Projektując mosty zielone i krajobrazowe przeznaczone dla zwierząt powinno się także przeanalizować, jakie zwierzęta będą z tego przejścia korzystały. Dokładna analiza gatunków zwierząt pozwoli odpowiednio dobrać zieleń przewidzianą do posadzenia w pasie nasadzeń. [1, 3]
Naprowadzenia: rodzaje, kształt i zieleń
Z doświadczeń uzyskanych na przejściach nad autostradą A20 wynika, że przydatne jest sadzenie drzew owocowych. Najczęściej sadzono tam specjalny rodzaj niskopiennej jabłonki, owocującej drobnymi owocami, które zwisały nisko nad ziemią. W najbliższym otoczeniu przyczółków sadzono różne gatunki m.in. borówki amerykańskiej czarnej i czerwonej oraz szereg drzew owocujących drobnymi owocami, które stanowią pożywienie dla okolicznej zwierzyny. Krajobrazowe zagajniki owocowe utworzono m.in. na otwartej przestrzeni przy dojściu do mostu w Golm. Na dojściu do mostu w otwartej przestrzeni w trakcie wizji lokalnej natrafiono w ciągu dnia na okoliczną zwierzynę.
Przed mostem krajobrazowym Barnekow dojście jest zabezpieczone obustronnie szpalerem niskopiennych drzew iglastych, pomiędzy którymi posadzono szereg niskopiennych jabłonek i posadzono specjalny leśny gatunek traw. Na tym dojściu także w trakcie kilku wizji lokalnych stwierdzono liczne ślady i legowiska okolicznej zwierzyny.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Fot. 17. Drzewa i krzewy owocowe, przyciągające zwierzęta do mostu zielonego lub krajobrazowego | ||
Nie bez znaczenia jest kształt zastosowanych naprowadzeń. Jedne drzewa i krzaki powinny być posadzone wzdłuż ogrodzenia przy drodze i wzdłuż ekranów akustycznych na moście, w celach przede wszystkim przeciwolśnieniowych. Drugi rząd krzaków i drzewek powinien się znajdować bliżej osi przejścia i jakby wytyczać przestrzeń przejścia. Zieleń na moście pełni rolę podwójną: ochrania zwierzęta przed oddziaływaniem ruchu drogowego (czynniki przeciwolśnieniowe i przeciwhałasowe) oraz ma zachęcić i przyciągnąć zwierzęta do przejścia. W eksploatacji przejść dla zwierząt jest to zagadnienie rozwiązywane ciągle na zasadzie eksperymentu. Na autostradzie A20 w trakcie wizji lokalnych stwierdzono liczne ślady bytności zwierząt w pobliżu przejść, na których posadzono niskopienne drzewka i krzewy owocowe. Na mostach słabo zagospodarowanych w podobne krzewy i drzewa stwierdzono tylko ślady gonitw motocyklowych oraz urządzonych na mostach torów przeszkód dla motocykli. W pobliskim lesie nie stwierdzono śladów zwierzyny.
Ważny jest sposób samych nasadzeń drzewek i krzewów. Im bardziej linie naprowadzeń z krzewów i drzew były nieregularne i kanciaste, tym osiągnięto większe wytłumienie hałasu drogowego. Przy czym zasady te stosowano na analizowanych mostach różnie. Na jednych z nich linia zieleni pełniąca rolę przeciwolśnieniową była regularna i opływowa, dając dobre wyniki wyciszenia. Jednak tam gdzie zastosowano nieregularne nasadzenia krzaków i łamaną linię ich nasadzeń połączoną z wałami ziemnymi efekty obniżenia poziomu hałasu były większe. Największe efekty wytłumienia hałasu osiągnięto przy podwójnym szpalerze zieleni (tj. krzaków i drzew), a tam gdzie drugi szpaler był z drzew i krzewów owocowych stwierdzono nie tylko lepsze efekty wytłumienia, lecz także licznie w dzień chroniącą się lub wypoczywającą okoliczną zwierzynę.
Ekrany akustyczne i przeciwolśnieniowe
Kolejną rzeczą, której należy poświęcić uwagę jest ekran akustyczny. Na A20 ekrany zastosowano różne. Na mostach wybudowanych w latach 1995–2002 r. z reguły dano ekrany betonowe, na mostach później budowanych już zastosowano ekrany drewniane (fot. 18 i 19). Przy czym zastosowano na nich szereg linii łamanych, nie budując ich po prostej czy krzywoliniowej linii. Bezpośrednio nad pasem rozdzielającym obie jezdnie i fragmentem pasów wewnętrznych wybudowano załamanie się linii zewnętrznej ekranów w formie płytkiej loggii, do 2-3 m głębokości. (fot. 20 i 21)
 |
 |
 |
 |
| a) krzywoliniowa linia tyczenia ekranów drewnianych | |
 |
 |
| b) ekrany i loggia nad pasem rozdzielającym | |
| Fot. 20. Ekrany akustyczne na moście Starkshof i Golm | |
Pomiędzy barierą zewnętrzną a ekranem akustycznym z reguły lokalizuje się odwodnienie mostu. Przy czym nie ma żadnych wytycznych ściśle określających położenie ścieku odprowadzającego wodę. Na różnych mostach znajdują się one w różnych odległościach od krawędzi brzegowej mostu: tuż za barierą zewnętrzną przed ekranem lub zaraz za ekranem akustycznym.
 |
 |
| Fot. 21. Wyprofilowanie (za ekranem akustycznym) ścieku, zbierającego wodę z mostu | |
 |
 |
| Fot. 22. Wyprofilowanie (za loggią ekranu akustycznego) ścieku, zbierającego wodę z mostu | |
Odwodnienie mostu
Bardzo ważnym czynnikiem technicznym mostu jest jego odwodnienie. W Niemczech stosuje się bardzo często praktykę brukowania dna ścieków odprowadzających wodę z mostu. Ścieki mają kształty owalne opływowe, co zapewnia dobre odprowadzenie wody. Szczeliny pomiędzy poszczególnymi kostkami kamiennymi wypełnione są zaprawą cementowo-piaskową. Żeby wartki strumień wody, po stromym odprowadzeniu ścieku poza obiekt, nie powodował kaskad i nie uszkadzał konstrukcji, zastosowano prosty sposób spowolnienia strumienia wody poprzez wyniesienie kilkunastu kostek kamiennych ponad powierzchnię opływową dna ścieku. Zastosowana technologia sprawdziła się na wielu wybudowanych obiektach, z których większość wybudowana jest, co najmniej 10 lat temu.
 |
 |
| Fot. 23. Odprowadzenie wody poza obiekt mostowy | |
 |
 |
| Fot. 24. Detale ścieku odprowadzającego | |
dr hab. inż. Alicja Sołowczuk
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
Wydział Budownictwa i Architektury
Katedra Dróg, Mostów i Materiałów Budowlanych
Referat o niemieckich doświadczeniach w projektowaniu i wykonawstwie przejść dla zwierząt był przygotowany na Międzynarodową Konferencję Naukowo-Techniczną „Ochrona środowiska i estetyka a rozwój infrastruktury drogowej” – Kazimierz Dolny, 7-9 października 2009 r. Poniżej zamieszczamy prezentację z konferencji.
Niemieckie doświadczenia w budowie przejść dla zwierząt (PDF 10MB)
