Artykuły

Drzewa sadzone wzdłuż dróg i ulic powinny być przystosowane do niekorzystnych warunków tam panujących i odporne na uszkodzenia pod wpływem mrozu, wiatru i śniegu. Prawidłowo ukształtowany materiał szkółkarski, posadzony z zachowaniem odpowiednich standardów do odpowiedniego podłoża nie będzie wymagał interwencji w formie drastycznych cięć.

Wśród niepożądanych cech/wad drzew znajdują się słabe rozwidlenia konkurencyjnych przewodników, gałęzie horyzontalne, zakrzywione konary i pnie. Najkorzystniejsze są sylwetki o pokroju strzały z wyraźnym przewodnikiem i elastycznymi konarami, odgałęzieniami bocznymi wychylonymi pod kątem mniejszym niż 45°. Należy unikać niektórych gatunków drzew z tendencją do tworzenia słabych rozwidleń, łatwo rozłamujących się i o kruchym drewnie, takich jak: klony srebrzyste, topole, wierzby czy kasztanowce.  Większość tych drzew, jak również lipy, jesiony tworzą rozłożyste, zwisające korony, więc ich sadzenie zbyt blisko krawędzi jezdni zmusza zarządców do podkrzesywania roślin, a przez to podwyższa ich środek ciężkości, osłabiając stabilność ich sylwetki. Nie wskazane są również drzewa podatne na choroby i szkodniki, nie wytwarzające bariery ochronnej CODIT przed grzybami niszczącymi drewno (Rosłon-Szeryńska 2006).

Głównym problemem współczesnych zadrzewień przydrożnych jest błędne podejście do pielęgnacji i coroczne przeprowadzanie grubych cięć konarów drzew lub drastyczny zwyczaj ogławiania koron. Działania te osłabiają drzewa, przyspieszają inkubację i przebieg infekcji, a w rezultacie powodują zagrożenie złamaniem się lub wywróceniem drzewa. Dlatego dobór odpowiednich drzew i krzewów powinien być uzależniony od panujących warunków, charakteru drogi i szerokości pasa przydrożnego.

Zalecane krzewy na szpalery, żywopłoty, jako zieleń okrywowa sadzona w grupach wzdłuż ulic: odmiany róży pomarszczonej (Rosa rugosa) i róży rdzawej (Rosa rubiginosa), tawuły japońskiej (Spirea japonica) i tawuły van Houttea (Spirea x vanhouttei), ligustru pospolitego (Ligustrum vulgare), berberysów (Berberis sp.), pęcherznicy kalinolistnej (Physocarpus opulifolius), ponadto różne gatunki śnieguliczki (Symphoricarpos sp.), głogów (Crataegus sp.), forsycji (Forsythia sp.) , irgi (Cotoneaster sp.) itp.

W przypadku drzew mamy do czynienia z gatunkami osiągającymi duże rozmiary, tradycyjnie wykorzystywanymi i sprawdzonymi w roli nasadzeń przyulicznych przydatnymi do obsadzania szerokich alei i mniejszymi drzewami o zwartych, wąskich koronach zalecanymi do sadzenia w węższych pasach zieleni wzdłuż dróg i ulic.

Powszechnie zaleca się (Bugała 2003):

• do obsadzenia szerokich ulic m.in.: klon zwyczajny (Acer pseudoplatanus), kasztanowiec czerwony (Aesculus x carnea), dąb czerwony (Quercus rubra); lipa drobnolistna, krymska i srebrzysta (Tilia cordata, Tilia euchlora, Tilia tomentosa), platan klonolistny (Platanus acerifolia),
• do obsadzenia ulic węższych m.in.: klon polny (Acer campestre), klon czerwony (Acer rubrum), wiśnię piłkowaną (Prunus serrulata ‘Kanzan’) i inne gatunki, rożne gatunki głogów (Crataegus pedicellata, Crataegus monogyna ‘Stricte’), kulistą odmianę jesionu wyniosłego i robinii białej (Fraxinus Excelsior ‘Nana’, Robinia pseudoacacia ‘Umbraculifera’), odmiany podstawowych gatunków jarzębu (Sorbus aria,  Sorbus aucuparia, Sorbus intermedia) itp.

***

Zieleń przy ulicach i drogach pełni wiele ważnych funkcji, które powinny determinować sposób ich kształtowania i ochrony. Nieprzemyślane decyzje w planowaniu i zarządzaniu zielenią przyuliczną, nieodpowiedni dobór roślin mogą stwarzać wiele problemów, a nawet powodować zagrożenie dla ludzi i ich mienia. Korzyści jakie czerpiemy z drzew i innych elementów roślinnych rosnących wzdłuż dróg zależą bowiem od ich witalności i stanu zdrowia. Budowanie bezpiecznego, estetycznego i harmonijnego krajobrazu polskich dróg jest obecnie ważnym priorytetem w naszym kraju. Dlatego ważne jest włączenie w proces inwestycji drogowych specjalistów z różnych dziedzin. Uzyskanie sukcesu wymaga skoordynowanego sposobu realizacji prac inżynieryjnych, uwzględniających nie tylko wymogi bezpieczeństwa, ale także ochronę środowiska przyrodniczego i krajobrazu oraz potrzeby społeczne.

dr inż. Edyta Rosłon-Szeryńska
Katedra Architektury Krajobrazu
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Warszawa

Zobacz też materiał filmowy: Zieleń i ulice

Literatura:

1. Czarnecki S., Stawińska E. 1984. Badanie wpływu zieleni na zmniejszenie hałasu w aglomeracjach miejskich. Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska miejskiego. IKŚ, Warszawa: 109-124
2. Scott K.L. i inni 1999. Effects of tree cover on parking lots microclimate and vehicle emission, Journal of Arboriculture 25(3): 120-142
3. Bednarek A. 1979. Wpływ parkowej roślinności drzewiastej, trawników i placów na warunki mikroklimatyczne na przykładzie warszawy. Zesz. Nauk. SGGW-AR. Leś. 27, Warszawa: 89-107
4. Łukasiewicz A. 1989. Drzewa w środowisku miejsko-przemysłowym. Życie drzew w skażonym środowisku. Mon. Popul. Nasze drzewa leśne t. 21, Inst. Dendrologii PAN, Poznań-Warszawa: 49-85
5. Kawoń K., Żmuda S. 1977. Rola zieleni w kształtowaniu środowiska człowieka regionów przemysłowo-miejskich. Studia nad ekonomiką regionu. T 8, Śląski Instytut Naukowy, Katowice: 181-200
6. Berezowska-Apolinarska K,, Kokowski P., 2004. Rola zieleni w tłumieniu hałasu - zieleń jako ekran akustyczny, Mat. konf. Zieleń niedoceniany majątek miast, SITO, Poznań, s:30-34
7. Rosłon-Szeryńska E. 2006. Opracowanie metody oceny zagrożenia powodowanego przez drzewa o osłabionej statyce. Maszynopis. SGGW, Warszawa
8. Szczepanowska H.B., 2008. Kierunki projektowania architektonicznego: problemy inwestycji drogowych dla zwiększenia bezpieczeństwa. Mat. konf. Zieleń miejska-naturalne bogactwo miasta. Toruń, s: 21-36
9. Bugała W. 2003. Dobór gatunków do nasadzeń przyulicznych. Mat. konf. Kształtowanie, pielęgnacja i ochrona miejskich terenów rekreacyjnych. AR w Wrocławiu: 47-52.
10. Szczepanowska H.B. 2009. Synteza badan i założenia merytoryczne metody wyceny wartości drzew dla warunków polskich. IGPiM. Warszawa
11. RISER 2005. Roadside Infrastructure for Safer European Roads, European Best Practice for Roadside Infrastructure on New and Existing Roads, Chalmers University of Technology, Göteborg.
12. Czerwieniec M., Lewińska J. 1996. Zieleń w mieście. IGPiM, Warszawa
13. Caumoul H., Dumac J. 1986. Autoriutes du Sud de la France: less plantations, Routes Aerodromes, Paris: 7-12
14. Walczak K. 1994. Autostradą przez park narodowy. Środowisko 4:12-13
15. Wójcicka I. 1971. Uciążliwości klimatu miast i możliwości jego poprawy za pomocą roślinności. Inst. Urb. I Arch. Warszawa

Tweet