Spis treści

Modularne komponenty systemowe dla potrzeb analiz transportowych – zarys projektu MOSTARSyntetyczna diagnoza krajowej praktyki modelowania podróży i badań ruchu wskazuje potrzebę zawiązania sieciowego klastra technologicznego w celu rozwoju metod modelowania, prognozowania i symulacji ruchu. Zaproponowano strukturę oraz dwa cele generalne takiego projektu: budowa wielopoziomowego, uogólnionego modelu ruchu opartego na ogólnie dostępnych zbiorach danych (jako modelu syntetycznego) oraz zintegrowanie systemów operacyjnych, planistycznych i baz danych stosowanych do analiz ruchu, planowania i zarządzania ruchem. Sukces projektu warunkuje przystąpienie do współpracy kilku ośrodków akademickich, kilkunastu biur konsultingowo–projektowych oraz kilku jednostek administracji publicznej związanych z planowaniem i zarządzaniem transportem.

W procesach badań, planowania i zarządzania transportem występują teoretyczne i praktyczne problemy w zakresie:

- danych i dostępu do danych dla potrzeb modelowania ruchu,

- archiwizacji i wykorzystywania danych o ruchu, zarządzania danymi i dostępem do danych,

- komplementarności danych i modeli ruchu dedykowanych dla obszarów sąsiedzkich lub w układzie wielopoziomowym1,

- organizacji kompleksowych badań ruchu,

- zintegrowania oprogramowania na bazie wspólnych danych i komunikacji między programami przeznaczonymi do badań, prognoz i zarządzania ruchem.

Niezależnie od powyższych problemów pojawiają się nowe możliwości archiwizacji, selekcji i pozyskiwania danych z rozwijanych komponentów ITS, tworzonych i budowanych systemów mapowych, rozwijanych nawigatorów i planerów podróży, powstających centrów administrowania i zarządzania danymi oraz danych pozyskiwanych w ramach różnych realizowanych projektów.

Biorąc pod uwagę potrzeby, opisane wyżej problemy oraz zarysowane możliwości, zachodzi celowość podjęcia i koordynowania odpowiednich działań na rzecz unowocześnienia warsztatu profesjonalnego w zakresie badań i zastosowań modelowania ruchu, planowania i zarządzania ruchem. Proponuje się zawiązanie projektu MOSTAR2 opartego na opisanej niżej strukturze celów, modularnej formule zadań tego projektu oraz określonej koncepcji organizacyjnej.

Cele i zadania projektu

Nakreśla się dwa cele generalne projektu, prowadzące do stworzenia:

1. Wielopoziomowego modelu syntetycznego (w rozumieniu [1]), umożliwiającego budowanie modeli ruchu dla dowolnej jednostki administracyjnej w oparciu o modele innych poziomów, bazy mapowe, centralne bazy danych i lokalne pomiary bazowe ruchu.

2. Modularnej struktury poziomej - metody, oprogramowanie i interfejsy łączące funkcje badania, modelowania i zarządzania ruchem przy użyciu nowych technologii i wykorzystaniu dostępnych oraz rozwijanych komponentów oprogramowania.

Cząstkowe cele projektu nakreślić można w formie budowy trzech komponentów modularnych projektowanego systemu: Biblioteki danych, Integratorów i Informacji.

Biblioteki danych obejmują przykładowo następujące moduły:

- ruch osób, pasażerów, pojazdów, ładunków, ich charakterystyki i zmienności,

- wskaźniki ruchliwości (produkcji ruchu),

- cechy i czynniki ruchotwórcze,

- charakterystyki modelowanego popytu i modelowane sieci,

- charakterystyki terenów i dostępne lub wzbogacane bazy mapowe, formowane i aktualizowane w strukturze agregowanej terytorialnie (rejony i obszary administracyjne).

Integratory, takie jak:

- standaryzacja danych, raportów i algorytmy walidacji danych3,

- interfejsy4 (w tym oprogramowanie integrujące, w tym makro i mikrostymulacji oraz programów operacyjnych),

- modele syntetyzujące,

po winny zapewnić proces pozyskiwania, uzupełniania, przejrzystości i ewaluacji danych, prowadząc do zwiększenia ich walorów użytkowych, inicjowania ich nowych warstw źródłowych, transfer danych, usprawniania warsztatu metodycznego i analitycznego.

W strukturze Informacji konieczne jest funkcjonowanie trzech modułów:

- o dostępie, strukturze, standardach i zawartości Biblioteki danych,

- rejestru oprogramowania, projektów i badań realizowanych oraz zrealizowanych w ramach projektu,

- rejestru propozycji badawczych w zakresie tematów niszowych w rozwijanym systemie.

W tym komponencie funkcjonowałaby także aktualizowana baza informacji o cechach oprogramowania dostępnego na rynku, systemach danych oraz opracowanych mapach systemowych.


Koncepcja realizacji projektu

Celowa jest współpraca środowisk akademickich, profesjonalnych biur inżynierii ruchu i administratorów sieci transportowych w budowie powyższych komponentów, poczynając od budowy baz danych, odpowiednio oprogramowanych instrumentami standaryzacji i walidacji oraz auto - aktualizacji lub aktualizacji online, a skończywszy na realizacji celów generalnych.

Optymalną formą takiej współpracy może być przemysłowy, sieciowy klaster technologiczny5 ośrodków badawczo–rozwojowych, innowacyjnych biur projektowych i instytucji publicznych. Ideą przewodnią takiego klastra jest dążenie do zespolenia własnych efektów z efektami innych jednostek w realizacji zakreślonych celów i zadań w celu ich synergicznego pomnożenia. Klaster technologiczny dążący do sukcesu z wykorzystaniem innowacji, umożliwia wypracowanie przewagi konkurencyjnej jednostek stowarzyszonych, udoskonalenie warsztatu profesjonalnego twórców oraz wzmocnienia potencjału decyzyjnego w sektorze publicznym.

Forma klastra nie wyklucza konkurencji uczestnika z innymi jego podmiotami ani innych związków o charakterze funkcjonalnym lub prawnym, w jakie podmioty te wchodzą lub im podlegają (np. w problemie zamówień publicznych, prawa autorskiego itp.).

Proponowany sieciowy klaster technologiczny, byłby organizacją dobrowolnie stowarzyszonych jednostek organizacyjnych (podmiotów), działającą w oparciu o trzy instytucjonalne formuły, zwykle formujące tego typu organizację: regulamin, radę, biuro.

Struktura podmiotowa klastra

W zakresie innowacji podstawową rolę powinny odgrywać ośrodki akademickie, które korzystając z budowanej systematycznie bazy danych podejmowałyby tematy niszowe w pracach dyplomowych, rozprawach doktorskich, grantach badawczych itp. Biblioteka danych byłaby poważną inspiracją w podejmowaniu takich prac.

Biura projektowe i konsultingowe, prócz podjęcia tematów niszowych w ramach działań o charakterze aplikacyjnym, realizowanych w ramach komercyjnych prac studialnych, współtworzyć mogą Bibliotekę danych, komponent Informacji i działać innowacyjnie.

Jednostki administracji i instytucji publicznych powinny mieć udział w budowaniu komponentu Informacji, Biblioteki danych uzyskując wpływ na kształtowanie tematyki niszowej, dostęp do formowanej Biblioteki danych, Integratorów, Informacji, zarazem stanowiąc poligon wdrożeniowy innowacji technologicznych.

Funkcja Biura, jako jednostki organizacji i zarządzania powinna w początkowej fazie być oparta na regulaminie klastra, merytorycznie podlegając Radzie Klastra, na pewnym etapie zaś może zostać osadzona w obowiązującym ustroju prawno-gospodarczym umożliwiającym obrót handlowy. Możliwe jest wtedy oparcie działania Biura bądź na podstawie ustaw o stowarzyszeniach, bądź na zasadzie fundacji lub w formie spółki z o.o. W tej docelowej formule samodzielne utrzymanie finansowe Biura wynikałoby ze sprzedaży gotowych komponentów podmiotom zewnętrznym – pozostającym poza klastrem, których wartość (cena sprzedaży) tworzyłyby udziały uczestników klastra w dochodach netto. Rada Klastra (docelowo chociażby jako Rada Nadzorcza Sp. z o.o.) formowałaby zadania Biura (Zarządu) i zadania niszowe, zalecane do podjęcia przez podmioty klastra.

Realizacja

Realizacja powyższego projektu obejmowałaby w pierwszym etapie:

1) utworzenie listy zainteresowanych podmiotów klastra,

2) wypracowanie zasad współpracy, funkcjonowania Biura i tworzenia udziałów,

3) opracowanie regulaminu,

4) powołanie Rady,

5) powołanie Biura,

6) uruchomienie działalności klastra.

Spotkania zainteresowanych podmiotów, a następnie Rady Klastra można powiązać z cyklicznymi, dorocznymi konferencjami techniczno–naukowymi (głównie z konferencjami krakowską i poznańską) i seminariami akademickimi. Należy sądzić, że dałoby się etap pierwszy zamknąć jeszcze w 2013 roku. Drugi etap, w trakcie którego postępowałaby budowa trzech podstawowych komponentów projektu, mieściłby się pomiędzy wypracowaniem standardów dla pozyskiwanych danych i informacji (w tym słownika terminologicznego) a przygotowaniem tych komponentów do otwartej formuły sprzedaży oraz przesądzeniem prawno–organizacyjnej struktury Biura. Ocenia się także, że mniej więcej dwuletni interwał tego etapu powinien zostać zamknięty opracowaniem kilkunastu pełnowartościowych tematów niszowych, formując oferty w formie pakietów.

Po 2015 roku powinno się wejść w etap najpoważniejszych i bardziej złożonych tematów niszowych (interfejsów). Rozpatrywać można pozyskanie dla niektórych spośród nich funduszy unijnych.

Tabela . Analiza SWOT projektu

MOCNE STRONY

Wykorzystanie potencjału akademickiego dla rozwijania opracowań niszowych (prace dyplomowe, doktorskie, granty itp.) na podstawie rozwijanych baz danych (A).

Wykorzystanie potencjału biur projektowych

w dostarczeniu danych - wyników pomiarów, badań i analiz (B).

Wykorzystanie potencjału administracji publicznej w procesie standaryzacji i normalizacji metod pomiarów, badań i analiz, rozwój ITS (C).

SŁABE STRONY

Ograniczone możliwości pozyskiwania środków finansowych oraz ograniczone możliwości finansowania działań nieformalnego klastra przez podmioty, np.

problem udziałów z chwilą sformalizowania Biura (A).

Trudności w zachowaniu równowagi pomiędzy korzyściami a wkładem podmiotów klastra – złożoność problemu ekwiwalentu (B).

Trudności w zachowaniu równowagi pomiędzy czynnikiem konkurencyjności a potrzebą współpracy

(C).

SZANSE

Wzrost zapotrzebowania na pomiary, badania i analizy ruchu (środki unijne, plany transportowe) (A).

Wzrost możliwości pozyskiwania danych z rozwijanych na różnych poziomach i w różnych branżach systemów ITS (B).

Rozwój systemów danych mapowych (C).

ZAGROŻENIA

Możliwość konfliktów wobec trudności zarysowanych w punktach A, B i C powyżej (A).

Zbyt liczna lub zbyt mało liczna liczba podmiotów klastra (B).

Wnioski

Działamy na rynku krajowym w sposób rozproszony, tworząc własne, niejednokrotnie niepowtarzalne wartości, ale zarazem nie unikając błędów, dochodzimy w sposób samodzielny do zbliżonych konkluzji. Funkcjonuje wśród nas wielu znaczących ekspertów, w znacznym stopniu działających w odosobnieniu. Średnio raz, czy dwa razy w roku konfrontujemy niektóre z naszych doświadczeń na krótkich konferencjach czy w zwartych publikacjach, która to konfrontacja nigdy nie dają pełnej i oczekiwanej satysfakcji a kuluarowe rozmowy pozostawiają poczucie niedosytu. Osłabia to znacznie innowacyjny potencjał całego, w istotnej swej części twórczego środowiska i przenosi się na konkurencyjną słabość w okolicznościach coraz bardziej zaniżonego poziomu wykonywania zawodu na obecnym rynku zamówień publicznych.

Uznając potrzebę innowacji i profesjonalnie wykonywanego zawodu za wartości nadrzędne powinniśmy lepiej zorganizować proces postępu w stosowanym warsztacie metodycznym, którego niedostatki przecież są nam dobrze znane. Formuła technologicznego klastru sieciowego wydaje się dla tych problemów optymalna. Samo zorganizowanie się w jego ramach kilku ośrodków akademickich i kilkunastu biur konsultingowo–projektowych już na wstępie rokować może sukces w krótszej lub dłuższej perspektywie. W obrębie administracji publicznej nawet słabe jej ogniwa zainteresowane planowaniem i zarządzaniem ruchem w hierarchii urzędowej wzmocnić mogą swoją pozycję, skuteczność i efektywność.

Za najbardziej pilne uznać należy tworzenie ogólnodostępnej dobrze zorganizowanej Biblioteki danych. Powinno to przyspieszyć osiąganie zadań określonych jako tematy niszowe, wyznaczające standardy i postęp w metodach pozyskiwania danych, operowania nimi i w wydajności oprogramowania stosowanego dla celów analiz. Standaryzacja elementów tego procesu ułatwi, a modularne uzupełnianie struktury projektu przyspieszy, dojście do pakietów systemowych określonych celami generalnymi projektu.

Tworzenie innowacji powinno owocować ofertą produktów interesujących dla administracji publicznej wszystkich szczebli. Dlatego korzystny jest jej udział i współpraca w ramach klastra w zamian za dostęp do wartościowych danych, niejednokrotnie objętych w różnym stopniu ochroną praw autorskich. Spoiwem tych działań powinien być komponent Informacji, budowanej jako niezbędny czynnik efektywnej organizacji, oszczędności czasu i dostępu do wiedzy.

dr inż. Andrzej Krych
Instytut Inżynierii Lądowej,
Politechnika Poznańska

Przypisy:

  1. Kraj, region, powiat, miasto.
  2. Modularne Oprzyrządowanie Systemowe Transportowych Analiz Ruchu.
  3. Wartościowanie danych dla różnych zastosowań z uwzględnieniem ich fluktuacji i rozmycia.
  4. W znaczeniu: specyfikacja procedur, funkcji lub algorytmów umożliwiających komunikację z Biblioteką danych, systemami operacyjnymi lub innym systemem zewnętrznym w stosunku do aplikacji korzystającej z interfejsu.
  5. Klaster przemysłowy (ang. industrial cluster, inne nazwy to: grono, wiązka przemysłowa, lokalny system produkcyjny, biegun kompetencji) – przestrzennie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw, instytucji i organizacji powiązanych siecią pionowych i poziomych zależności, często o charakterze nieformalnym, która poprzez skupienie szczególnych zasobów pozwala osiągnąć tym przedsiębiorstwom trwałą przewagę konkurencyjną. Koncepcja klastra przemysłowego została sformułowana przez amerykańskiego ekonomistę Michaela Portera w wydanej w 1990 r. książce The Competitive Advantage of Nations. Jednak za jej prekursora należy uznać brytyjskiego ekonomistę Alfreda Marshalla, który analizując skłonność firm z sektorów produkcyjnych w Anglii do lokowania się w dystryktach przemysłowych w pobliżu konkurentów, dostawców i klientów stworzył pojęcie tzw. zewnętrznych korzyści skali (ang. external economies of scale).(cyt. Za [2]).

Materiały źródłowe:

[1] Krych A. z zesp., Wielopoziomowe struktury syntetyczne a struktury dedykowane w modelowaniu i prognozowaniu potoków ruchu. W: Modelling 2012. Mat. III Ogólnopolskiej Konferencji Modelowanie podróży i prognozowanie ruchu, Politechnika Krakowska, Kraków, 2012 (w opracowaniu).

[2] pl.wikipedia.org/wiki/Klaster

Dodaj komentarz
Komentarze do artykułów może dodać każdy użytkownik Internetu. Administrator portalu nie opublikuje jednak komentarzy łamiących prawo oraz niemerytorycznych, tj. nieodnoszących się bezpośrednio do treści zawartych w artykule. Nie będą również publikowane komentarze godzące w dobre imię osób czy podmiotów, rasistowskie, wyznaniowe czy uwłaczające grupom etnicznym, oraz zawierają treści nieetyczne albo niemoralne, pornograficzne oraz wulgarne. Z komentarzy zostaną usunięte: reklamy towarów, usług, komercyjnych serwisów internetowych, a także linki do stron konkurencyjnych.