Parlament Europejski oraz Rada Unii Europejskiej przyjęły dyrektywę 2008/96/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Celem dyrektywy jest ustanowienie procedur zapewniających spójny wysoki poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach wchodzących w skład transeuropejskiej sieci drogowej, znajdujących się na etapie projektu, budowy lub użytkowania*.

W ocenie Parlamentu Europejskiego i Rady obok działań podjętych w odniesieniu do kierowców i pojazdów trzeci filar kompleksowego programu bezpieczeństwa na drogach powinna stanowić infrastruktura. Cechy fizyczne sieci dróg wraz ze związaną z nimi intensywnością ruchu są ważnymi czynnikami przyczyniającymi się do wypadków. W Polsce drogi należące do transeuropejskiej sieci drogowej posiadają długość około 4800 km i pozostają w kompetencjach 27 zarządców dróg, tj. Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad oraz 26 prezydentów miast na prawach powiatu.

W obowiązującym porządku prawnym brak jest przepisów odnoszących się w sposób kompleksowy do zagadnień stanowiących przedmiot wyżej wymienionej dyrektywy, tj. z zakresu zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Dotychczas obowiązujące akty prawne, m.in. z zakresu ruchu drogowego, dróg publicznych oraz prawa budowlanego, nie regulują przedmiotowej problematyki. Jedynie ustawa o drogach publicznych w art. 20 pkt 10 nakłada na zarządcę drogi zadanie prowadzenia okresowych kontroli stanu dróg i drogowych obiektów inżynierskich oraz przepraw promowych, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego. Jednak to zadanie tylko w części spełnia wymagania wynikające z procedury kontroli bezpieczeństwa infrastruktury drogowej.

Zgodnie z treścią dyrektywy 2008/96/WE, państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy najpóźniej do 19 grudnia 2010 r. Z tych też względów prowadzone są prace mające na celu dostosowanie przepisów prawa krajowego do treści wytycznych tej dyrektywy. Na obecnym etapie tych prac, mając na względzie nowe podejście do problematyki bezpieczeństwa, przewiduje się zmiany w trzech aktach prawnych.

Uprawnienia i wymagania w zakresie doskonalenia zawodowego audytorów

W projektowanych przepisach do ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 Nr 108, poz. 908, z późn. zm.), opartych na wytycznych dyrektywy 2008/96/WE, założono wprowadzenie przepisów regulujących status, wymagania w zakresie uprawnień i wymagania w zakresie doskonalenia zawodowego audytorów bezpieczeństwa ruchu drogowego, ze względu na istotny wpływ wiedzy i doświadczenia tych osób na przebieg procedury audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zgodnie z proponowaną definicją, audytor bezpieczeństwa ruchu drogowego, to osoba posiadająca niezbędną wiedzę i doświadczenie, potwierdzone certyfikatem wydanym przez upoważnioną jednostkę, do wykonywania audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Osoby ubiegające się o uprawnienia audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego będą zobowiązane do posiadania:

• wyższego wykształcenia technicznego,
• potwierdzenia, iż nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za popełnienie umyślnego przestępstwa, w tym umyślnego przestępstwa skarbowego,
• co najmniej 5 letniej praktyki w zakresie projektowania dróg, inżynierii ruchu drogowego, zarządzania drogami, zarządzania ruchem drogowym, opiniowania projektów drogowych pod względem bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• potwierdzenia ukończenia szkolenia wstępnego w zakresie przeprowadzania audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• certyfikatu kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego wydanego przez jednostkę akredytowaną w polskim systemie akredytacji, uzyskanego po ukończeniu szkolenia wstępnego.

Obowiązkiem audytora, określonym w przepisach ustawy, będzie również zdanie egzaminu przed komisją certyfikacyjną, wpisanie się na ogólnie dostępną listę audytorów bezpieczeństwa ruchu drogowego prowadzoną przez ministra właściwego do spraw transportu oraz stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych na szkoleniach okresowych, co najmniej raz na trzy lata. Audytor, który nie ukończy szkolenia okresowego będzie skreślany z listy, a w przypadku kolejnego dwukrotnego nie odbycia szkolenia okresowego przez audytora będzie obowiązywała zasada utraty ważności certyfikatu kompetencji zawodowych przez audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego. W takich okolicznościach uzyskanie certyfikatu kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego będzie wymagało ponownego złożenia egzaminu przed komisją certyfikacyjną. Komisja certyfikacyjna będzie działała przy wyznaczonej, przez ministra właściwego do spraw transportu, jednostce akredytowanej w polskim systemie akredytacji. Natomiast jednostkami właściwymi do prowadzenia szkolenia wstępnego i okresowego dla audytorów bezpieczeństwa ruchu drogowego będą uczelnie, spełniające wymagania określone w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.), upoważnione przez ministra właściwego do spraw transportu i wpisane na prowadzoną listę upoważnionych uczelni, realizujących wyżej wymienione szkolenia.

Ponadto do ustawy Prawo o ruchu drogowym będzie wprowadzona procedura kontroli bezpieczeństwa infrastruktury drogowej. Zgodnie z proponowaną definicją, kontrola bezpieczeństwa infrastruktury drogowej oznacza zwykłą, okresową weryfikację cech i usterek, które wymagają prac konserwacyjnych ze względu na bezpieczeństwo. Kontrola ta będzie przeprowadzana przez organ zarządzający ruchem na drogach znajdujących się w użytkowaniu po upływie 6 miesięcy od dnia oddania ich do użytkowania. Wymóg przeprowadzania kontroli bezpieczeństwa infrastruktury drogowej będzie dotyczył dróg znajdujących się w transeuropejskiej sieci drogowej, będącej w użytkowaniu, co najmniej raz na trzy miesiące, za wyjątkiem dróg objętych czasową organizacją ruchu ze względu na prowadzenie robót w pasie drogowym lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. W przypadku odcinków dróg objętych czasową organizacją ruchu wymagane będzie prowadzenie kontroli co najmniej raz w każdym tygodniu okresu prowadzenia robót.

Projektowane przepisy również wprowadzą obowiązek ustalania średnich kosztów społecznych wypadku śmiertelnego i poważnego, który miał miejsce na drodze wchodzącej w skład transeuropejskiej sieci drogowej, przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.

Jednocześnie na podstawie projektowanych w ustawie Prawo o ruchu drogowym delegacji zostaną wydane akty wykonawcze, określające m.in.:

• programy szkolenia osób ubiegających się o uprawnienia oraz wykonujących obowiązki audytora bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• szczegółowe dodatkowe wymagania w stosunku do upoważnionych uczelni prowadzących wstępne i okresowe szkolenie audytorów bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• zakres zagadnień objętych egzaminem na certyfikat kompetencji zawodowych w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• jednostkę certyfikującą, przy której będzie działała komisja certyfikacyjna,
• wymagania kwalifikacyjne, dotyczące członków komisji certyfikacyjnej i jej składu,
• wysokość opłaty za wpis na listę audytorów bezpieczeństwa i za wydanie upoważnienia dla uczelni, prowadzącej szkolenia audytorów,
• tryb i kryteria prowadzenia kontroli bezpieczeństwa infrastruktury drogowej.

Andrzej Bogdanowicz
dyrektor Departamentu Transportu Drogowego Ministerstwa Infrastruktury

Grzegorz Mucha
Departament Transportu Drogowego MI

* Z tej dyrektywy wyłączono tunele drogowe, ponieważ dla nich obowiązuje odrębna - dyrektywa 2004/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa dla tuneli w transeuropejskiej sieci drogowej.

Projekt założeń do implementacji dyrektywy 2008/96/WE do polskich przepisów jest w trakcie konsultacji społecznych; założenia projektowanych zmian w krajowych ustawach były omawiane podczas seminarium szkoleniowego Stowarzyszenia Klub Inżynierii Ruchu, które odbyło się w Rybniku w dniach 23-25 czerwca 2010 r.