Artykuły

Wobec narastającego natężenia ruchu drogowego i związanego z nim wzrostu zagrożenia wypadkami na drogach, tworzenie systemów zarządzania ruchem w coraz większym stopniu stanowi przedmiot zainteresowania rządów i organizacji międzynarodowych.

Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego jest jednym z kluczowych zagadnień w europejskiej polityce transportowej. Stąd coraz większą rolę przypisuje się aplikacjom telematycznym. Komisja Europejska promuje głównie zastosowanie inteligentnych systemów transportowych w obszarach takich, jak bezpieczniejsza infrastruktura drogowa oraz poprawa bezpieczeństwa pojazdów. Poprawa bezpieczeństwa pojazdów i kontroli nad pojazdem nastąpić ma poprzez między innymi umożliwienie szerszego wykorzystywania telematyki oraz zainstalowanych w pojeździe systemów wspomagania. Szacuje się, że zaawansowane pokładowe systemy informacyjne, aktywne systemy wspomagania kierowcy oraz systemy nawigacyjne dają możliwość znacznej poprawy bezpieczeństwa czynnego oraz zmniejszenia liczby wypadków śmiertelnych.

Niezależnie od szeregu inicjatyw podejmowanych lub inspirowanych przez Komisję Europejską same państwa członkowskie UE uznały potrzebę efektywniejszego wykorzystania sieci drogowych poprzez dostarczanie użytkownikom informacji o różnych środkach lokomocji, warunkach podróży i możliwościach przemieszczania się. Duże nadzieje pokładają w inteligentnych systemach transportowych ze względu na ich rozbudowane możliwości i szeroką gamę zastosowań. Wiele państw wdraża obecnie kompleksowe systemy zarządzania ruchem obejmujące zarządzanie prędkością, dostępnością pasów ruchu, kontrolę wjazdów, zarządzanie wypadkami i incydentami, informacje dla podróżnych, prognozowanie ruchu oraz informowanie o warunkach meteorologicznych i podawanie danych o stanie nawierzchni.

Początki ITS

Koncepcje wykorzystania nowoczesnych technologii w celu usprawnienia ruchu drogowego pojawiały się już na dużo wcześniejszych etapach rozwoju transportu drogowego. Pierwsze zwiastuny zastosowań ITS dla potrzeb bezpieczeństwa pojawiły się w czasach rozkwitu technologicznego, to jest w latach 50. XX wieku. Kolejne nadeszły w latach 70., w dobie intensywnego rozwoju komputerów. W tym czasie oczekiwania pod względem możliwości wdrożenia ITS oraz efektów ich zastosowania przewyższały jeszcze poziom technicznego rozwoju systemów teleinformatycznych. Projektowane w tych czasach systemy nie były w stanie zarówno sprostać od strony technologicznej pokładanym w nich oczekiwaniom dotyczącym efektów działania i niezawodności pracy, jak również kosztom wdrożenia rozwiązań. Dopiero rozwój telematyki w późnych latach 80. połączył rozwój technologiczny z oczekiwaniami stawianymi wobec systemów sterowania i kontroli ruchu w odniesieniu do pojazdów i dróg oraz systemów komunikacyjnych. To wówczas powstały podwaliny zastosowań na szeroką skalę ITS w projektach poprawy bezpieczeństwa.

Oprócz postępu technologicznego impulsem stymulującym rozwój ITS w kierunku bezpieczeństwa stał się nagły i szybko postępujący wzrost zagrożenia w ruchu drogowym. Równocześnie w krajach rozwiniętych zaczęto zwracać coraz większą uwagę na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego jako na istotną kwestię ekonomiczną i społeczną, a także zdecydowano się na zastosowanie najnowszych osiągnięć technologii w działaniach prowadzonych w tym zakresie. W latach 50. i 70. główne argumenty na korzyść wprowadzenia ITS oparto na przekonaniu, że rozwiązania telematyczne usprawnią płynność, porządek oraz wydajność ruchu zmotoryzowanego na drogach. Jednak już w latach 80. jako jeden z głównych argumentów przemawiających za badaniami i rozwojem ITS uznano poprawę bezpieczeństwa ruchu na drogach.

Dlaczego ITS dla brd

Przeważającą większość wypadków drogowych stanowią zdarzenia, które można uniknąć. Są to te powodowane błędami człowieka jako uczestnika ruchu drogowego. Istnieją trzy główne elementy warunkujące możliwość uniknięcia lub uprzedzenia błędów kierujących:

• stopień kwalifikacji użytkowników dróg (tryb dopuszczania do prowadzenia pojazdów),
• wpływanie na zmianę postaw uczestników ruchu (egzekwowanie przepisów, informowanie i szkolenie),
• dostosowanie rozwiązań inżynieryjnych dróg i pojazdów do zdolności człowieka z uwzględnieniem jego naturalnych ograniczeń (projektowanie infrastruktury drogowej i otoczenia dróg „wybaczających błędy” użytkowników, wprowadzenie elementów czynnego i biernego bezpieczeństwa pojazdów).

Każdy z tych sposobów zawiera w sobie duży potencjał do zastosowania rozwiązań ITS.

Bezpośrednie konsekwencje wypadku drogowego są pochodną następującej kombinacji: prędkość jazdy, zderzenie z innym pojazdem bądź z elementem infrastruktury drogowej i otoczenia drogi lub z inną przeszkodą (w tym z człowiekiem) oraz uderzenie się człowieka w element wnętrza pojazdu bądź w część zewnętrzną pojazdu, np. przy potrąceniu pieszego czy rowerzysty. Jak wynika z praw fizyki, czynnikiem decydującym o skali obrażeń i szkód w momencie wypadku jest prędkość jazdy. Dlatego jest ona podstawowym elementem, na którym koncentrują się działania zapobiegające wypadkom.

Wszystkie działania w zakresie poprawy bezpieczeństwa na drogach wymagają rozpatrzenia ich w czasie. Wyróżnimy tu trzy ogólne kategorie:

• działania przedwypadkowe, zapobieganie powstaniu wypadków: rozpoznanie uczestników ruchu i wpływanie na ich zachowania (głównie zmniejszenie prędkości) oraz tworzenie infrastruktury i otoczenia drogi „wybaczających błędy”;
• działania w momencie wypadku, minimalizacja skutków zderzenia: cechy biernego i czynnego bezpieczeństwa pojazdów, podatne otoczenie drogi;
• działania powypadkowe, łagodzenie konsekwencji wypadku: system ratownictwa, leczenie i rehabilitacja ofiar.

Inteligentne systemy transportowe mogą w znacznym stopniu wspomagać działania we wszystkich tych kategoriach.

Tweet