Zgodnie z sugestią Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz zaleceniem Unii Europejskiej i organizacji międzynarodowych dotyczących otwartego dostępu do danych i publikacji Departament Strategii Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego zamówił ekspertyzę pn. „Wdrożenie otwartego dostępu do treści naukowych i edukacyjnych. Praktyki światowe a specyfika polska.” Raport został zrealizowany przez ICM UW pod kierunkiem prof. Marka Niezgódki.
Głównym celem ekspertyzy jest zaproponowanie zestawu narzędzi służących implementacji otwartego dostępu (OD), definiowanego jako nieograniczony dostęp do treści naukowych, głównie recenzowanych artykułów naukowych.
Ekspertyza jest podzielona na dwie główne części. Pierwsza z nich opisuje światowe doświadczenie w implementacji otwartego dostępu, ze szczególnym uwzględnieniem działań na poziomie rządowym oraz na poziomie Unii Europejskiej, gdzie idea otwartego dostępu jest wdrażana systematycznie (np. program OpenAIRE). Druga część raportu poświęcona jest zagadnieniu otwartego dostępu w Polsce. Druga część raportu poświęcona jest zagadnieniu otwartego dostępu w Polsce.
W Polsce istnieją obecnie 132 czasopisma w otwartym dostępie. 50 polskich czasopism naukowych jest dostępnych na platformie YADDA finansowanej ze środków publicznych. Działają repozytoria instytucjonalne, biblioteki cyfrowe oraz instytucje wspierające otwarty dostęp (KOED, ICM, EBiB). Polscy naukowcy mają mieszane podejście do idei OD. Z jednej strony wspierają i doceniają szybszą cyrkulację wiedzy, lepszy feedback, nieograniczony dostęp itp. Z drugiej strony są oni ograniczeni poprzez instytucjonalne wymogi związane w publikacjami w czasopismach z odpowiednim Impact Factor oraz finanse, co determinuje ich wybory dotyczące miejsca publikacji.
Bazując na światowych doświadczeniach oraz uwzględniając lokalną specyfikę, raport proponuje zmiany w polskim systemie nauki. Ich najważniejszymi celami są: przyspieszenie wymiany wiedzy; powszechność systemu komunikacji naukowej; lepsza komunikacja pomiędzy producentami wiedzy i jej konsumentami.
W opinii raportu cele te mogą zostać osiągnięte przez wprowadzenie następujących zmian:
- włączenie polityki otwartego dostępu jako wymiaru oceny jednostek naukowych,
- implementacja otwartego mandatu w Narodowym Centrum Nauki i Narodowym Centrum Badań i Rozwoju,
- uzależnienie budżetowego finansowania czasopism naukowych od wprowadzenia przez nie polityki otwartego dostępu,
- włączenie polityki otwartego dostępu jako wymiaru oceny czasopism naukowych,
- rozszerzenie programów wspierających publikowanie przez polskich naukowców w zagranicznych otwartych czasopismach,
- włączenie polityki otwartego dostępu do projektów MNiSW, m.in. Index Plus,
- otwarty dostęp do prac doktorskich.
Publikacja została zrealizowana w ramach projektu systemowego MNiSW sfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Dostępna jest na stronie internetowej MNiSW.
Źródło: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
