Złożony charakter zjawiska powstawania wypadków drogowych sprawia, że skuteczne działania prewencyjne powinny być prowadzone w sposób całościowy, skoordynowany i uporządkowany z zaangażowaniem spójnego zespołu metod oraz odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych. Oznacza to, że niezbędne jest funkcjonowanie systemu brd, który jest zdolny do ciągłego usprawniania się i upewniania, że wszystkie okazje służące poprawie brd są rozpoznawane i wdrażane.
Obecny stan wiedzy pozwala jednoznacznie określić, że głównym warunkiem, w zasadzie stanowiącym bazę dla systemowego, stałego procesu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest stworzenie właściwych podstaw do działań długofalowych. Wypracowanie odpowiednich struktur organizacyjnych, form i metod zarządzania brd oraz realizacja działań w ujęciu sektorowym warunkują utworzenie takich podstaw. Jednym z kluczowych obszarów w tym rozumieniu jest budowa systemu informacji o brd, w tym Obserwatoriów Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na każdym poziomie zarządzania.
Polityka Transportowa UE już od 2001 r., czyli od momentu ukazania się dokumentu pt. „Biała Księga – Czas na decyzję”, wskazuje na pewne konkretne rozwiązania, których wdrożenie po dostosowaniu do uwarunkowań lokalnych i w odpowiednio mniejszej skali, pozwoli na usprawnienie struktury systemowego zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego. Jednym z nich jest idea zrealizowanego przez UE projektu SafetyNET oraz jego produktu końcowego, jakim jest „Europejskie Obserwatorium BRD” (www.erso.eu ERSO – European Road Safety Observatory). Idea ta zakłada, że każdy kraj członkowski zbuduje obserwatorium krajowe, a następnie powstaną obserwatoria regionalne, co oznacza, że w Polsce powinno powstać 16 takich jednostek (rys.). Obecnie tworzone są dwa pierwsze: w Olsztynie i Gdańsku.
Przeprowadzone analizy wskazują, że zadania i cele funkcjonujących obecnie na świecie obserwatoriów bezpieczeństwa ruchu drogowego zależą od poziomu ich działania: europejskiego, krajowego czy regionalnego, jednak można wyróżnić wspólne cechy łączące te instytucje. Obserwatorium brd to placówka naukowa, w której prowadzi się systematyczne obserwacje i badania w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz formułuje się projekty wytycznych i zaleceń dla instytucji ustanawiających prawo oraz odpowiadających za wdrażanie programu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego: krajowego, regionalnego lub lokalnego. Zależy to od struktury zarządzania bezpieczeństwem, przyjętej w danym kraju. Szczególny nacisk kładzie się na formułowanie i rozpowszechnianie wiedzy, tak by była ona łatwo dostępna i zrozumiała nie tylko dla naukowców i ekspertów, ale przede wszystkim bardzo syntetyczna dla polityków i decydentów. Jednym z najstarszych, i najbardziej doświadczonych jednostek tego typu jest francuskie Obserwatorium BRD, pracujące głównie dla Międzyresortowego Komitetu BRD – odpowiednika polskiej Krajowej Rady BRD.
 |
Doświadczenia państw UE wyraźnie wskazują również na konieczność informowania społeczeństwa i wzbudzania jego motywacji do konkretnych działań prewencyjnych. To zadanie również spoczywa na Obserwatoriach BRD. W ten sposób uczestnicy ruchu czują się odpowiedzialni za stan bezpieczeństwa w miejscu, w którym żyją, a mając na uwadze własne zdrowie i życie, chcą ten stan sukcesywnie poprawiać. Kluczem do wypracowania takiego zachowania jest jakość procedur informowania społeczeństwa o sytuacji, problemach, planowanych działaniach, a także umożliwienie uzyskiwania opinii społeczeństwa o tym, czego ono oczekuje. Komunikacja ze społeczeństwem powinna być bowiem dialogiem, a nie jedynie systemem informowania jednej ze stron o zadaniach dla drugiej. Dlatego system informacji o bezpieczeństwie ruchu powinien korzystać z nie tylko z baz danych o zdarzeniach drogowych, ale także z innych baz zawierających dane o zachowaniach uczestników ruchu czy stosowanych środkach prewencji.
Dokładna wiedza o przyczynach, okolicznościach i miejscu wypadków i kolizji drogowych jest warunkiem koniecznym do podejmowania prawidłowych działań na rzecz poprawy stanu brd. Konieczne jest również okresowe zbieranie danych o zachowaniach uczestników ruchu, takich jak: dane o stopniu stosowania pasów bezpieczeństwa, udziale kierowców prowadzących pojazd pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających, czy udziale kierowców przekraczających dozwoloną prędkość. Ponadto dobrze byłoby zbierać dane o stosowanych środkach zaradczych.
Wszystkie te dane powinny być ujęte w ramach jednolitej i ogólnodostępnej bazy danych o wypadkach drogowych i środkach zaradczych, i wykorzystywane przez system informacji o bezpieczeństwie ruchu na każdym poziomie zarządzania. Źródłami danych w tworzeniu systemu informacji powinny być instytucje zajmujące się zagadnieniami bezpieczeństwa ruchu drogowego na poziomie krajowym i wojewódzkim. Mając do dyspozycji informacje zgromadzone od instytucji współpracujących w zakresie brd, zintegrowane bazy danych o zdarzeniach drogowych, bazę danych demograficznych oraz bazę o sieci i ruchu drogowym, można uzyskać wystarczająco dużo informacji do wykonywania wszelkiego rodzaju analiz, opracowań czy raportów.
Wiele instytucji i organizacji oczekuje pomocy w zdobywaniu wiedzy z zakresie brd. Dlatego też należy istniejące zainteresowanie wykorzystać w celu szerzenia wiedzy oraz propagowania sprawdzonych już rozwiązań. Informacje te powinny docierać do zainteresowanych nie tylko na szkoleniach, ale także w formie podręczników dobrej praktyki, publikacji materiałów na stronach internetowych oraz poprzez wszelkiego rodzaju broszury, raporty i opracowania brd.
Wszystkie te zadania, w odpowiednio zorganizowanym systemie brd, mogłyby być wspierane przez Obserwatoria BRD na każdym szczeblu zarządzania.
dr inż. Joanna Żukowska
Katedra Inżynierii Drogowej
Politechnika Gdańska
Materiał został przygotowany na Międzynarodowy Kongres Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego „POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO JAKO WYNIK SYNERGII PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ” – Toruń, 6-8 grudnia 2011 roku.
Road Safety Observatories – an element of the system action for RS
The complex nature of the phenomenon of road accident occurrence means that effective preventive actions should be carried out in a holistic, coordinated and organised manner involving a consistent set of methods and appropriate technical and organisational measures. This necessitates the operation of an RS system which is capable of constant improvement and ensuring that all the opportunities for RS improvement are recognised and implemented.
