Szczegółowy monitoring informacji o bezpieczeństwie, analizy i badania przyczyn wypadków, korzystanie z doświadczeń wszystkich systemów transportu, nowoczesne systemy ratownictwa, szkolenia kadry w rękach zintegrowanych instytucji zarządzających bezpieczeństwem transportu, to niektóre z elementów zaproponowanych do wdrożenia w nowej koncepcji integracji systemów bezpieczeństwa transportu w Polsce. Koncepcja została przedstawiona 22 kwietnia 2010 r. podczas konferencji, która odbyła się w Politechnice Gdańskiej, podsumowującej prace nad trzyletnim Projektem ZEUS – „Zintegrowanym Systemie Bezpieczeństwa Transportu”.

ZEUS – „Zintegrowany System Bezpieczeństwa Transportu” to projekt badawczy zamówiony przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. To pierwsza w tej części Europy koncepcja integracji systemów bezpieczeństwa głównych gałęzi transportu: drogowego, kolejowego, lotniczego i wodnego. Politechnika Gdańska była generalnym wykonawcą przedsięwzięcia oraz realizatorem części drogowej. Partnerami projektu byli: Politechnika Śląska – transport kolejowy, Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych w Warszawie – transport lotniczy oraz Akademia Morska w Szczecinie – transport wodny.

Prace nad Projektem

Gałęzie i rodzaje transportu różnią się pod względem ich użytkowników, rozwiązań funkcjonalnych i prawnych, wielości instytucji zaangażowanych w procesy bezpieczeństwa transportu. Dlatego też, podstawowe uwarunkowania tworzenia integracji systemu zarządzania bezpieczeństwem zostały określone na podstawie analiz diagnostycznych, które umożliwiły identyfikację kluczowych elementów dla prawidłowego funkcjonowania systemu bezpieczeństwa. W toku prac porównano sytuację Polski z krajami, które od lat uważa się za liderów w tym zakresie. Zidentyfikowano mocne i słabe strony krajowego systemu bezpieczeństwa transportu oraz możliwość wykorzystania doświadczeń z innych krajów.

Główne wnioski wynikające z prac zespołu autorskiego Projektu ZEUS ujęte w przedstawionej koncepcji integracji systemów bezpieczeństwa czterech rodzajów transportu w Polsce:

• Integracja systemu bezpieczeństwa transportu jest niezbędnym kierunkiem usprawniania jego funkcjonowania.
• System bezpieczeństwa transportu w Polsce wymaga przebudowy instytucjonalnej w celu integracji podstawowych funkcji i zadań.
• Proces dochodzenia do rozwiązań docelowych uwarunkowany jest współdziałaniem istniejących instytucji systemu bezpieczeństwa i wolą polityczną w przeprowadzenia zmian legislacyjnych.
• Instytucje na wszystkich poziomach zarządzania wymagają wyposażenia w sprawne narzędzia zarządzania bezpieczeństwem.

Niektóre z zaproponowanych rozwiązań:
* Koncepcja Zintegrowanego System Bezpieczeństwa Transportu przewiduje, że będzie on spełniał cztery podstawowe funkcje:

• Zapobieganie zagrożeniom w transporcie – programowanie poprawy bezpieczeństwa, upowszechnienie metod zarządzania ryzykiem, ocenę skuteczności stosowanych środków poprawy, szkolenia kadry.
• Ratownictwo techniczne i medyczne – zmniejszanie szkód i strat w wypadkach transportowych, procedury ratownicze, metody współdziałania służb, standardy wyposażenia, ratownictwo na miejscu wypadku, opieka zdrowotna po wypadku, pomoc ofiarom.
• Badania przyczyn wypadków transportowych – procedury i metody badania przyczyn wypadków, formułowanie i rozpowszechnianie rekomendacji w zakresie niezbędnych zmian w systemie bezpieczeństwa.
• Monitoring i informacja o bezpieczeństwie – systematyka i standaryzacja pojęć, integracja baz danych o wypadkach, stosowanie nowoczesnych technologii monitoringu.

* Przedstawiona w koncepcji integracji struktura organizacyjna systemu przewiduje  powstanie:

• Instytucji koordynacyjnej: jednej instytucji na poziomie krajowym – Krajowej Rady Bezpieczeństwa Transportu (KRBT),
• Instytucji głównych: Urzędu Transportu (UT) o funkcjach podstawowych oraz Krajowej Komisji Badania Wypadków Transportowych (KKBWT) i Obserwatorium Bezpieczeństwa Transportu (OBT) o funkcjach wspomagających,
• Instytucji współdziałających: instytucji spoza sektora transportu o funkcjach podstawowych i wspomagających (głównie Policja, Państwowa Straż Pożarna, instytucje zarządzania kryzysowego, instytucje ochrony zdrowia, instytucje badawcze),
• Instytucji podrzędnych: kontrolowanych przez urzędy transportu zarządców infrastruktury, przewoźnicy, producentów.

Krajowa Rada Bezpieczeństwa Transportu

To projektowany w koncepcji międzyresortowy organ doradczy i pomocniczy Rady Ministrów  w sprawach bezpieczeństwa transportu. Jednostką wykonawczą KRBT jest Sekretariat, który działa  w strukturze organizacyjnej Ministerstwa Infrastruktury. Celem jej działania ma być określanie kierunków i koordynacja działań administracji rządowej w sprawach bezpieczeństwa transportu. Do podstawowych zadań należeć mają: proponowanie kierunków polityki państwa w zakresie bezpieczeństwa transportu, koordynacja działań instytucji funkcjonujących w ramach resortu transportu i innych resortów, ukierunkowanie badań naukowych, inicjowanie oraz opiniowanie aktów prawnych w dziedzinie transportu.

Urząd Transportu

Celem działania Urzędu Transportu byłaby regulacja rynku transportowego oraz nadzór nad bezpieczeństwem transportu. Do podstawowych zadań należeć będzie:

• opracowywanie strategii, programów poprawy bezpieczeństwa,
• nadzór nad przewozami, eksploatacją infrastruktury, kwalifikacjami personelu, szkoleniem i egzaminowaniem;
• certyfikacja obiektów, wyrobów, procesów, usług, technologii,
• akredytacja w zakresie kompetencji do wykonania określonych zadań,
• licencjonowanie urzędowo określonych  rodzajów działalności,
• autoryzacja do zarządzania infrastrukturą i wykonywania przewozów,
• kontrola zgodności z stanem wymaganym przez przepisy prawne,
• wykonywanie okresowych ocen stanu bezpieczeństwa,
• prowadzenia banków danych i rejestrów,
• inicjowanie oraz opiniowanie aktów prawnych w dziedzinie transportu.

Krajowa Komisja Badania Wypadków Transportowych
Celem działania Krajowej Komisji Badania Wypadków Transportowych ma być niezależna i bezstronna identyfikacja przyczyn wypadków transportowych. Do podstawowych zadań Komisji należeć będzie:

• pogłębione badania przyczyn wypadków transportowych,
• wykonywanie specjalnych analiz nad problemami bezpieczeństwa,
• ocena efektywności profilaktycznych działań administracji rządowej odpowiedzialnej za bezpieczeństwo transportu,
• ocena efektywności ratownictwa i opieki nad ofiarami wypadków transportowych,
• formułowanie rekomendacji w zakresie niezbędnych zmian prawnych i usprawnień w zarządzaniu bezpieczeństwem transportu.

Obserwatorium Bezpieczeństwa Transportu

Celem działania Obserwatorium ma być bieżące informowanie o poziomie bezpieczeństwa i jego zmianach, wynikach analiz bezpieczeństwa, udostępnianie wiedzy o bezpieczeństwie. Wśród podstawowych zadań należeć wymienić:

• zbieranie informacji o bezpieczeństwie,
• utrzymywanie zintegrowanej bazy danych o wypadkach,
• analizy danych o wypadkach,
• monitorowania zmian zachodzących w czynnikach epidemiologicznych i  działaniach, podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa oraz skuteczności tych działań,
• przygotowanie i rozpowszechnianie informacji o bezpieczeństwie transportu, informowanie społeczeństwa o zmianach zagrożeń.

***

Trzyletnie badania zrealizowane w Projekcie ZEUS pokazały, że problemy bezpieczeństwa w różnych dziedzinach są bardzo często tej samej natury i mogą też zostać sformalizowane w ten sam sposób. Aby było to możliwe niezbędna jest integracja systemu bezpieczeństwa transportu oraz przebudowa instytucjonalna w celu integracji podstawowych funkcji i zadań. Proces  dochodzenia do rozwiązań docelowych uwarunkowany będzie współdziałaniem istniejących instytucji systemu bezpieczeństwa i wolą polityczną w przeprowadzenia zmian legislacyjnych tak aby poszczególne jego elementy: funkcjonalne, informacyjne, organizacyjne, prawne, techniczne, przestrzenne i kadrowe, mogły być ujednolicone.

Więcej informacji oraz materiały z konferencji znajdują się na stronie www.e-zeus.eu.