Dyrektywa 2008/96/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej z 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej (Dz. Urz. UE L 319 z dnia 29 listopada 2008 r., str. 59) reguluje procedury zapewniające spójny i wysoki poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach wchodzących w skład transeuropejskiej sieci drogowej. Dyrektywa odnosi te procedury do dróg znajdujących się na etapie projektu, budowy oraz użytkowania. Jej regulacje są obecnie implementowane do polskiego prawa.
Zgodnie z treścią dyrektywy 2008/96/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej, państwa członkowskie UE muszą wprowadzić w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do jej wykonania. Stąd wynikła konieczność dokonania nowelizacji ustawy o drogach publicznych oraz zmiany niektórych innych ustaw. Na stronach Ministerstwa Infrastruktury został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw
Proponowane zmiany w przepisach obowiązujących będą obejmowały poza zmianą ustawy o drogach publicznych również:
- ustawę z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.),
- ustawę z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.),
- ustawę z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, z późn. zm.),
- ustawę z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm),
- ustawę z 12 stycznia 2007 r. o drogowych spółkach specjalnego przeznaczenia (Dz.U. z 2007 r. Nr 23, poz. 136, z późn. zm.).
Jednocześnie konieczne będzie wydanie nowych rozporządzeń wykonawczych do zmienionych aktów prawnych.
Celem wprowadzenia projektowanych zmian jest przede wszystkim ustanowienie oraz wdrożenie procedur dotyczących ocen wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego, audytów bezpieczeństwa ruchu drogowego, zarządzania bezpieczeństwem sieci drogowej dla dróg wchodzących w skład transeuropejskiej sieci drogowej. Jak zaznaczono w uzasadnieniu projektu nowelizacji ustawy o drogach publicznych, regulacja ta przywiązuje dużą wagę do rozwoju zawodowego kadry audytorów bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz do właściwego doboru osób dopuszczonych do wykonywania funkcji audytora, zapewniających rzetelne przeprowadzanie audytu bezpieczeństwa infrastruktury drogowej na każdym z etapów jej projektowania, przygotowania do otwarcia oraz podczas użytkowania. Projektowane przepisy zapewniają jednocześnie podwyższenie umiejętności audytorów poprzez zagwarantowanie osobom wykonującym takie funkcje możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zakłada się, że system szkoleń ukierunkowanych na stosowanie właściwych standardów prowadzenia audytu bezpieczeństwa infrastruktury drogowej powinny uruchomić uczelnie wyższe zgodnie z programem szkolenia specjalistycznego określonym w akcie wykonawczym do ustawy.
Zmienione przepisy będą stosowane do projektowania, budowy, przebudowy, a w także do zarządzania drogami publicznymi znajdującymi się w transeuropejskiej sieci drogowej.
W ustawie o drogach publicznych proponuje się wprowadzenie nowych definicji: oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego, audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego, klasyfikacji odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków, klasyfikacji odcinków dróg ze względu na bezpieczeństwo sieci. Również wprowadza się w art. 20 ustawy o drogach publicznych nowe obowiązki związane z implementacją dyrektywy w zakresie zarządzania bezpieczeństwem sieci drogowej. Obowiązki te będą dotyczyły tych zarządców dróg, którzy zarządzają drogami leżącymi w transeuropejskiej sieci drogowej. Poprzez podzielenie odcinków dróg sieci na kategorie i przeprowadzenie analizy dla każdej z nich, z uwzględnieniem czynników takich jak: koncentracja wypadków, natężenie ruchu i rodzaj ruchu, sporządzona zostanie lista priorytetowych odcinków dróg, na których konieczne będzie dokonanie poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Z tego względu dokonano również zmian w art. 19 ustawy o drogach publicznych, gdzie zostały podzielone zadania związane z zarządzaniem bezpieczeństwem autostrad płatnych w transeuropejskiej sieci drogowej pomiędzy Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad a spółką, z którą zawarto umowę o budowę i eksploatację albo wyłącznie eksploatację autostrady. Ponadto przewidziano możliwość (tak jak to przewiduje dyrektywa) stosowania przepisów związanych z zarządzaniem bezpieczeństwem dróg w transeuropejskiej sieci drogowej do pozostałych dróg.
W projekcie ustawy dodano nowe rozdziały (2b i 2c), w których zawarto przepisy dotyczące zarządzania bezpieczeństwem w transeuropejskiej sieci drogowej (2b) oraz statusu audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego (2c).
W rozdziale 2b proponuje się określić, iż zarządzanie bezpieczeństwem w transeuropejskiej sieci drogowej polega w szczególności na przeprowadzeniu oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego, audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego, dokonywaniu klasyfikacji odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków oraz klasyfikacji ze względu na bezpieczeństwo sieci drogowej, a także okresowa kontrola bezpieczeństwa infrastruktury drogowej.
Nowelizacja określa kiedy ocena wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego jest przeprowadzana, jakie elementy ocena powinna zawierać i co należy przy jej sporządzaniu uwzględniać. Umożliwi to zgodnie z przepisami dyrektywy wykazanie wpływu różnych planowanych wariantów danej inwestycji drogowej na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wskazuje też kiedy przeprowadzany ma być audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz elementy, które audytor lub zespół audytujący musi uwzględniać.
W ustawie określa się na czym polega klasyfikacja odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków. W ramach procesu zarządzania bezpieczeństwem sieci drogowej prowadzona będzie klasyfikacja odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków oraz klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo sieci. Wprowadzenie identyfikacji odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków, pozwoli reagować na zagrożenia eliminując przyczyny powstałych zdarzeń. Klasyfikacja odcinków dróg o dużej koncentracji wypadków oraz klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo sieci prowadzona będzie co najmniej raz na 3 lata. Projekt przewiduje, iż wyniki obydwu klasyfikacji podlegają ocenie wykonywanej przez zespół ekspertów powoływany przez zarządcę drogi. W skład zespołu ekspertów wchodzi w szczególności audytor bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zespół ekspertów, po przeprowadzeniu wizytacji w terenie, przedstawia zarządcy drogi propozycję działań, które należy podjąć w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponadto w celu zapewnienia poprawy poziomu bezpieczeństwa użytkowników dróg oraz zmniejszenia kosztów wypadków drogowych, proponuje się wprowadzenie upoważnienia dla ministra właściwego do spraw transportu do określenia w drodze rozporządzenia metody dokonywania klasyfikacji.
Projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie (w rozdziale 2c) przepisów określających status audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego. W tym zakresie określa się warunki jakie powinien spełniać audytor. Jednym z wymagań dla audytora jest posiadanie zaświadczenie o ukończeniu szkolenia dla kandydata na audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego i zdaniu egzaminu na audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego. Sposób przeprowadzania i zakres programowy szkolenia zakończonego egzaminem określony zostanie przez ministra właściwego do spraw transportu w drodze rozporządzenia. Ponadto audytor bezpieczeństwa drogowego będzie musiał posiadać ważny certyfikat wydawany przez ministra właściwego do spraw transportu na okres trzech lat po dostarczeniu przez kandydata dokumentów potwierdzających spełnienie ustawowych wymogów.
Projektowane zapisy nakładają również na audytora obowiązek stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych na szkoleniach okresowych co najmniej raz na trzy lata i przedstawiania ministrowi właściwemu do spraw transportu zaświadczenia o jego ukończeniu. Sposób przeprowadzania i zakres programowy szkolenia okresowego, określi minister właściwy do spraw transportu.
Z kolei projektowane zmiany w ustawie Prawo budowlane konieczne są z uwagi na wymóg dyrektywy, aby audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego był przeprowadzany również na etapie projektu szczegółowego, tj. wydania decyzji o pozwoleniu na budowę lub zgłoszenia. Zatem przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub zgłoszeniem przebudowy drogi zarządca drogi będzie zobowiązany przeprowadzić audyt brd. Do wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę lub w zgłoszeniu na przebudowę drogi zarządca będzie obowiązany dołączyć oświadczenie o przeprowadzeniu audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponadto zgodnie z dyrektywą audyt przeprowadzany ma być również przed oddaniem drogi do użytkowania, zatem projekt ustawy przewiduje również obowiązek dołączenia do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie oświadczenia zarządcy drogi o przeprowadzeniu audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego wraz z informacją o sposobie wykorzystania jego wyników.
Zmiany w ustawie Prawo o ruchu drogowym wprowadzają dla Policji obowiązek sporządzania sprawozdania z każdego zdarzenia drogowego ze skutkiem śmiertelnym, które miało miejsce w transeuropejskiej sieci drogowej. Projekt tych zmian określa również elementy które powinno zawierać sprawozdanie. Policja w terminie do 31 marca każdego roku, przekazuje do Sekretariatu Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, sprawozdanie za rok poprzedni. Na podstawie otrzymanych z Policji informacji Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego co najmniej raz na trzy lata, ustala średnie koszt społecznego zdarzenia drogowego ze skutkiem śmiertelnym w transeuropejskiej sieci drogowej. Wprowadzone zmiany będą miały zatem na celu zapewnienie gromadzenia i przetwarzania danych o zdarzeniach drogowych w zakresie wynikającym z dyrektywy i jej załączników oraz przekazywania ich z Policji do Sekretariatu Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.
Następne zmiany dotyczą ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Na inwestora nałożony został obowiązek dołączenia do wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oświadczenia zarządcy drogi o przeprowadzeniu audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego w stosunku do dróg leżących w transeuropejskiej sieci drogowej wraz z informacją o sposobie wykorzystania jego wyników. Natomiast zmiany ustawy o drogowych spółkach specjalnego przeznaczenia dotyczą uzupełnienia zadań drogowej spółki specjalnego przeznaczenia o zadania związane z zarządzaniem bezpieczeństwem dróg w transeuropejskiej sieci drogowej.
Projekt nowelizacji ponadto przewiduje zmiany w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, proponując:
- rozszerzenie zakresu danych w karcie informacyjnej przedsięwzięcia o wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego w przypadku drogi w transeuropejskiej sieci drogowej oraz doprecyzowanie, iż każdy z analizowanych wariantów musi być dopuszczalny pod względem bezpieczeństwa ruchu drogowego,
- wprowadzenie dodatkowego elementu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko w przypadku drogi w transeuropejskiej sieci drogowej, który powinien zawierać uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Zatem bezpieczeństwo ruchu drogowego będzie jednym z kryteriów branych pod uwagę przy wyborze wariantu w analizie wielokryterialnej, której celem jest wybór rozwiązania optymalnego z wariantowych rozwiązań według różnych kryteriów mających znaczący wpływ na realizację i funkcjonowanie danego rozwiązania takich jak: ludzie, zwierzęta, rośliny, zabytki, czy też dobra materialne.
