Wielkie galerie handlowe stały się powszechnie funkcjonującymi obiektami w polskich miastach. One też przyczyniły się do zmiany w zwyczajach zakupowych, co oczywiście znalazło swoje odzwierciedlenie w ruchu samochodowym i w napełnieniu nim układów uliczno-drogowych. Obiekty z setkami sklepików, hipermarketami oraz salami kinowymi, stały się silnymi generatorami ruchu w miastach. Przy tym galerie handlowe oddziaływają na ruch nie tylko ulic położonych w sąsiedztwie, ale również na inne obszary miasta. Ich oddziaływanie ma więc znaczny zasięg.
Galerie handlowe generują tzw. ruch zakupowy. To zjawisko jest już badane i analizowane w miastach państw zachodnich. Tam też brane jest pod uwagę w tworzeniu miejskich modelów ruchu. W naszym kraju inżynierowie ruchu mają świadomość szerokiego oddziaływania tego rodzaju podróży, jednak jak dotąd w naszej praktyce te badania nie są jeszcze standardem. Pierwszą taką analizę inżynierowie Politechniki Krakowskiej wykonali dla jednej z galerii handlowych małopolskiej stolicy.
Tworzone w aspekcie podróży zakupowych modele ruchu dla potrzeb miast Europy Zachodniej nie mogą być wykorzystywane w przypadku naszych miast. Przede wszystkim wynika to z odmiennej specyfiki rodzimego handlu, w tym godzin jego funkcjonowania oraz dopuszczalnej u nas liczby handlowych weekendów. Mało tego odmienna jest też struktura zatrudnienia i za tym idąca aktywność osób wykonujących zakupy, w tym pór dnia ich dokonywania. To właśnie powoduje, że dla analiz ruchowych niezbędne jest wykonanie własnych badań. Nie jest to jednak proste; przede wszystkim wymaga zgody zarządcy takiego obiektu, a i ta - jeśli jest udzielona – bywa obostrzona szeregiem zakazów wynikających z tajemnicy handlowej.
Pilotażowe badanie ruchu generowanego przez jedną z krakowskich galerii przeprowadzono w zwykłym okresie, a więc w takiej porze roku, kiedy ten ruch nie był wzmożony z powodu świątecznych przygotowań bądź trwających wyprzedaży. W badaniu uwzględniono godziny, w których ten ruch najsilniej może być odczuwalny w postaci nadmiernego obciążenia sieci transportowej miasta. Najpierw gromadzono dane o liczbie odwiedzających galerię. Trwało to pięć kolejnych tygodni. Na tej podstawie wybrano odpowiednie dni do przeprowadzenia szczegółowych pomiarów oraz przeprowadzenia wywiadów ankietowych.
Badania wskazały, że najsłabszy ruch zakupowy panuje w poniedziałki. W ciągu tygodnia stopniowo narasta, a w sobotę jest już o jedną trzecią większy w porównaniu do poprzedzającego piątku, a o trzy czwarte w stosunku do poniedziałku. Oczywiście największy potok klientów odnotowywany jest w soboty i niedziele. Jednak w przypadku krakowskiego pilotażu wyniki odnoszące się do niedzieli nie są w pełni wiarygodne, ponieważ w tym czasie ograniczone zostały możliwości wykonywania pomiarów (dane udało się pozyskać tylko z jednej niedzieli).
Jak wyjaśnia dr inż. Mariusz Dudek z Instytutu Inżynierii Drogowej i Kolejowej Politechniki Krakowskiej, w badaniu porównywano ruch wjazdowy i wyjazdowy na parking znajdujący się w kubaturze obiektu. W dni robocze ten ruch dość szybko narasta, poczym osiąga pewien poziom stabilizując się w godzinach wczesnego popołudnia. Powyżej godziny 16. ruch ponownie narasta osiągając szczyt wjazdów klientów około godzin 18-19. W soboty tendencja jest inna. Ruch wjazdowy stopniowo narasta od rana osiągając szczyt około 12. w południe, potem nadal narasta jednak już w sposób łagodniejszy i apogeum tego ruchu następuje około godziny 18. Charakterystyka ruchu wyjeżdżającego była podobna, przy tym w stosunku do wjazdów proces ten przebiegała z dwugodzinnym przesunięciem.
Obserwując liczbę aut wjeżdżających na parking i wyjeżdżających obliczono, że wskaźnik rotacji osiągnął 2,8 w dzień roboczy, a w sobotę 3,7. Równocześnie szacowano wskaźnik wykorzystania parkingu. W dni robocze był on wykorzystany w jednej trzeciej swojej pojemności, dopiero w porze popołudniowej jego zajętość sięgała ponad 50 procent. Natomiast w soboty jego największe wykorzystanie sięgało dwóch trzecich nominalnej pojemności.
Wraz z obserwowaniem aut wjeżdżających na parking zliczano osoby wchodzące do galerii. Porównanie tych danych dało obraz napełnienia pojazdów dojeżdżających do galerii. Rano w dni robocze ten wskaźnik minimalnie przekracza wartość 1 os./poj., następnie wzrasta osiągając około godziny 11. wartość 1,5 os./poj. Po kolejnych czterech godzinach dochodzi do poziomu 1,85 os./poj. Na tym poziomie utrzymuje się przez co najmniej trzy godziny. W sobotę natomiast wskaźnik ten w godzinach rannych osiąga poziom 1,45 os./poj. Potem zaś wzrasta do wielkości 1,84-2,03 os./poj.
Badanie objęło również ankietę, w której odznaczano kod pocztowy, co z kolei umożliwiło określenie miejsc zamieszkania klientów galerii. Dzięki temu stwierdzono, że w tygodniu do badanej galerii handlowej przede wszystkim przyjeżdżają mieszkańcy Krakowa. W weekendy stanowią oni już tylko dwie trzecie odwiedzających galerię, za to wyraźnie wzrasta liczba odwiedzających, którzy przyjeżdżają z różnych miejscowości małopolskiego regionu czy nawet z innych województw. Dalej zbadano cele podróży, a więc na ile i kiedy powodem wizyty w galerii są zakupy w hipermarkecie, shopping, seans kinowy czy posiłek/spotkanie w restauracji/kawiarni.
W przypadku podziału zadań przewozowych w zrealizowanym badaniu próbowano ocenić wpływ odległości z jakich przyjeżdżają klienci na wybór środka transportu. Z badań, którymi objęto wybraną krakowską galerię, wynikło, że akurat w podróżach z dalszych odległości, w tym nawet z sąsiednich województw, klienci chętniej korzystają z transportu zbiorowego. Natomiast w przypadku transportu indywidualnego okazuje się, że chętniej z niego korzystają mężczyźni i to zarówno w dni robocze, jak też wolne od pracy.
***
Badanie krakowskie objęło tylko jedną galerię handlową. Duże miasta posiadają jednak na swoim obszarze kilka tego rodzaju centrów. Jak podkreśla Mariusz Dudek istotne więc stają się również badania opisujące wzajemny wpływ ruchu generowanego przez wszystkie takie obiekty. Analiza tego ruchu nie powinna sprowadzać się wyłącznie do obszaru miasta. Powinna też szacować jego oddziaływanie w skali regionu.
AS
Materiał na podstawie wystąpienia dr. inż. Mariusza Dudka podczas VII Konferencji Naukowo-Technicznej „Polityka parkingowa w miastach” – Zakopane, 16-18 października 2013 r. Referat pt. „Charakterystyka parkingów przy wielkopowierzchniowych centrach handlowych” zawierający szczegółowe omówienie badań, został opublikowany w wydawnictwie konferencyjnym SITK O/Kraków.
