W XXI wieku samochody są bez wątpienia czymś więcej niż tylko środkiem transportu. Służą przede wszystkim do przemieszczania się, ale jednocześnie świadczą o statusie majątkowym właściciela, bywają powodem do dumy lub największym marzeniem. Tymczasem w mieście samochód przynosi tyle korzyści co problemów.

Zatłoczenie ulic powoduje, że w godzinach szczytu podróż autem nie jest czasowo opłacalna. Ze względu na koszt paliwa nie jest również oszczędna dla kieszeni. Miejsc parkingowych jest zawsze za mało, nawet na osiedlach mieszkaniowych lub w miejscu pracy, a w centrach miast trzeba za nie dodatkowo płacić. Poza ekonomicznymi aspektami należy wziąć pod uwagę wzrost emisji zanieczyszczeń i hałasu oraz straty spowodowane wypadkami komunikacyjnymi.

Nie mniej istotne, a rzadziej brane pod uwagę, są zdrowotne skutki braku aktywności fizycznej (choroby układu krążenia i oddechowego, cukrzyca, otyłość), której korzystanie z samochodu nie sprzyja. Ryzyko dla zdrowia fizycznego i psychicznego stanowią także zjawiska pogodowe wywoływane przez zmiany klimatyczne (powodzie, huragany, fale upałów), powodowane emisjami ze spalania paliwa. Dochodzi do tego zredukowanie przestrzeni publicznej, która zamiast przez ludzi, zajmowana jest głównie przez pojazdy. Czy można jeszcze to zmienić?

W dniach 16-22 września setki europejskich miast wezmą udział w dziewiątej edycji Tygodnia Zrównoważonego Transportu. Polska, która również włączyła się w tę akcję, jest jednym z jej aktywniejszych uczestników. Europejski Tydzień Zrównoważonego Transportu (ETZT) zakończy jak zwykle Dzień bez Samochodu. Hasło przewodnie tej edycji brzmi: „Mądry transport – lepsze życie”.

Europejski Tydzień Zrównoważonego Transportu ma promować przyjazne dla środowiska formy transportu. Jednak sama świadomość i dobra wola mieszkańców miast, choć jest dobrym początkiem, nie wystarczy. Ze strony lokalnych władz muszą wyjść propozycje i działania, które sprawią, że zrównoważony transport w miastach będzie możliwy.

Do 5 września władze miast mogły nadsyłać zgłoszenia do udziału w Europejskim Tygodniu Zrównoważonego Transportu. Z Polski zgłosiło się ponad 100 miast, co dało nam czwarte miejsce (po Austrii, Hiszpanii i Francji) w Europie. (www.mobilityweek.eu)

Zgodnie z regulaminem udziału w ETZT każde miasto jest zobowiązane do zorganizowania kampanii związanej z tegorocznym hasłem: „Mądry transport – lepsze życie” i każdego dnia prowadzić działania związane z kreowaniem transportu przyjaznego środowisku. Ponadto, ostatniego dnia kampanii (22 września) zorganizować obchody Europejskiego Dnia bez Samochodu. Należy też współpracować z lokalną społecznością oraz przewoźnikami i promować już istniejące rozwiązania w zakresie zrównoważonego transportu. Najważniejsze jest jednak wprowadzenie przynajmniej jednego trwałego działania, które rozpowszechni korzystanie ze środków transportu przyjaznych środowisku. Działania te mogą przyjąć różną formę, m.in.:

• ułatwień dla rowerzystów i pieszych (budowa nowej i bezpiecznej infrastruktury – ścieżek rowerowych, miejsc do parkowania, chodników, przejść dla pieszych),
• poprawę sieci transportu publicznego (budowa nowych linii, przystanków i węzłów przesiadkowych, wydzielanie buspasów, modernizacja taboru itp.),
• zwiększenie dostępności komunikacyjnej (niskopodłogowy tabor miejski, usunięcie barier architektonicznych, budowa podjazdów dla wózków),
• promowanie wspólnego korzystania z samochodów osobowych (carpooling).

W ramach kampanii wyłonione zostanie europejskie miasto, które w sposób wzorcowy realizuje zasady zrównoważonego transportu. Nagrodzona aglomeracja będzie miała możliwość promowania swoich osiągnięć w całej Europie.

Trochę historii…

Początków Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu należy doszukiwać się w 1998 roku we Francji. Tam pojawiła się inicjatywa Dnia bez Samochodu. Jej popularność doceniła ówczesna unijna komisarz ds. środowiska Margot Wallström, która w 2002 roku postanowiła rozszerzyć jej zakres. Tak powstał ETZT,  do obchodów którego przyłącza się coraz więcej lokalnych społeczności. W ubiegłym roku swój udział zgłosiło aż 2178 miast, co przełożyło się na 227 mln obywateli w 39 krajach (kampania jest coraz częściej prowadzona również poza Europą – w Brazylii, Kolumbii, Kanadzie, Japonii, Korei Południowej czy Tajwanie).

W 2009 roku hasło kampanii brzmiało: „Popraw klimat swojego miasta”. Pomysłów na spełnienie tego postulatu miastom nie brakowało. W biznesowej dzielnicy Londynu (City) skupiono się na tysiącach osób dojeżdżających codziennie do pracy. Dzięki współpracy z różnymi sponsorami zorganizowano tam śniadania w ramach akcji „Rowerem do Pracy”, nocne seanse kinowe dotyczące zmian klimatu oraz wystawę „Pieszo do Pracy”. Dodatkowo zastosowano ułatwienia dla niepełnosprawnych oraz rozpoczęto prace nad kontrapasem dla rowerzystów na kilku ulicach.

W Hamburgu skupiono się na wpływie transportu na zmiany klimatyczne. To niemieckie miasto, które w 2011 roku będzie Europejską Zieloną stolicą, w ramach ubiegłorocznego ETZT organizowało dyskusje na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych, różnorodności biologicznej i energii odnawialnej. W Hamburgu uruchomiono też nowy system wypożyczania rowerów (udostępniono 67 stacji i ponad 1000 rowerów).

W hiszpańskim mieście León zaproponowano kompleksowy program działań, w tym promowania aktywności fizycznej („Street Gym”) oraz badania pojazdów w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeń.  Zorganizowano również kampanię billboardową  „Niewygodna prawda” na temat zmian klimatycznych. Podczas obchodów Dnia bez Samochodu główna ulica w mieście była zamknięta dla prywatnych pojazdów silnikowych, a przejazd komunikacją publiczną był bezpłatny. Miasto zobowiązało się również do ograniczenia prędkości do 30 km/h w centrum i w sąsiedztwie Uniwersytetu oraz wprowadziło nowy system wypożyczania rowerów.

Z kolei w Zagrzebiu realizowano urozmaicony program edukacyjny, głównie dla dzieci, młodzieży i osób niepełnosprawnych. Odbyła się też konferencja dotycząca dostępności transportu dla niepełnosprawnych oraz warsztaty w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Dla dzieci zorganizowano wycieczki do miejscowej stacji meteorologicznej, gdzie dowiadywały się o zmianach klimatycznych. Natomiast w Dniu bez Samochodu zamknięto dla ruchu ulice w promieniu 6 kilometrów od centrum. Władze miasta powiększyły przestrzenie dla pieszych i sieć dróg rowerowych oraz opracowały program ograniczania prędkości w pobliżu szkół.

… i aktualności

Ubiegłoroczny finalista konkursu na miasto najlepiej realizujące zasady zrównoważonego transportu, szwedzkie  Gävle, ponownie opracował ambitny program promowania pieszych i rowerowych wycieczek jako korzyści dla zdrowia. Część działań polega na bezpośrednim dialogu polityków, obywateli i ekspertów dotyczącym transportu, zdrowia, środowiska i zmian klimatycznych. Zaplanowano jednak również wiele atrakcji na świeżym powietrzu, w tym zawody sportowe oraz zwiedzanie miasta z przewodnikiem, warsztaty brd, symulacje wypadków itp. Przygotowano również stałą ekspozycję na temat przyszłości transportu i prezentację nowego typu elektrycznych rowerów, które zostały dostosowane do potrzeb seniorów i osób o ograniczonej sprawności ruchowej.

Brno (Czechy) skoncentrowało się na szeregu działań promujących nordic walking oraz jazdę na rowerze i rolkach. Program obejmuje również zwiedzanie miasta z przewodnikiem oraz organizację ćwiczeń i koncertów plenerowych. Miasto zamierza wprowadzić Centrum Informacji Transportowej i nową infrastrukturę dla pieszych i rowerzystów. Natomiast w ramach Dnia bez Samochodu odbędzie się prezentacja alternatywnych środków transportu oraz gry i konkursy na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Irlandzkie miasto Cork będzie wspierać ideę aktywnego podróżowania i korzystania z proekologicznych środków transportu. Działania te obejmują paradę rowerzystów, która zainauguruje nowy program dla szkół, wprowadzenie stref ograniczonej prędkości do 30 km/h, cyklu szkoleń w zakresie bezpieczeństwa oraz organizacji konferencji na temat ITS. 22 września po głównej ulicy Corku (St Patrick Street) będą mogli poruszać się tylko piesi, rowerzyści i komunikacja miejska.

Porto (Portugalia) zorganizuje dla dzieci zajęcia w miasteczkach ruchu drogowego, połączone z darmowymi badaniami medycznymi, nocną wycieczkę rowerową i darmowymi przejazdami komunikacją publiczną. Odbędzie się także odsłonięcie interaktywnych tablic informacyjnych dla pasażerów komunikacji miejskiej. W Dniu bez Samochodu na głównej ulicy miasta odbędzie się wyścig samochodów napędzanych energią słoneczną.

***

Zdrowie i mobilność to główne tematy tegorocznej kampanii. Komisja Europejska przypomina, że każdego roku na terenie UE w wyniku wypadków drogowych ginie około 127 tys. osób, a co najmniej 2,4 mln zostaje rannych. Wśród dzieci i młodych ludzi (od 5 do 29 roku życia) wypadki drogowe stanowią główną przyczynę zgonów.

Badania naukowe jasno wskazują, że regularna aktywność fizyczna ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia. Intensywne korzystanie z samochodów jest natomiast postrzegane jako jeden z głównych powodów stylu życia obciążonego ryzykiem wielu chorób. Piesze i rowerowe wędrówki mogą odegrać istotną rolę w promowaniu codziennej aktywności, którą można łatwo i przy minimalnych kosztach zastosować. W starzejącym się społeczeństwie promowanie aktywności i zdrowego stylu życia jest szczególnie ważne, gdyż mobilność jest warunkiem koniecznym do samodzielnego i satysfakcjonującego życia.

Ilona Hałucha

Tweet