W 2008 roku w Utrechcie wprowadzono specjalne upoważnienia do darmowego korzystania ze wszystkich środków komunikacji publicznej. Celem było zmniejszenie natężenia ruchu w godzinach szczytu w ciągu dwóch lat prowadzenia najintensywniejszych prac drogowych w mieście. Pozwolenia wykupywali głównie przedsiębiorcy dla swoich pracowników. Inicjatywa okazała się sukcesem. Tysiące osób korzystało z darmowych przejazdów po mieście, znacząco zmniejszając zatłoczenie na remontowanych drogach.
Utrecht jest czwartym pod względem wielkości holenderskim miastem z niespełna 330 tys. mieszkańców. Obywatele tego miasta podróżują najczęściej samochodami (41,3 proc. wszystkich podróży), rowerami (26,3 proc.) i pieszo (17,1 proc.). Komunikacja miejska zajmuje ostatnie miejsce: 13,7 proc., w tym 9,3 proc. podróży przypada na kolej, a 4,4 proc. na autobusy, tramwaje i metro.
Od lutego 2009 do początku 2011 roku w mieście realizowane były główne inwestycje drogowe. Władze poważnie obawiały się problemów z przemieszczaniem się, wprowadzono więc specjalny program „Dostępny Utrecht”. Jednym z jego założeńbyła promocja korzystania z transportu zbiorowego, zmniejszenie liczby samochodów osobowych na drogach w godzinach szczytu oraz wzrost wykorzystania alternatywnych środków transportu.
Nad programem współpracowało kilka instytucji: władze gminy i regionu, krajowy zarządca autostrad oraz regionalna izba handlowa i organizacje pracodawców. Powstała specjalna fundacja o nazwie „Dostępny Utrecht”, która dbała o komunikację, sprzedaż i administrację w ramach programu. Dzięki tej współpracy opracowano tzw. UB-pass, pozwolenia na darmowe korzystanie ze wszystkich zbiorowych środków transportu w regionie, a także z wypożyczalni rowerów, które dla swoich pracowników wykupywali pracodawcy. Od 2009 do 2012 roku pracodawcy sfinansowali około 40 proc. kosztów programu, resztę pokryły władze miasta.
Pierwotnie UB-pass miały być dostępne do października 2010 roku, ale okres ich obowiązywania został przedłużony do końca 2013 roku. Rozszerzono również zakres terytorialny, na którym znajdowały się siedziby firm uprawnionych do zakupu pozwoleń. W 2013 roku nowy operator transportu publicznego, Q-buzz, oraz organizacja odpowiedzialna za dystrybucję UB-pass połączyły siły i wprowadziły nowe pozwolenia: QB-pass. Od stycznia 2014 roku takie rozwiązanie jest dostępne i już w pełni opłacane przez pracodawców.
Celem programu „Dostępny Utrecht” było rozdystrybuowanie około 20 tys. pozwoleń UB-pass wśród pracowników 600 firm. Udało się osiągnąć liczbę ponad 19 tys. kart wśród 715 przedsiębiorstw. Użytkownicy UB-pass wypełnili ankiety, z których wynikało, że 95 proc. respondentów używało karty w środkach transportu publicznego, a 29 proc. wypożyczało dzięki niej rowery. Przeprowadzono również badania, które wykazały, że w trakcie realizacji programu w godzinach porannego szczytu liczba podróży samochodami spadła o 2880.
Mimo że projekt został zakończony i UB-pass nie są już dotowane, 70 proc. pracodawców deklaruje chęć zakupu nowych kart, QB-pass. 95 proc. ich użytkowników nadal chciałoby ich używać, a wśród osób, które wcześniej dojeżdżały do pracy samochodami, aż 37 proc. deklaruje, że nie będzie ich więcej używać, niezależnie od tego, czy otrzymają QB-pass czy nie.
Taki sposób zarządzania mobilnością, jaki zastosowano w Utrechcie, można z powodzeniem powtarzać, jeśli spełnione zostaną pewne warunki, m.in. ścisła współpraca między wieloma zainteresowanymi stronami, stosowanie jednej karty na wszystkie środki transportu i przede wszystkim istnienie sprawnego systemu transportu publicznego. Niemniej ważny jest sam proces podejmowania decyzji, negocjacje, promowanie i późniejsza sprzedaż usługi. Nie można zaniedbać także prowadzenia pogłębionych badań, które dostarczają cennych informacji, są niezbędne do monitorowania efektów działań oraz pozwalają poznać potrzeby odbiorcy usługi oraz skutecznego marketingu, np. stworzenie unikalnej marki dla całej kampanii promocyjnej.
***
W 2011 roku Utrecht otrzymał nagrodę inicjatywy CIVITAS dla Miasta Roku za przyjęcie kompleksowego pakietu 18 działań, obejmującego wszystkie dziedziny mobilności. Program „Dostępny Utrecht” był zaledwie jednym z nich.
Źródło: Eltis
Tł. IH
