Oddychamy powietrzem, a w zasadzie mało o nim wiemy. Najczęściej słyszymy, że powietrze jest coraz bardziej zanieczyszczone, zwłaszcza w miastach i że winne temu są spaliny z samochodów. Ale czym tak naprawdę oddychamy, skąd biorą się zanieczyszczenia? Z tego artykułu dowiecie się Państwo, jakie czynniki odpowiadają za emisję zanieczyszczeń powietrza, jak przejawia się ich toksyczne oddziaływanie na organizm człowieka oraz jaką rolę pod względem emisji zanieczyszczeń powietrza odgrywa faktycznie ruch drogowy. Artykuł publikujemy w dwóch częściach, zapraszamy do lektury 9 i 11 grudnia.
1. Wstęp
W otoczeniu człowieka czyste powietrze jest w dzisiejszych czasach „towarem deficytowym”. Mieszkając w zatłoczonych miastach, poruszając się po ciasnych, ograniczonych ścianami budynków ulicach, coraz częściej odczuwamy zmęczenie, osłabienie. Coraz więcej miast, w Polsce (np. Kraków) i na świecie (np. Pekin) boryka się z tworzącym się smogiem:
Jeśli chodzi o Kraków to, jak wyjaśnił w pokazanym powyżej artykule Dr Marek Bogacki z AGH, „na ogólny stan powietrza w Krakowie wpływa wiele czynników. Po pierwsze to wielkość i struktura emisji oraz lokalizacja emitorów, po drugie topografia oraz sposób zagospodarowania terenu, po trzecie czynniki meteorologiczne. To wieloparametrowy układ, gdzie na bardzo mało czynników mamy wpływ. Głównie możemy wpływać na wielkość emisji”.
Niewątpliwie, na jakość powietrza atmosferycznego wpływają różne czynniki, w tym przede wszystkim rodzaj i stężenie składników w nim zawartych, a więc gazów podstawowych (np. im mniej tlenu w powietrzu tym gorsza jego jakość) oraz gazów domieszkowych (zanieczyszczeń), których podwyższone stężenie skutkuje obniżeniem jakości powietrza.
Powietrze atmosferyczne to mieszanina gazów. W skład tej mieszaniny wchodzą w 99% azot i tlen.
Rys. 1. Skład powietrza atmosferycznego stanowią w 99 % azot i tlen
Rysunek 1 obrazuje zawartość w powietrzu składników stałych, czyli zachowujących stały udział w jego całkowitej objętości. Wśród stałych składników powietrza objętościowo najwięcej jest azotu około 78 %, tlen stanowi ok. 21 %, a argon niecały 1 %. Czwartym składnikiem stałym jest dwutlenek węgla, którego objętość stanowi zaledwie 0,03 %, jednak w warstwie przy powierzchni Ziemi stężenie tego związku ulega dość znacznym wahaniom. Pozostałe gazy składające się na całkowitą objętość powietrza, czyli neon, hel, krypton, wodór, ksenon i ozon, występują w śladowych ilościach - rzędu tysięcznych lub milionowych części. Proporcje składników stałych nie zmieniają się w atmosferze do wysokości około 80 km nad powierzchnią ziemi.
Poza składnikami stałymi powietrze składa się ze składników zmiennych, tj. takich, których zawartość zmienia się w czasie i przestrzeni, zwanych domieszkami. Typową domieszką jest woda, w postaci pary wodnej, której zawartość jest zmienna, np. przy powierzchni Ziemi waha się od prawie 0% (zimne krainy polarne, pustynie gorące) do 4 % (strefa równikowa). Oprócz postaci gazowej woda występuje w atmosferze w postaci ciekłej, jako kropelki tworzące chmury i mgły, oraz w postaci stałej, jako kryształki lodu, budujące chmury wysokie. Innymi gazowymi domieszkami atmosferycznymi są tlenki siarki, azotu, fosforu i inne, powstające w procesach spalania (np. przemysł, motoryzacja). Największe ich stężenie obserwuje się w wielkich miastach i obszarach przemysłowych.
Oprócz gazów atmosfera zawiera cząstki ciekłe i stałe unoszące się w powietrzu, zwane aerozolami atmosferycznymi (organiczne - bakterie, pyłki roślin, zarodniki grzybów oraz nieorganiczne - kropelki wody i kryształki lodu oraz cząstki dymu, sadzy, popiołu pochodzące z wybuchów wulkanów lub wytwarzane przy produkcji przemysłowej i ogrzewnictwie, a także kryształki soli morskiej uwalniające się do atmosfery przy rozbryzgiwaniu fal. Aerozole atmosferyczne pełnią ważną rolę w procesach pogodotwórczych, gdyż stanowią dla zawartej w powietrzu pary wodnej tzw. jądra kondensacji.
Powietrze należy do odnawialnych zasobów przyrody, a więc w normalnych warunkach w biosferze toczą się procesy utrzymujące jego stały skład. Aby mówić o zanieczyszczeniach powietrza należy przede wszystkim określić, które składniki powietrza są elementami naturalnymi, a które zanieczyszczeniami, a więc składnikami niepożądanymi - substancjami, których emisja do środowiska powoduje niestabilność lub zaburzenia w ekosystemie (szersza definicja zanieczyszczenia). Jeżeli w powietrzu atmosferycznym występują substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), niebędące jego naturalnymi składnikami lub też będące jego naturalnymi składnikami występującymi w zwiększonych ilościach w porównaniu ze składem naturalnym (np. dwutlenek węgla CO2) możemy mówić o zanieczyszczeniu.
Zanieczyszczenia powietrza posiadają charakter zarówno lokalny, jak i globalny. Mogą one, w porównaniu do innych rodzajów zanieczyszczeń występujących w przyrodzie (np. wód, gleb), przemieszczać się na znaczne odległości, wykazując nieraz charakter transgraniczny.
Źródła zanieczyszczenia powietrza można podzielić na naturalne oraz antropogeniczne. Zanieczyszczenia naturalne wynikają z działalności samej przyrody, jak emisje podczas wybuchu wulkanów (popioły wulkaniczne i gazy: CO, CO2, SO2 i in.), bagna (CH4, CO2, H2S, NH3), aerozole soli morskiej, erozja gleb i skał, burze piaskowe (emisja pyłów) czy pyłki roślinne.
Zanieczyszczenia powstające wskutek działalności człowieka (antropogeniczne) pochodzą m.in. z energetyki (spalanie paliw), przemysłu (procesy technologiczne w zakładach chemicznych, rafineriach, hutach, kopalniach, cementowniach), komunikacji (głównie transport samochodowy, ale również kolejowy, wodny i lotniczy), gospodarki komunalnej (gospodarstwa domowe – spalanie węgla, gromadzenie odpadów – składowiska, utylizacja odpadów i ścieków).
Zanieczyszczenia kumulują się w troposferze, najniższej warstwie atmosfery, w której zachodzą wszystkie zjawiska i procesy pogodowe. Zanieczyszczenia atmosferyczne w pewnym stopniu ulegają naturalnemu procesowi rozpraszania, sedymentacji, wymywania, neutralizacji i włączania w naturalne obiegi materii. Istnieją jednak pewne granice mechanizmu samooczyszczania atmosfery, które człowiek coraz częściej przekracza.
2. Klasyfikacja zanieczyszczeń powietrza
Klasyfikacja zanieczyszczeń powietrza jest próbą uporządkowania różnych typów domieszek powietrza, zmieniających jego skład i właściwości. Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na fizyczne, chemiczne i biologiczne.
Zanieczyszczenia pochodzenia fizycznego mogą być mechaniczne (np. pyły z azbestu), korpuskularne (promieniowanie korpuskularne, jonizujące ά, β-, β+, n0) oraz fale, w tym fale elektromagnetyczne oraz dźwiękowe. Fale elektromagnetyczne mogą być jonizujace (UV, X, γ, kosmiczne) oraz niejonizujące (radiowe, radarowe, mikrofale, IR, Vis – w tym laserowe). Hałas (dźwięk ponadnormatywny), jest również swego rodzaju zanieczyszczeniem powietrza.
Chemiczne zanieczyszczenia powietrza można podzielić ze względu na stan skupienia na aerozole, zanieczyszczenia gazowe organiczne i nieorganiczne oraz odory. Aerozole (układy koloidalne, w których fazą rozpraszającą jest gaz – powietrze) dzielimy na aerozole suche (pyły) – stan stały oraz aerozole mokre (mgły) – stan ciekły (mgły to rozproszone kropelki cieczy). Pyły są ciałami stałymi zawieszonymi w gazie. Można tu mówić o pyle ogólnym zawieszonym (TSP ang. total suspended particulates) oraz pyłach PM10, PM2,5 (ang. particulate matter), stanowiących frakcje pyłu o cząstkach o średnicy aerodynamicznej < 10 μm (PM10) bądź 2,5 μm (PM2,5). Zanieczyszczenia gazowe (gazy właściwe i pary) nieorganiczne to przede wszystkim gazy kwaśne (SO2 , NOx w tym NO2, NO), gaz utleniający O3 (ozon troposferyczny) oraz inne gazy np. CO (czad), CO2. Gazy występujące w mniejszych stężeniach to: H2S, N2O, NH3, HCl, HF. Zanieczyszczenia gazowe organiczne to metan CH4 oraz niemetanowe lotne związki organiczne (LZO; VOC; NMLZO) np.: formaldehyd, węglowodory (w tym benzen), związki chlorowcoorganiczne (freony, halony i in.) i siarkoorganiczne, kwasy, alkohole, aldehydy, estry i in.
Szczególny rodzaj zanieczyszczeń gazowych stanowią odory, zawierające H2S, merkaptany i inne zw. siarkoorganiczne, indol, kwas masłowy, aldehydy, ketony i wiele innych).
Do biologicznych zanieczyszczeń powietrza można zaliczyć mikroorganizmy, produkty przemiany materii (alergeny) oraz inne pyły biologiczne (np. pyłek kwiatowy, zarodniki).
Inna klasyfikacja zanieczyszczeń powietrza, ze względu na genezę powstawania dzieli zanieczyszczenia na pierwotne, bezpośrednio emitowane ze źródeł (np.: SO2, NO, CO, CO2, NH3, pyły) oraz wtórne, powstające z zanieczyszczeń pierwotnych w wyniku przemian (np.: O3 (troposferyczny), formaldehyd, SO3, aerozole wtórne: H2SO4 i NH4, NO3).
Źródła zanieczyszczeń można podzielić na naturalne oraz antropogeniczne, a więc związane z działalnością człowieka. Źródłami naturalnymi są: erupcje wulkanów (emisja SO2, NOx, HCl, HF. H2S, pyłów), pożary lasów i stepów (powstają CO2, CO, CxHy, dioksyny, NOx), wyładowania atmosferyczne (źródło NOx), fermentacja w przewodzie pokarmowym zwierząt (emisja CH4, CO2), roślinność, grzyby (zanieczyszczenia biologiczne w postaci pyłków i zarodników), morza i oceany (emisja aerozoli i pyłów soli nieorganicznych, CO2), bagna (CH4, H2S, CO2), gleba (pyły, CO2, N2O, NH3), meteory i meteoryty (pyły, głównie FexOy).
Antropogenicznymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza jest: energetyka (SO2, CO2, CO, NOx, pyły, WWA), przemysł, komunikacja (NOx, CO, CO2, CxHy, Pb, pyły), rolnictwo (NH3, N2O, CH4, odory) oraz mieszkalnictwo i gospodarka komunalna (odory, NLZO, pyły).
Istnieją trzy rodzaje źródeł zanieczyszczeń powietrza: punktowe (kominy, wulkany itp.), liniowe (szlaki komunikacyjne) oraz płaszczyznowe (rozlewiska, składowiska odpadów, zbiorniki wodne, gleba, pożary lasów itp.). Do cech punktowych źródeł zanieczyszczeń powietrza (głównych antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń gazowych) należy występowanie dużych stężeń gazów i pyłów w obrębie emitora oraz ustabilizowana emisja łatwa do kontroli. Źródła liniowe i płaszczyznowe charakteryzują się natomiast niejednorodnością rozkładu emisji (wydzielanej masy zanieczyszczeń) w czasie i przestrzeni, co przekłada się na trudności z kontrolą i szacowaniem emisji. Źródła liniowe i płaszczyznowe charakteryzują się niższymi stężeniami zanieczyszczeń w porównaniu do źródeł punktowych. Emitory płaszczyznowe należą do głównych naturalnych źródeł emisji.
Obecnie mówi się o trzech głównych źródłach emisji zanieczyszczeń, którymi są zakłady przemysłowe, paleniska domowe oraz komunikacja. Należy podkreślić, że transport drogowy nie jest jedynym i największym źródłem zanieczyszczeń trafiających do atmosfery. Prym w tej kategorii wiodą zakłady przemysłowe oraz paleniska domowe, opalane tradycyjnie węglem kamiennym. W przypadku tych ostatnich trudnością jest rozproszenie oraz określenie udziału emisji z palenisk w całości zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery.
Do liniowych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza należą drogi. W tym przypadku emitorami zanieczyszczeń są silniki pojazdów poruszających się po drodze. W ocenach oddziaływania na środowisko przyjmuje się, że droga stanowi emitor liniowy, złożony z wielu emitorów punktowych.
Można tu postawić pytanie, jakie są przyczyny występowania zanieczyszczeń w gazach spalinowych? Jeśli chodzi o emisję dwutlenku siarki (SO2), przyczyną jest zawartość siarki w paliwie. Emisja tlenków azotu (NOx), czyli głównie NO, NO2 i N2O, wiąże się z reakcją azotu N2 z tlenem O2 w temperaturze spalania. Przyczyną drugorzędną jest również zawartość azotu w paliwie. Tlenek węgla CO, zwany potocznie czadem, powstaje w procesie niecałkowitego spalania (niedobór tlenu, nie wyregulowany silnik itp.). Emisja dwutlenku węgla CO2 to skutek paliw „węglowych” (zawartość węgla w paliwie), przy czym zawartość ta kształtuje się następująco: węgle kopalne > olej opałowy > gaz (w przeliczeniu na masę CO2/energia). W przypadku spalania drewna mamy zerowy bilans CO2. Emisja pyłów wiąże się z zawartością popiołu, niedopalaniem paliw (węgle kopalne > drewno > olej > gaz).
Do podstawowych komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza zaliczamy zanieczyszczenia gazowe chemiczne (organiczne i nieorganiczne), w tym tlenki azotu (NOx) powstające podczas spalania paliw w silnikach, tlenki siarki (SOx) z przewagą dwutlenku siarki (SO2) powstające podczas spalania oleju napędowego oraz węglowodory związane z pracą silników wykorzystujących jako paliwo gaz LPG.
3. Struktura emisji zanieczyszczeń
Wartość emisji zanieczyszczeń to ilość zanieczyszczeń wydalana do atmosfery w jednostce czasu, wyrażana w g/s, kg/h lub t/rok. Emisję zanieczyszczeń do atmosfery można rozpatrywać w aspekcie wysokości, na której zanieczyszczenia uwalniane są do atmosfery. Mamy więc emisję wysoką z emitorów punktowych o znacznej wysokości – kominów, z których zanieczyszczenia rozprzestrzeniają się na większą odległość oraz emisję niską, gdy emitory znajdują się bliżej powierzchni ziemi (emitory powierzchniowe, liniowe). Wyszczególnienie typów źródeł emisji obrazuje poniższy schemat.
Substancje stanowiące zanieczyszczenia powietrza mogą pochodzić w różnych procentach z różnych typów emisji. Przykładowo w województwie lubelskim w 2010 r., procentowy udział różnych zanieczyszczeń w emisji całkowitej przedstawia się jak na poniższych wykresach. Wynika z nich, iż w województwie tym przeważająca ilość pyłów pochodziła z emisji powierzchniowej. Podobnie było z emisją dwutlenku węgla. Dwutlenek siarki emitowany był w prawie równym stopniu z emitorów punktowych i powierzchniowych, natomiast emitory liniowe były źródłem przeważającej części ładunku dwutlenku azotu. Emisja liniowa, w ramach której znajduje się emisja od dróg, nie była zatem głównym źródłem zanieczyszczeń.
(źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie)
Dane o emisji zanieczyszczeń ze środków transportu drogowego napędzanych silnikami spalinowymi pochodzą z Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Dla lat 2000-2011 określono emisję z jednego działu transportu, tj. środków transportu drogowego (w tym: samochody osobowe, samochody o masie całkowitej do 3500 kg, samochody ciężarowe o masie całkowitej powyżej 3500 kg, autobusy o masie całkowitej powyżej 3500 kg, motocykle, motorowery oraz ciągniki rolnicze). W poniższej tabeli przedstawiono wielkości odnoszące się do całkowitej emisji głównych zanieczyszczeń powietrza z różnych źródeł - rodzajów działalności człowieka.
Tabl. 1. Całkowita emisja głównych zanieczyszczeń powietrza według rodzajów działalności w 2011 r. w Polsce (w tysiącach tonin thousand tonnes) [źródło: GUS].
WYSZCZEGÓLNIENIE SPECIFICATION |
Dwutlenek siarki Sulphur dioxide |
Tlenki azotu Nitrogen oxides |
Tlenek węgla Carbon oxide |
Niemetanowe lotne związki organiczne Volatile nonmethane organic compounds |
Pyły Particulates |
O G Ó Ł E M |
910,05 |
850,75 |
2915,78 |
651, 95 |
413,88 |
Procesy spalania w sektorze produkcji i transformacji energii industries |
479,67 |
275,66 |
62,40 |
19, 34 |
36,70 |
Elektrownie i elektrociepłownie zawodowe |
357,46 |
228,24 |
41,85 |
18,08 |
17,83 |
Ciepłownie |
91,51 |
33,41 |
4,05 |
0,91 |
16,61 |
Procesy spalania poza przemysłem |
243,57 |
88,24 |
1789,50 |
113, 69 |
174,76 |
Gospodarstwa domowe Households |
185,24 |
60,61 |
1484,83 |
93, 88 |
141,36 |
Rolnictwo, leśnictwo i inneAgriculture, forestry, and other |
32,90 |
8,73 |
287,37 |
18, 21 |
26,44 |
Procesy spalania w przemyśle Combustion in industry |
180,24 |
74,76 |
253,84 |
10, 58 |
32,38 |
Procesy produkcyjne Production processes |
4,97 |
15,88 |
31, 08 |
75, 31 |
23,82 |
Transport drogowy |
1,34 |
282,24 |
675,00 |
160, 67 |
83,87 |
Samochody osobowe |
0,62 |
106,60 |
501, 77 |
47, 16 |
6,88 |
Samochody ciężarowe < 3,5 t |
0,21 |
34,79 |
79, 11 |
9, 77 |
2,70 |
Samochody ciężarowe > 3,5 t, autobusy i ciągniki rolnicze |
0,51 |
140,67 |
78, 45 |
35, 22 |
12,57 |
Motorowery i motocykle Moped and motorcycles |
0,00 |
0,18 |
15,66 |
6,83 |
0,00 |
Parowanie benzyny z pojazdów |
– |
– |
– |
61,69 |
– |
Zużycie opon, hamulców i nawierzchni dróg |
– |
– |
– |
– |
61,71 |
Zagospodarowanie odpadów |
0,08 |
1,36 |
17, 75 |
2, 26 |
12,84 |
Rolnictwo Agriculture |
– |
10,76 |
– |
0,36 |
23,72 |
Z powyższej tabeli widać, iż to procesy spalania są głównym źródłem emisji zanieczyszczeń, natomiast od transportu drogowego pochodzi również spora część tlenku węgla, tlenków azotu, pyłów oraz niemetalowych lotnych związków organicznych (NMVOC), przy czym przeważająca ilość tlenku węgla emitowana jest przez silniki pojazdów osobowych, natomiast tlenki azotu w nieco większym stopniu emitowane są przez pojazdy ciężarowe ciężkie oraz osobowe.
Tabl. 2. Całkowita emisja dwutlenku węgla według źródeł emisji w 2011 r. w tysiącach ton. Total emission of Carbon dioxide by emission sources in 2011.in thousand tones[źródło: GUS].
WYSZCZEGÓLNIENIE |
Dwutlenek węgla |
SPECIFICATION |
O G Ó Ł E M |
306138,93 |
T O T A L |
Energia łącznie |
308389,70 |
Total energy |
Spalanie paliw |
304568,18 |
Combustion of fuels |
w tym: przemysł energetyczny |
173821,99 |
of which: power industry |
przemysł wytwórczy i budowlany |
31062,53 |
manufacturing industry and construction |
transport |
47987,70 |
transport |
Emisja lotna z paliw |
3821,52 |
Volatile emission from fuels |
Procesy przemysłowe |
21029,08 |
Industrial processes |
Użytkowanie rozpuszczalników i innych produktów |
664,67 |
Solvent and other product use |
Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo |
- 24 170,50 (wartość ujemna!!) |
Land use, land use change and forestry |
Odpady (spalanie odpadów) |
225,98 |
Waste (waste incineration) |
Dwutlenek węgla emitowany jest głównie podczas spalania paliw, pod względem wielkości emisji tego zanieczyszczenia transport drogowy wyprzedzany jest przez przemysł energetyczny. Wartość ujemna w wierszu dotyczącym użytkowania gruntów i leśnictwa świadczy o korzystnym procesie pobierania przez rośliny dwutlenku węgla z atmosfery i włączania go do obiegu materii oraz energii.
Transport drogowy jest źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. Jej wielkość w latach 2000 - 2011 przedstawia tabela 3. Wynika z niej, iż większość ładunku zanieczyszczeń stanowił dwutlenek węgla. Na drugim miejscu uplasował się tlenek węgla (czad), na trzecim tlenki azotu.
Tabl. 3. Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu drogowego.
Pollutants emission from road transport facilities [źródło: GUS].
Wyszczególnienie |
2000 |
2005 |
2010 |
2011 |
Specification |
w tysiącach ton / in thousand tonnes |
|||||
Dwutlenek węgla |
26403,8 |
33457,9 |
46465,7 |
47001,2 |
Carbon dioxide |
Tlenek węgla |
797,2 |
689,8 |
697,8 |
675,0 |
Carbon oxide |
Niemetanowe lotne związkiorganiczne |
176,0 |
148,6 |
161,0 |
161,0 |
Volatile nonmethane organic compounds |
Tlenki azotu |
210,6 |
228,1 |
277,7 |
282,2 |
Nitrogen oxides |
Pyły (całkowity pył zawieszony TSP) |
48,9 |
58,2 |
80,6 |
83,9 |
Particulates |
Dwutlenek siarki |
0,81 |
0,93 |
1,33 |
1,34 |
Sulphur dioxide |
Ołów |
0,021 |
0,017 |
0,017 |
0,016 |
Lead |
W zestawieniu syntetycznym krajowego bilansu emisji Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami, zamieszczono wielkości oszacowanej emisji krajowej głównych zanieczyszczeń komunikacyjnych w latach 2010-2011. Zgodnie z powyższym dokumentem w roku 2011 oszacowane emisje SO2 były mniejsze o ok. 4 % w porównaniu do roku 2010. Na spadek emisji krajowej wpłynęło przede wszystkim mniejsze zużycie węgla kamiennego, gdyż na główne źródło emisji SO2 uważa się energetyczne spalanie paliw (głównie węgla) w źródłach stacjonarnych, które łącznie są odpowiedzialne za ponad 99% krajowej emisji dwutlenku siarki. Źródła mobilne są odpowiedzialne tylko za ok. 0,2% krajowej emisji dwutlenku siarki ze względu na niską zawartość siarki w paliwach ciekłych.
Emisja tlenków azotu zmniejszyła się w roku 2011 o około 1,5 % w stosunku do roku 2010. Spadek emisji również był spowodowany mniejszym zużyciem węgla kamiennego. W roku 2011 największym źródłem emisji tlenków azotu był transport drogowy – ok. 33 % oraz energetyczne spalanie paliw – ok. 32 %, przede wszystkim w energetyce zawodowej.
Emisja tlenku węgla zmniejszyła się o około 4,5 %. Na spadek emisji krajowej wpłynęło mniejsze zużycie węgla kamiennego w gospodarstwach domowych. Transport drogowy również stanowił znaczące źródło emisji tlenku węgla – ok. 23,1 % emisji krajowej w roku 2011.
Największy udział w krajowej emisji niemetanowych lotnych związków organicznych (ok. 33 %) w emisji NMLZO spośród źródeł stacjonarnych miały procesy zastosowania rozpuszczalników. Zaznaczył się również udział transportu drogowego – ok. 25 % krajowej emisji tych związków, przy czym w tym sektorze największym źródłem jest parowanie benzyny z pojazdów.
Wystąpił spadek emisji pyłu ogólnego TSP za rok 2011 (ok. 5,9 %) w stosunku do roku poprzedniego, w tym spadek emisji pyłów PM10 i PM2,5. Emisje z transportu drogowego stanowiły ok. 23 % emisji krajowej TSP, przy czym znaczna część emisji w tej kategorii pochodzi z procesów innych niż spalanie paliw (tj. ścieranie opon i hamulców oraz ścieranie powierzchni dróg).
Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że największy udział, dla metali ciężkich objętych krajową inwentaryzacją, mają procesy spalania w przemyśle. Emisja ołowiu od transportu drogowego w 2011 r. wyniosła jedynie 2,85% emisji krajowej.
Podsumowując, udział zanieczyszczeń komunikacyjnych w całości zanieczyszczeń powietrza nie jest aż tak znaczący, jak się powszechnie uważa. Znacznie większy wpływ na jakość powietrza atmosferycznego ma działalność przemysłowa.
Druga część artykułu ukaże się w naszym portalu w dniu 11 grudnia. Zapraszamy !
Literatura:
1) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031).
2) Michalczyk J. K., Transport gazowych zanieczyszczeń w powietrzu – symulacje numeryczne w skali lokalnej. Rozprawa doktorska przygotowana pod opieką naukową dr hab. Krzysztofa Murawskiego, prof. UMCS. Politechnika Lubelska, Instytut Inżynierii Ochrony Środowiska. Lublin 2003 r.
3) World Health Organization (http://www.who.int/en/)
4) Oficjalna strona internetowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (http://www.imgw.pl/luty 2014 r.)
5) Portal Informacyjny Głównego Urzędu Statystycznego (http://stat.gov.pl/)
6) http://www.gios.gov.pl/(luty 2014 r.)
7) http://www.wios.lublin.pl/(luty 2014 r.)
8) http://sojp.wios.warszawa.pl(luty 2014 r.)
9) Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO na lata 2010 - 2011 w układzie klasyfikacji SNAP. Raport syntetyczny. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, marzec 2013.
10)Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami . Krajowa Baza. Instytut Ochrony Środowiska –Państwowy Instytut Badawczy, 2013 r. (http://www.kobize.pl/)
11)http://wiadomosci.onet.pl/krakow/smog-w-krakowie-naukowcy-podpowiadaja-jak-z-nim-walczyc/dwxjr(19 luty 2014 r.)
12)http://fakty.interia.pl/swiat/news-dramatycznie-wysoki-poziom-zanieczyszczenia-powietrza-w-peki,nId,928863(12 stycznia 2013 r.)
13)www.energiaisrodowisko.pl/(styczeń 2013 r.)