Drzewa sadzone wzdłuż dróg i ulic powinny być przystosowane do niekorzystnych warunków tam panujących i odporne na uszkodzenia pod wpływem mrozu, wiatru i śniegu. Prawidłowo ukształtowany materiał szkółkarski, posadzony z zachowaniem odpowiednich standardów do odpowiedniego podłoża nie będzie wymagał interwencji w formie drastycznych cięć.
Wśród niepożądanych cech/wad drzew znajdują się słabe rozwidlenia konkurencyjnych przewodników, gałęzie horyzontalne, zakrzywione konary i pnie. Najkorzystniejsze są sylwetki o pokroju strzały z wyraźnym przewodnikiem i elastycznymi konarami, odgałęzieniami bocznymi wychylonymi pod kątem mniejszym niż 45°. Należy unikać niektórych gatunków drzew z tendencją do tworzenia słabych rozwidleń, łatwo rozłamujących się i o kruchym drewnie, takich jak: klony srebrzyste, topole, wierzby czy kasztanowce. Większość tych drzew, jak również lipy, jesiony tworzą rozłożyste, zwisające korony, więc ich sadzenie zbyt blisko krawędzi jezdni zmusza zarządców do podkrzesywania roślin, a przez to podwyższa ich środek ciężkości, osłabiając stabilność ich sylwetki. Nie wskazane są również drzewa podatne na choroby i szkodniki, nie wytwarzające bariery ochronnej CODIT przed grzybami niszczącymi drewno (Rosłon-Szeryńska 2006).
Głównym problemem współczesnych zadrzewień przydrożnych jest błędne podejście do pielęgnacji i coroczne przeprowadzanie grubych cięć konarów drzew lub drastyczny zwyczaj ogławiania koron. Działania te osłabiają drzewa, przyspieszają inkubację i przebieg infekcji, a w rezultacie powodują zagrożenie złamaniem się lub wywróceniem drzewa. Dlatego dobór odpowiednich drzew i krzewów powinien być uzależniony od panujących warunków, charakteru drogi i szerokości pasa przydrożnego.
Zalecane krzewy na szpalery, żywopłoty, jako zieleń okrywowa sadzona w grupach wzdłuż ulic: odmiany róży pomarszczonej (Rosa rugosa) i róży rdzawej (Rosa rubiginosa), tawuły japońskiej (Spirea japonica) i tawuły van Houttea (Spirea x vanhouttei), ligustru pospolitego (Ligustrum vulgare), berberysów (Berberis sp.), pęcherznicy kalinolistnej (Physocarpus opulifolius), ponadto różne gatunki śnieguliczki (Symphoricarpos sp.), głogów (Crataegus sp.), forsycji (Forsythia sp.) , irgi (Cotoneaster sp.) itp.
W przypadku drzew mamy do czynienia z gatunkami osiągającymi duże rozmiary, tradycyjnie wykorzystywanymi i sprawdzonymi w roli nasadzeń przyulicznych przydatnymi do obsadzania szerokich alei i mniejszymi drzewami o zwartych, wąskich koronach zalecanymi do sadzenia w węższych pasach zieleni wzdłuż dróg i ulic.
Powszechnie zaleca się (Bugała 2003):
- do obsadzenia szerokich ulic m.in.: klon zwyczajny (Acer pseudoplatanus), kasztanowiec czerwony (Aesculus x carnea), dąb czerwony (Quercus rubra); lipa drobnolistna, krymska i srebrzysta (Tilia cordata, Tilia euchlora, Tilia tomentosa), platan klonolistny (Platanus acerifolia),
- do obsadzenia ulic węższych m.in.: klon polny (Acer campestre), klon czerwony (Acer rubrum), wiśnię piłkowaną (Prunus serrulata ‘Kanzan’) i inne gatunki, rożne gatunki głogów (Crataegus pedicellata, Crataegus monogyna ‘Stricte’), kulistą odmianę jesionu wyniosłego i robinii białej (Fraxinus Excelsior ‘Nana’, Robinia pseudoacacia ‘Umbraculifera’), odmiany podstawowych gatunków jarzębu (Sorbus aria, Sorbus aucuparia, Sorbus intermedia) itp.
***
Zieleń przy ulicach i drogach pełni wiele ważnych funkcji, które powinny determinować sposób ich kształtowania i ochrony. Nieprzemyślane decyzje w planowaniu i zarządzaniu zielenią przyuliczną, nieodpowiedni dobór roślin mogą stwarzać wiele problemów, a nawet powodować zagrożenie dla ludzi i ich mienia. Korzyści jakie czerpiemy z drzew i innych elementów roślinnych rosnących wzdłuż dróg zależą bowiem od ich witalności i stanu zdrowia. Budowanie bezpiecznego, estetycznego i harmonijnego krajobrazu polskich dróg jest obecnie ważnym priorytetem w naszym kraju. Dlatego ważne jest włączenie w proces inwestycji drogowych specjalistów z różnych dziedzin. Uzyskanie sukcesu wymaga skoordynowanego sposobu realizacji prac inżynieryjnych, uwzględniających nie tylko wymogi bezpieczeństwa, ale także ochronę środowiska przyrodniczego i krajobrazu oraz potrzeby społeczne.
dr inż. Edyta Rosłon-Szeryńska
Katedra Architektury Krajobrazu
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Warszawa
Zobacz też materiał filmowy: Zieleń i ulice
Literatura:
- Czarnecki S., Stawińska E. 1984. Badanie wpływu zieleni na zmniejszenie hałasu w aglomeracjach miejskich. Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska miejskiego. IKŚ, Warszawa: 109-124
- Scott K.L. i inni 1999. Effects of tree cover on parking lots microclimate and vehicle emission, Journal of Arboriculture 25(3): 120-142
- Bednarek A. 1979. Wpływ parkowej roślinności drzewiastej, trawników i placów na warunki mikroklimatyczne na przykładzie warszawy. Zesz. Nauk. SGGW-AR. Leś. 27, Warszawa: 89-107
- Łukasiewicz A. 1989. Drzewa w środowisku miejsko-przemysłowym. Życie drzew w skażonym środowisku. Mon. Popul. Nasze drzewa leśne t. 21, Inst. Dendrologii PAN, Poznań-Warszawa: 49-85
- Kawoń K., Żmuda S. 1977. Rola zieleni w kształtowaniu środowiska człowieka regionów przemysłowo-miejskich. Studia nad ekonomiką regionu. T 8, Śląski Instytut Naukowy, Katowice: 181-200
- Berezowska-Apolinarska K,, Kokowski P., 2004. Rola zieleni w tłumieniu hałasu - zieleń jako ekran akustyczny, Mat. konf. Zieleń niedoceniany majątek miast, SITO, Poznań, s:30-34
- Rosłon-Szeryńska E. 2006. Opracowanie metody oceny zagrożenia powodowanego przez drzewa o osłabionej statyce. Maszynopis. SGGW, Warszawa
- Szczepanowska H.B., 2008. Kierunki projektowania architektonicznego: problemy inwestycji drogowych dla zwiększenia bezpieczeństwa. Mat. konf. Zieleń miejska-naturalne bogactwo miasta. Toruń, s: 21-36
- Bugała W. 2003. Dobór gatunków do nasadzeń przyulicznych. Mat. konf. Kształtowanie, pielęgnacja i ochrona miejskich terenów rekreacyjnych. AR w Wrocławiu: 47-52.
- Szczepanowska H.B. 2009. Synteza badan i założenia merytoryczne metody wyceny wartości drzew dla warunków polskich. IGPiM. Warszawa
- RISER 2005. Roadside Infrastructure for Safer European Roads, European Best Practice for Roadside Infrastructure on New and Existing Roads, Chalmers University of Technology, Göteborg.
- Czerwieniec M., Lewińska J. 1996. Zieleń w mieście. IGPiM, Warszawa
- Caumoul H., Dumac J. 1986. Autoriutes du Sud de la France: less plantations, Routes Aerodromes, Paris: 7-12
- Walczak K. 1994. Autostradą przez park narodowy. Środowisko 4:12-13
- Wójcicka I. 1971. Uciążliwości klimatu miast i możliwości jego poprawy za pomocą roślinności. Inst. Urb. I Arch. Warszawa
