Ewa Szkurłat pisze o twórczym charakterze percepcji [5]. W ramach tego procesu mieści się odbiór, analiza i interpretacja pewnych zjawisk. Na tej podstawie obserwator tworzy własne wyobrażenie o danym miejscu. To wyobrażenie odniesione do różnych potrzeb człowieka wpływa na ocenę i określenie wartości miejsca, co z kolei warunkuje zachowania człowieka.

Według Ewy Szkurłat istnieje ścisły związek między procesem percepcji a zachowaniami przestrzennymi człowieka.

W związku z powyższym można powiedzieć, że:

• zaspokojenie potrzeb estetycznych człowieka wiąże się z szeroko rozumianą jakością życia;
• proces postrzegania nie jest tożsamy z widzeniem;
• percepcja środowiska związana jest z porównywaniem postrzeganej przestrzeni z wzorcami, które mają charakter społeczny i osobniczy, a dodatkowo są zmienne w czasie;
• atrakcyjność wizualna krajobrazu nie sprowadza się wyłącznie do układu linii, powierzchni i brył, kolorystyki i tworzywa, ale stanowi dużo bardziej złożony układ różnych cech środowiska.

Powyższe stwierdzenia, zdaniem autorki, są wystarczające dla uznania, że problematyka estetyki przestrzeni drogi powinna stanowić przedmiot zainteresowania nie tylko nauki, ale również praktyki projektowej i zagospodarowania przestrzennego. Estetyka stanowi realną potrzebę użytkownika przestrzeni, w tym użytkownika dróg, dlatego w kompromisie różnych czynników kształtowania przestrzeni walory widokowe nie powinny być traktowane jako element zaspokajania potrzeb wyższych wąskiej grupy koneserów piękna.

Wartości estetyczne obszarów turystycznych i rekreacyjnych

Wszelkie wyjazdy podejmowane w innych celach, niż obowiązkowe, w tym służbowe, można nazwać turystycznymi. Większość opracowań naukowych dzieli migracje turystyczne na trzy podstawowe formy, ze względu na cel podróży. Są to:

• turystyka wypoczynkowa,
• turystyka krajoznawcza,
• turystyka specjalistyczna (kwalifikowana).

Zatem, dominują cele wypoczynkowe i krajoznawcze.

W tym miejscu należy postawić pytanie, czy osoba, której głównym celem działań jest wypoczynek i poznanie czegoś nowego oczekuje jednocześnie, by celem dodatkowym były pozytywne odczucia estetyczne? Cele turystyczne realizowane są dzięki wyjazdom do miejsc cechujących się pewnymi walorami turystycznymi. T. Lijewski, B. Mikułowski i J. Wyrzykowski walorami turystycznymi nazywają „specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowania turystów” [3]. A wśród walorów wypoczynkowych wymieniają, między innymi:

• występowanie walorów estetycznych krajobrazu,
• walory widokowe krajobrazu.

Z kolei R. Przybyszewska-Gudelis, M. Grabiszewski i S. Iwicki podali, że walory krajoznawcze to „zespół dóbr naturalnych i antropogenicznych, które dzięki swemu znaczeniu poznawczemu, estetycznemu, patriotycznemu i dydaktycznemu stanowią lub mogą stanowić w przyszłości przedmiot zainteresowania turystycznego” [4]. Można również wskazać pewne formy turystyki specjalistycznej, dla której walory estetyczne krajobrazu mają szczególne znaczenie. Mogą to być, na przykład, plenery artystyczne, których uczestnicy przyjeżdżają w szczególnie urokliwe miejsca, by tworzyć dzieła sztuki czerpiąc natchnienie z piękna otaczającej przestrzeni. W związku z powyższym można stwierdzić, że estetyka współdecyduje o randze waloru turystycznego, a szerzej o atrakcyjności turystycznej danego miejsca. Z kolei atrakcyjność turystyczna wpływa na wielkość ruchu turystycznego i tym samym lokalny rozwój gospodarczy.

Określony krajobraz istnieje w sposób obiektywny, niezależnie od obecności i oglądania go przez człowieka. Jednak jego wartościowanie następuje w drodze percepcji. Człowiek musi daną przestrzeń zobaczyć i poddać ocenie. Oglądanie krajobrazu następuje z jakiegoś punktu w terenie lub podczas przemieszczania się drogą, więc jedną ze zmiennych oceny estetycznej będzie tzw. dostępność widokowa (czyli możliwość dostrzeżenia danej przestrzeni wynikła z topografii terenu i położenia obserwatora). Oznacza to, że turysta kształtuje swoją opinię o pięknie miejsca obserwując je z danej drogi lub punktu widokowego. Zagospodarowanie przestrzeni drogi ma zatem kluczowe znaczenie dla percepcji krajobrazu, w szczególności w obszarach turystycznych.

mgr inż. Anna Polska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Wydział Biologii i Nauk o Ziemi

Spis literatury zawarty jest w trzeciej części opracowania.

Tweet