępność celów komunikacyjnych w sposób bezpieczny, niezagrażający zdrowiu ludzi i środowisku oraz w sposób równy dla obecnej i następnych generacji. Pozwala funkcjonować efektywnie, oferuje możliwość wyboru środka transportowego, stymuluje gospodarkę oraz rozwój regionalny. Ponadto ogranicza emisje i odpady do poziomu możliwości zaabsorbowania ich przez ziemię, zużywa odnawialne zasoby w ilościach możliwych do ich odtworzenia, zużywa nieodnawialne zasoby w ilościach możliwych do ich zastąpienia przez odnawialne substytuty, równocześnie minimalizując zajęcia terenu w związku z transportem i ograniczając jego hałas. Czyli zrównoważony transport po prostu jest: dostępny, bezpieczny, efektywny i przyjazny środowisku.

Inicjatywa CIVITAS

Współczesny transport jest sektorem gospodarki, który negatywnie oddziaływuje na środowisko. Aby zminimalizować tego skutki należy prowadzić skoordynowane działania ograniczające szkodliwe oddziaływania, łącząc politykę transportową z polityką ochrony środowiska. Zanieczyszczenia środowiska, zatory uliczne i wypadki są poważnym problemem w miastach europejskich. Dlatego zrównoważony transport i mobilność powinny się stać najwyższym priorytetem w działaniach władz lokalnych.

W 2000 roku Komisja Europejska uruchomiła inicjatywę CIVITAS zaprojektowaną jako program „miasto dla miasta”. CIVITAS oznacza lepszy, ekologiczny system transportu miejskiego. Nazwę tę utworzono od pierwszych liter słów: CIty, VITAlity, Sustainability (miasto, witalność, stabilność). Celem projektu jest wspieranie miast w osiąganiu zrównoważonego, czystego i sprawnego energetycznie systemu transportu, poprzez zastosowanie, prezentację (wdrożenie i demonstrację) oraz ocenę wprowadzanych rozwiązań technologicznych i zastosowanych środków politycznych. Miasta uczestniczące w projekcie CIVITAS testują spójne działania, dobierane zarówno pod kątem lokalnych warunków, jak też możliwości wykorzystania w szerszym, europejskim wymiarze. Działania te służą zdobywaniu wiedzy, której z kolei przekazywanie dalej ma przynieść  korzyści miastom w całej Europie.

Wymiana doświadczeń pomiędzy miastami odbywa się poprzez utworzenie Forum CIVITAS – sieci skupiającej ponad 200 miast Europy, zaangażowanych we wdrażanie i integrację działań na rzecz zrównoważonego miejskiego transportu. Do sieci Forum CIVITAS może przyłączyć się każde europejskie miasto (nie tylko te które wdrażają projekty współfinansowane przez KE), a dzięki podpisaniu deklaracji przystąpienia do Forum CIVITAS miasta i ich obywatele korzystają ze zgromadzonych doświadczeń i know-how każdego członka Forum.

Raz do roku w jednym z miast należących do Forum odbywa się konferencja podsumowująca podjęte działania, podczas której zarówno politycy jak i eksperci techniczni mogą skonfrontować swoje opinie. W trakcie tych spotkań można brać udział w warsztatach szkoleniowych i w wizytach w terenie, by poznać w jaki sposób funkcjonują rozwiązania zrównoważonego transportu w danym mieście. Wymiana doświadczeń z innymi uczestnikami i obserwacja wdrożonych rozwiązań ma ogromne znaczenie w rozwiązywaniu problemów i planowaniu przyszłych działań w lokalnej sieci transportowej. Publikowana mapa przedstawia miasta zaangażowane w inicjatywę CIVITAS jako miasta „demonstracyjne” (wdrażające rozwiązania i prezentujące efekty swoich działań; zaznaczone niebieskimi kółkami) oraz te, które podpisały deklarację CIVITAS NETWORK (kolor czerwony), czyli wyraziły wolę poznania doświadczeń zdobywanych przez innych.

Mapa miast zaangażowanych w inicjatywę CIVITAS

Inicjatywa CIVITAS funkcjonuje w czteroletnich cyklach projektowych. CIVITAS I został uruchomiony na początku 2002 roku (w ramach 5 Ramowego Programu Badawczego), natomiast CIVITAS II na początku 2005 roku (w ramach 6 Ramowego Programu Badawczego). W CIVITAS I (2002-2006) wzięło udział 19 miast Europy, skupionych wokół czterech projektów demonstracyjnych, a w CIVITAS II (2005-2009) 17 miast zajmujących się czterema projektami demonstracyjnymi. CIVITAS PLUS (2008-2012), realizowany w ramach 7 Programu Ramowego, skupił łącznie 25 miast podzielonych na 5 projektów.

W pierwszych dwóch edycjach udział brały duże miasta europejskie, w tym również polskie. W ramach CIVITAS I  Gdynia uczestniczyła w projekcie TELLUS, a w CIVITAS II – Kraków w projekcie CIVITAS CARAVEL. W CIVITAS PLUS zaproponowano udział mniejszym miastom europejskim, liczącym poniżej 500 000 mieszkańców. Dzięki temu miasta średniej wielkości zyskały szansę sprawdzenia innowacyjnych rozwiązań w zakresie transportu miejskiego. Z polskich miast tylko dwa wzięły udział w  CIVITAS PLUS:  Szczecinek w projekcie RENAISSANCE oraz Gdańsk w projekcie MIMOSA.

Struktura poszczególnych projektów w ramach CIVITAS była podobna. W skład danego projektu zazwyczaj wchodziło od 3 do 5 miast europejskich, z których część stanowiły miasta wiodące, a część uczące się. Miasta wiodące poza działaniami badawczo-rozwojowymi mogły wykonywać w projekcie także działania demonstracyjne związane z inwestycjami. Natomiast miasta uczące się otrzymały mniejsze budżety, zatem ich możliwości inwestycyjne były w tych projektach ograniczone.

CIVITAS RENAISSANCE

Realizację projektów powierza się konsorcjom złożonym z jednostek i instytucji zajmujących się odpowiednimi działami transportu, m.in. administracji samorządu terytorialnego, placówki badawczo-rozwojowej, stowarzyszenia czy przedsiębiorstwa. W taki właśnie sposób w 2007 roku powstało konsorcjum 5 miast w projekcie CIVITAS RENAISSANCE. Utworzyło je trzy wiodące miasta, tj. Perugii (Włochy), Bath (Wielka Brytania) i Szczecinka (Polska) oraz dwa uczące się, tj. Gorna Oryahovitsa (Bułgaria) i Skopje (Macedonia). Ponadto w projekcie skupiono 29 różnych partnerów z 6 państw europejskich w ramach 8 polityk programowych. Projekt objął 42 działania o łącznej wartości blisko 25 milionów euro, w tym dofinansowanie wyniosło 15 mln euro.

Mapa partnerów CIVITAS RENAISSANCE

Według statusu partnerów w CIVITAS RENAISSANCE przeważającą grupą w strukturze projektu stanowiły małe i średnie przedsiębiorstwa (47%), a dopiero drugie miejsce (17%) zajmowały podmioty publiczne. Kolejną grupę stanowili partnerzy o innym statusie (17%), następnie wyższe uczelnie (13%), instytuty i organizacje badawcze (3%) oraz organizacje non-profit (3%). (Rezultaty tego projektu i dobra współpraca pomiędzy jego partnerami wskazują możliwości tworzenia partnerstwa publiczno-prywatnego z udziałem sektora małych i średnich przedsiębiorstw – MŚP.) 

W przypadku Szczecinka partnerami w konsorcjum projektu CIVITAS RENAISSANCE było Miasto Szczecinek (jednostka samorządu terytorialnego), Komunikacja Miejska Sp. z o.o. Szczecinek (przedsiębiorstwo), Samorządowa Agencja Promocji i Kultury w Szczecinku (jednostka kultury), Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna (stowarzyszenie) oraz Politechnika Koszalińska (jednostka badawczo-rozwojowa).

Przystępując do projektu CIVITAS RENAISSANCE miasto Szczecinek miało nadzieję na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb związanych z infrastrukturą transportową. Sposób postrzegania polityk transportowych w CIVITAS, jak i założenia tego projektu sprawiły, że szczecineccy partnerzy musieli spojrzeć na zagadnienia transportowe w mieście nie przez pryzmat dziurawych dróg, ale w sposób bardziej kompleksowy. Realizowane w ramach projektu działania uwrażliwiły nie tylko partnerów projektu, ale również społeczność Szczecinka na zagadnienia związane z czystym i lepszym transportem w mieście. Szczecinek dzięki uczestnictwu w projekcie stał się znany w Europie (co prawda ciągle śmieszy próba prawidłowej artykulacji nazwy miasta przez Europejczyków). Jego rozpoznawalność i pochwała zmian jakie zaszły zasługują na uwagę i powodują, że dalsze przemiany transportowe miasta staną się łatwiejsze właśnie dzięki uczestnictwu w projekcie CIVITAS RENAISSANCE oraz w sieci miast inicjatywy 7 Programu Ramowego Unii Europejskiej (7 PR UE).

W kolejnych materiałach przedstawię działania jakie w ramach CIVITAS RENAISSANCE zrealizowały Perugia, Bath i Szczecinek oraz efekty jakie te miasta uzyskały.

Jolanta Mikołajewska

Dodaj komentarz
Komentarze do artykułów może dodać każdy użytkownik Internetu. Administrator portalu nie opublikuje jednak komentarzy łamiących prawo oraz niemerytorycznych, tj. nieodnoszących się bezpośrednio do treści zawartych w artykule. Nie będą również publikowane komentarze godzące w dobre imię osób czy podmiotów, rasistowskie, wyznaniowe czy uwłaczające grupom etnicznym, oraz zawierają treści nieetyczne albo niemoralne, pornograficzne oraz wulgarne. Z komentarzy zostaną usunięte: reklamy towarów, usług, komercyjnych serwisów internetowych, a także linki do stron konkurencyjnych.