Formy ochrony starych zadrzewień w Polsce

Polskie prawo umożliwia objęcie ochroną prawną zarówno pojedyncze drzewa, jak też całe ciągi przydrożnych zadrzewień. Najważniejszymi formami prawnej ochrony są: pomnik przyrody, obiekt wpisany do rejestru zabytków, miejsce (siedlisko) występowania chronionego gatunku, obszar Natura 2000.

Pomnikiem przyrody może zostać okazałe i/lub sędziwe drzewo/aleja. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody organem, który w drodze rozporządzenia uznaje drzewa i krzewy za pomniki przyrody jest wojewoda. Również gmina – jeśli wojewoda nie wprowadził tej formy ochrony dla danego okazu drzewa czy grupy drzew - może powołać pomnik przyrody w trybie uchwały rady gminy. Przykładem alei składającej się z drzew pomnikowych jest szpaler drzew w rejonie wsi Dłużek wzdłuż drogi krajowej nr 58 w województwie warmińsko-mazurskim.

Do rejestru zabytków najczęściej wpisywane są zadrzewienia, które posiadają pewną wartość historyczną, np. zostały posadzone przez znaną osobę (przykładem jest aleja w Puławach posadzona przez Izabelę Potocką przy obecnej drodze wojewódzkiej nr 824 - fot. 1) lub tworzą historyczny układ przestrzenny (np. Aleja Lipowa Arkadia–Nieborów–Łasieczniki wzdłuż drogi krajowej nr 70 posadzona w 1770 roku na osi pałaców Arkadia–Nieborów - 2).

Fot. 1. Zabytkowa aleja w Puławach na trasie Arkadia–Nieborów wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 824	Fot. 2. Aleja Lipowa wzdłuż drogi krajowej nr 70

Stare drzewa często znajdują się w różnej fazie obumierania. Martwa tkanka drzew jest siedliskiem oraz pożywieniem różnych gatunków owadów, np. jelonka rogacza, kozioroga dobosza czy pachnicy dębowej (fot. 3). Owady te podlegają ochronie gatunkowej na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dodatkowo, w dziuplach takich drzew zasiedlają się chronione gatunki ptaków lub nietoperzy (fot.4).

Fot. 3. Pachnica dębowa (Osmoderma eremita) [3]	Fot. 4. Nocek duży (Myotis myotis) [4]

Wraz z wejściem do Unii Europejskiej Polska zobowiązała się do zaimplementowania do swojego prawodawstwa między innymi dwóch dyrektyw – ptasiej (79/409/EWG) i siedliskowej (92/43/EWG), które wprowadziły nową formę ochrony przyrody w postaci sieci obszarów Natura 2000. Część alei przydrożnych jest objęta tą formą ochrony (w ramach określonego obszaru) ze względu właśnie na występowanie na tym terenie cennych gatunków zwierząt. Przykładem są dwa obszary siedliskowe zgłoszone przez organizacje ekologiczne: Aleje Pojezierza Iławskiego na które składają się aleje przydrożne przy różnych klasach dróg pomiędzy Iławą a Kamieńcem oraz obszar Gardeja z aleją przydrożną wzdłuż drogi krajowej nr 55 na odcinku Kwidzyn-Gardeja (5). Oba obszary zostały zaproponowane w celu ochrony siedlisk pachnicy dębowej.

Fot. 5 Aleja przydrożna wzdłuż drogi krajowej nr 55 na odcinku Kwidzyn-Gardeja zgłoszona przez organizacje ekologiczne jako obszar Natura 2000 [6]

Tweet