Artykuły

Współczesna infrastruktura komunikacyjna oddziaływuje znacząco i wszechstronnie na dziko żyjącą faunę. Intensywność, skala i ekologiczne znaczenie tego oddziaływania wynikają bezpośrednio z lokalizacji i liniowego charakteru inwestycji, przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych oraz natężenia ruchu pojazdów w fazie eksploatacji [1, 3].

Negatywne oddziaływania dróg można podzielić na:
a) bezpośrednie (oddziaływanie na osobniki i ich populacje), które powodują:

• całkowite zahamowanie lub utrudnianie przemieszczania się zwierząt w poprzek drogi;
• śmiertelność zwierząt w wyniku kolizji z pojazdami;

b) pośrednie (oddziaływanie na warunki siedliskowe), które powodują:

• przerywanie ciągłości strukturalnej korytarzy migracyjnych (ekologicznych) oraz siedlisk;
• zniszczenie siedlisk fauny;
• pogorszenie warunków egzystencji fauny w zasięgu istniejącej infrastruktury oraz w strefie podwyższonego stężenia emisji związanych z ruchem pojazdów (4);
• ułatwienie ekspansji gatunków synantropijnych.

Jedną z najpoważniejszych ekologicznych konsekwencji rozwoju infrastruktury drogowej jest uniemożliwienie swobodnego przemieszczania się zwierząt, czyli powstanie zjawiska bariery ekologicznej. Funkcjonowanie takich barier wywołuje szeregu negatywnych skutków ekologicznych, z których większość wynika z trwałego podziału obszarów siedliskowych zwierząt na mniejsze fragmenty z utrudnionym kontaktem pomiędzy organizmami je zamieszkującymi. Fragmentacja pociąga za sobą [1, 2,]:
a)    izolację populacji zwierząt oraz ich obszarów siedliskowych;
b)    ograniczenie możliwości wykorzystywania areałów osobniczych – poprzez zahamowanie migracji związanych ze zdobywaniem pożywienia, szukaniem miejsc schronienia;
c)    ograniczenie i zahamowanie migracji i wędrówek dalekiego zasięgu oraz zahamowanie ekspansji gatunków i kolonizacji nowych siedlisk;
d)    ograniczenie przepływu genów i obniżenie zmienności genetycznej w ramach populacji;
e)    zamieranie lokalnych populacji i w efekcie obniżenie bioróżnorodności obszarów przeciętych drogami.

Budowa przejść dla zwierząt stanowi obecnie najważniejszą i powszechnie stosowaną metodę minimalizacji wpływu dróg na dziką faunę. Ogromne znaczenie ekologiczne, a także wysokie koszty budowy przejść powodują, że decyzje o ich lokalizacji powinny być poprzedzone szczegółową procedurą, uwzględniającą aspekty zarówno przyrodnicze, jak i techniczno-budowlane. Przejścia dla zwierząt spełniają dwie podstawowe funkcje:

• stwarzają warunki umożliwiające bytowanie tych zwierząt, których areały osobnicze przecina droga – zwierzęta muszą mieć możliwość korzystania ze środowisk położonych po obu stronach drogi;
• umożliwiają migracje, wędrówki i dyspersję osobnikom przemieszczającym się na duże odległości - kluczowa funkcja przejść dla zwierząt, ważna szczególnie dla ochrony rzadkich gatunków o dużych wymaganiach przestrzennych.

Skuteczność przejść dla zwierząt zależy od wielu czynników, które należy uwzględnić na etapie projektowania, budowy i użytkowania drogi. Najważniejsze z nich to:

• właściwa lokalizacja przejść;
• odpowiednie zagęszczenie obiektów;
• dobranie właściwego typu i parametrów przejścia do sytuacji przestrzennej; ekologicznej oraz gatunków zwierząt, jakim przejście ma służyć;
• zróżnicowanie rodzajów przejść występujących w sąsiedztwie, tak by wszystkie gatunki (o różnych wymaganiach) mogły przekraczać drogę;
• odpowiednie zagospodarowanie (aranżacja) terenu na najściach i dojściach do przejść oraz na ich powierzchni;
• czas i okres realizacji obiektu oraz stopień zmian terenu w okresie budowy;
• właściwe utrzymanie i ochrona przejść.

Jednym z najważniejszych elementów związanym z budową przejścia, oprócz właściwej lokalizacji oraz optymalnych parametrów, jest odpowiednie zagospodarowanie terenu w rejonie przejścia oraz powiązanie go z obszarami przyległymi. Główną funkcję w takiej sytuacji pełni zieleń naprowadzająca. Nasadzenia zieleni prawidłowo wykonane powodują po kilkunastu latach, że obiekt, który ma pełnić funkcję przejścia dla zwierząt staje się elementem w minimalnym stopniu obcym dla zwierząt.

Tweet