Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013-2020 został oparty na pięciu podstawowych filarach: bezpieczny człowiek, bezpieczna droga, bezpieczna prędkość,  bezpieczny pojazd oraz ratownictwo medyczne i opieka powypadkowa. Program ma inspirować podmioty administracji rządowej i samorządowej oraz podmioty i instytucje publiczne jak również prywatne mogące wpływać swoją działalnością na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Ma też zachęcać wszystkich obywateli do współpracy na rzecz wspólnego celu jakim jest czynienie polskich dróg bezpieczniejszymi. Program uwzględnia kontekst obowiązujących, przyjętych i planowanych innych programów i strategii, zarówno międzynarodowych (ONZ i UE), jak i krajowych.

Na 100 wypadków, do jakich dochodzi na polskich drogach, ginie aż 11 osób, a 31 doznaje ciężkich obrażeń. Wśród państw Unii Europejskiej Polska należy do niechlubnej czołówki pod względem liczby ofiar śmiertelnych wypadków. Udział naszego kraju w łącznej liczbie zabitych w UE stanowi 14%. Ryzyko utraty życia na polskich drogach jest dwukrotnie większe niż średnia europejska, a ponad trzykrotnie w porównaniu do liderów brd, a więc Wielkiej Brytanii, Holandii czy Szwecji. Do porównań międzynarodowych najczęściej stosowany jest wskaźnik śmiertelności określany roczną liczbą ofiar śmiertelnych na 1 mln mieszkańców. W tej kwalifikacji Polska w 2011 roku niestety wypadła niekorzystnie.

Wśród ofiar wypadków największą grupę stanowią piesi (34% ofiar śmiertelnych i 28% ciężko rannych). Do tych zdarzeń głównie dochodzi w obszarach miejskich. Wśród kierujących największą grupę ofiar stanowią prowadzący samochody osobowe. Do tych wypadków przede wszystkim dochodzi na odcinkach dróg zamiejskich. Są one tym tragiczniejsze, że ofiarami są też pasażerowie pojazdów. Również w grupie wysokiego ryzyka są rowerzyści (8% ofiar śmiertelnych i 9% ciężko rannych), choć ich udział w ruchu stanowi zaledwie 1%. Ponadto wzrasta udział wypadków z motocyklistami i motorowerzystami.

Od 2012 roku koszty wypadków drogowych w Polsce są wyceniane przez Instytut Badawczy Dróg i Mostów na zlecenie Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Metoda wyceny wypadków drogowych w Polsce opiera się na ogólnie przyjętych praktykach z zakresu ekonomiki transportu i obejmuje następujące składowe: koszty medyczne, koszty utraconej mocy produkcyjnej (utracona produkcja), koszty uszkodzenia mienia, koszty administracyjne. Metoda ta nie obejmuje kosztów ludzkiego cierpienia wywołanego na skutek wypadków drogowych. Dodatkowo badania Instytutu Badawczego Dróg i Mostów nie uwzględniają kosztów kolizji (wg szacunków to ok. 8 mld zł), czyli takich zdarzeń w których nie ma ofiar.

Według danych dla roku 2011, największy udział w rocznych kosztach wypadków w Polsce stanowią koszty osób rannych (57,3%). Koszty ofiar śmiertelnych stanowią blisko 1/3 rocznych kosztów wypadków (32,6%). Najmniejszy udział w kosztach stanowią koszty strat materialnych (10,1%). Roczne koszty wypadków drogowych (z ofiarami) obecnie na rok 2011 wyceniane są na poziomie ponad 20 mld zł. Biorąc pod uwagę także kolizje, koszty niebezpiecznych zdarzeń drogowych szacuje się na ponad 28 mld zł.

Tymczasem prognozy demograficzne i motoryzacji w Polsce wskazują, że w latach 2011–2020 liczba mieszkańców może zmniejszyć się o 1–4%, liczba pojazdów może wzrosnąć o dalsze 15‐25%, tj. osiągnąć 30 mln pojazdów, ruchliwość mieszkańców (liczona pracą przewozową pojazdów) może wzrosnąć o 30–35%. Stagnacja lub ograniczenie działań prewencyjnych w najbliższych latach może doprowadzić do zatrzymania tendencji spadkowej liczby wypadków drogowych i ich ofiar. Szacuje się, że w takim przypadku do roku 2020 w wypadkach drogowych może zginąć ponad 40 tys. osób, a ponad 0,5 mln osób może być rannych. Straty materialne i społeczne tych zdarzeń drogowych mogą sięgnąć kwoty 225 mld zł. Konieczne jest zatem podjęcie skutecznych i efektywnych działań na rzecz ochrony życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego.

Przeprowadzone analizy pozwoliły na zidentyfikowanie głównych problemów bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce:

1. Ochrona pieszych uczestników ruchu drogowego.

2. Kształtowanie jazdy z bezpieczną prędkością.

3. Kształtowanie bezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego.

4. Dostosowanie infrastruktury drogowej do podstawowych standardów bezpieczeństwa ruchu drogowego.

5. Promowanie i eksploatacja bezpiecznych pojazdów.

6. Rozwój systemu ratownictwa na drogach.

7. Rozwój systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego jako bazy do skutecznego rozwiązania zidentyfikowanych powyżej problemów.

Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013-2020 bierze pod uwagę Polski i międzynarodowy dorobek w zakresie brd. Stąd uwzględnia kilka kluczowych zasad:

• Zasada systemowego podejścia do zarządzania bezpieczeństwem.
• Zasada poprawy brd w oparciu o ideę „Bezpiecznego systemu”.
• Zasada poprawy brd w oparciu o ideę „Wizji Zero”.
• Zasada stawiania ilościowych celów, umożliwiających monitorowanie realizacji strategii i formułowanie jednoznacznych ocen.
• Zasada formułowania działań strategicznych, oparta na podstawowych filrach bezpieczeństwa według ONZ.
• Zasada koncentracji na głównych problemach Brd przy ustalaniu priorytetowych kierunków działań oraz zintegrowanego podejścia do wyboru konkretnych działań według reguły 3E: Engineering (inżynieria), Enforcement (nadzór), Education (Edukacja).

Cele główne Narodowego Programu BRD to:

*Ograniczyć roczną liczbę ofiar śmiertelnych o co najmniej 50% do 2020 roku.

Cel ten powinien być osiągnięty względem roku 2010 – oznacza to nie więcej niż 2000 ofiar śmiertelnych w roku 2020.

* Ograniczyć roczną liczbę ofiar ciężko rannych o co najmniej 40% do 2020 roku.

Cel ten powinien być osiągnięty względem roku 2010 – oznacza to nie więcej niż 5600 ofiar ciężko rannych w roku 2020.

W nawiązaniu do głoszonej przez ONZ Dekady Działań na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013‐2020 i jego struktura interwencji opiera się na pięciu następujących filarach:

• bezpieczne zachowania uczestników ruchu,
• bezpieczna infrastruktura drogowa,
• bezpieczna prędkość,
• bezpieczne pojazdy,
• system ratownictwa i pomocy medycznej.

W każdym filarze, na podstawie diagnozy istniejącego stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego wyróżniono kierunki działań priorytetowych (priorytety) będące odzwierciedleniem podstawowych problemów bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce, i uwarunkowań ich realizacji. Natomiast, każdy priorytet jest zbiorem działań obejmujących:

• Inżynierię i technologię – rozumiane jako stosowanie takich rozwiązań technicznych sieci drogowej, które podnoszą bezpieczeństwo dróg i sprawiają, że drogi wybaczają nieuniknione ludzkie błędy. To także rozwiązania techniczne w pojazdach chroniące kierowców, pasażerów i niechronionych uczestników ruchu oraz zmniejszające ewentualne szkody.
• Nadzór – rozumiany jako widoczny nadzór i kontrola, mające na celu egzekwowanie istniejących przepisów i zapobieganie od ich nieprzestrzegania.
• Edukację – rozumianą jako podnoszenie świadomości bezpieczeństwa ruchu drogowego przez poznanie i zrozumienie ryzyka. Celem jest zmiana postaw i zachowań na poziomie jednostki, ale także na poziomie danej społeczności lub na poziomie organizacyjnym.

***

Na posiedzeniu plenarnym 8 stycznia br. Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego przyjęła projekt Narodowego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013-2020 i zadecydowała o przekazaniu go do konsultacji społecznych. Po konsultacjach społecznych i rozważeniu wszystkich nadesłanych opinii powstanie ostateczna wersja Narodowego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na lata 2013-2020. Opinię o programie można przekazać online za pomocą formularza umieszczonego na stronie www.ocenprogrambrd.pl bądź listem na adres: Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, ul. Chałubińskiego 4/6, 00-928 Warszawa, z dopiskiem „Konsultacje społeczne”.

Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013-2020