Czasowe zmiany organizacji ruchu, wynikające m.in. z prowadzenia robót w pasie drogowym wykraczających swym zakresem poza roboty związane bezpośrednio z przebudową, modernizacją bądź utrzymaniem drogi, wymagają nie tylko właściwego oznakowania pionowego, ale również poziomego. Prace tego typu prowadzone są z reguły przez jednostki specjalistyczne, nie obejmujące swym profilem oznakowania dróg.
Jednak każda zmiana organizacji ruchu może być wprowadzona na podstawie zatwierdzonego do realizacji projektu organizacji ruchu, opracowanego zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 23 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem (Dz.U. nr 177, poz. 1729 z dnia 14 października 2003 r.). Oznakowanie realizowane w terenie nie powinno odbiegać od tego, które zostało zaprojektowane i zatwierdzone do realizacji. W praktyce jednak nie zawsze te działania są spójne, zwłaszcza w przypadku, gdy czasowe zmiany organizacji ruchu są krótkotrwałe.
Prawidłowe oznakowanie w terenie miejsca prowadzenia robót w pasie drogowym jest jednak zawsze pochodną właściwie opracowanego i zatwierdzonego projektu organizacji. Należy przy tym mieć świadomość tego, że w przypadku zatwierdzenia zmian, które nie obejmują prawidłowego i kompleksowego oznakowania (w tym poziomego) odpowiedzialność prawna za wszelkie skutki potencjalnych zdarzeń spoczywa po części na organie zarządzającym ruchem (poza fizycznym sprawcą zdarzenia), który taką organizację zatwierdził, a nie na projektancie. Dotyczy to oczywiście przypadków, gdy organizacja ruchu w terenie nie odbiega zakresem od przewidzianej w zatwierdzonym projekcie.
Powyższy wstęp ma za zadanie uświadomienie wagi kompletnego oznakowania pasa drogowego w przypadku wprowadzania czasowych zmian organizacji ruchu. Autor każdego projektu czasowej organizacji ruchu, podobnie jak organ zatwierdzający projekt do realizacji, powinni mieć pełną świadomość w zakresie potencjalnych skutków prawnych pominięcia w takich projektach oznakowania poziomego.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz.U. nr 220, poz. 2181 z dnia 23 grudnia 2003 r.) w sposób jednoznaczny określa warunki techniczne umieszczania znaków drogowych poziomych i wymagania techniczne. Dotyczą one obligatoryjnie dróg krajowych i wojewódzkich. Dla dróg powiatowych i gminnych jest ono jedynie zalecane. Rozporządzenie nie przewiduje żadnych odstępstw odnośnie tych reguł, w tym dla oznakowania poziomego tymczasowego. W odniesieniu do oznakowania poziomego czasowego rozporządzenie określa również w sposób jednoznaczny zasady stosowania znaków wystąpienia zdarzeń drogowych. Związane jest to przede wszystkim z różnymi parametrami technicznymi oznakowania barwy białej i żółtej. Oznakowanie barwy białej ma wyższe parametry techniczne jak oznakowanie barwy żółtej, które wykonywane jest przy użyciu materiałów łatwych do usunięcia np. taśm odblaskowych. Stosowanie farb dopuszcza się wyłącznie w przypadkach, gdy w wyniku dalszych robót nawierzchniowych zostanie ono całkowicie przykryte, np. gdy przywrócenie stanu pierwotnego związane będzie z położeniem nowej warstwy ścieralnej nawierzchni. W innych przypadkach pozostaje zastosowanie taśm samoprzylepnych, które mogą być „wspomagane” punktowymi elementami odblaskowymi barwy żółtej. Punktowe elementy odblaskowe nie mogą zatem występować samodzielnie, jako oznakowanie poziome tymczasowe.
Odrębny problem dotyczy realizacji prawidłowo opracowanych (m.in. powyższych zasad) i zatwierdzonych projektów czasowej organizacji ruchu w terenie. Tu również wszelkie „uproszczenia” w stosunku do dokumentacji mogą powodować określone skutki prawne, z tą różnicą, że odpowiedzialność ciąży już nie na zarządzającym ruchem, a na osobie wskazanej w decyzji na zajęcie pasa drogowego wydanej przez zarząd drogi.
Niestety czasowe organizacje ruchu nadal pozostawiają w praktyce wiele do życzenia, tak w odniesieniu do jakości opracowywanych i zatwierdzanych projektów organizacji ruchu, jak i fizycznego oznakowania w terenie. Pośpiech związany niejednokrotnie z przygotowaniem określonych materiałów i sprzętu do realizacji konkretnych robót w pasie drogowym spycha na dalszy plan procedury związane z uzyskaniem zezwolenia na zajęcie pasa drogowego (m.in. konieczność przedłożenia projektu organizacji ruchu) i prawidłowe oznakowanie miejsca prowadzenia robót. Przy robotach krótkotrwałych występuje naturalnie mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia kolizji, czy wypadku, jednak należy mieć świadomość ryzyka poniesienia ewentualnych konsekwencji prawnych. Dotyczy to również przypadków, kiedy wszelkie procedury są uproszczone, tzn. usuwane są np. skutki awarii uzbrojenia technicznego zlokalizowanego w pasie drogowym. Tu także nie przewidziano odstępstw od zasady obligatoryjnego stosowania oznakowania poziomego na drogach krajowych i wojewódzkich. Podobnie w przypadkach tzw. robót powtarzalnych związanych z utrzymaniem drogi niewymagających całkowitego zamknięcia jezdni dla ruchu pojazdów samochodowych, które wymagają zmian w organizacji ruchu wyłącznie w czasie wykonywania określonych czynności. Tu także nie przewidziano odstępstw. Czy słusznie?
Podsumowując powyższe rozważania należy podkreślić, że niezależnie od charakteru oznakowania poziomego: stałe, czy czasowe, projektanci, zarządzający ruchem i wykonawcy oznakowania w terenie zobowiązani są prawnie do stosowania oznakowania poziomego na drogach krajowych i wojewódzkich. W odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych takie oznakowanie jest zalecane, zwłaszcza w przypadku czasowych organizacji ruchu, z uwagi na bezpieczeństwo użytkowników dróg.
Marek Wierzchowski
Krajowy konsultant ds. inżynierii ruchu w Sekretariacie Krajowej Rady BRD
Biegły sądowy z zakresu inżynierii ruchu i prawa o ruchu drogowym z listy Sądu Okręgowego w Lublinie
Członek założyciel Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu
Audytor BRD
Źródło: Biuletyn Informacyjny Stowarzyszenia Linia Życia (nr 12/2009)