Według definicji zawartej w unijnej Zielonej księdze PPP jest umową długoterminową, długofalową zawieraną między podmiotami sektora publicznego i prywatnego. W Portugali z reguły zawierana jest na 30 lat. Pomocą w zawieraniu takich kontraktów służy stworzona do tego macierz ryzyka. Na przykład po stronie państwa pozostawia ona planowanie, lokowanie drogi, zagadnienia środowiskowe, po stronie koncesjonariusza – projektowanie i budowanie.
Obecnie łączna długość portugalskich autostrad wynosi 3 300 km, z tego tylko 150 km jest zarządzane przez administrację drogową. Sieć autostrad administrowana przez koncesjonariuszy łącznie mierzy 2 600 km (95%), w tym na 1 500 km (58%) obowiązują opłaty wnoszone za użytkowanie (tzw. myto prawdziwe), na 200 km (8%) nie wnosi się żadnych opłat, natomiast 900 km (36%) eksploatowane jest z tzw. myta ukrytego.*
System tzw. myta ukrytego wykorzystywany jest w sytuacjach, w których wybudowana autostrada ma służyć pobudzaniu rozwoju gospodarczego danego regionu. W przypadkach uboższych terenów natężenia ruchu nie zabezpieczają koncesjonariuszom odpowiednie poziomu dochodu. Ale dzięki takiej inwestycji region uzyskuje połączenie z innymi obszarami kraju. Stąd różnica w kosztach budowy i eksploatacji takiej autostrady w stosunku do tej, na której pobiera się opłaty za przejazd, pokrywana jest z budżetu państwa, a więc z dochodów podatkowych. Czy takie rozwiązanie jest dobre? W tej chwili budzi ono wątpliwości, jednak w tej konstrukcji istotny jest aspekt społeczny, który jest trudny do wartościowego zdefiniowania w kontekście korzyści w pobudzaniu gospodarki.
Przykładem autostrady z ukrytym mytem jest A23. Mierzy ona 180 km. Przygotowanie tego projektu trwało 6 lat. Jej budowę zakończono w 2003 roku. Wiedzie ona przez interior. Tam odnotowano jedno z najniższych natężeń ruchu w kraju. Dzięki autostradzie poprawiono dostęp do czterech ważnych miejscowości regionu. W tej chwili tę trasę pokonuje pięciokrotnie więcej mieszkańców tego obszaru. Przede wszystkim wpłynęła ona na wzmocnienie handlu, przyczyniła się też do wzrostu liczby ludności w miastach położonych na trasie.
***
Wprowadzenie formuły PPP umożliwiło Portugali zrealizowanie drugiego etapu narodowego programu budowy dróg, czego efektem jest wybudowanie w latach 2000-2009 aż prawie 50% sieci autostrad. Te sieci przejęły większość ruchu tranzytowego – do 2009 roku wzrost natężenia ruchu na autostradach wyniósł 40%. Odciążając szlaki niższych kategorii udało się zdecydowanie poprawić statystyki bezpieczeństwa ruchu drogowego. Od 1980 roku ruch wzrósł czterokrotnie, natomiast liczba śmiertelnych wypadków spadła o 50% (również w dekadzie 2001-2010 udało się wykonać założony unijny cel zmniejszenia wypadków o połowę). Ponadto obniżył się czas podróży – na przykład w tej chwili z Lizbony na północ kraju jedzie się o 40 minut krócej.
Agnieszka Serbeńska
Materiał na podstawie wystąpienia Antonio Pinelo z CRP podczas seminarium ERF „Engineering and Financing Safe and Sustainable Roads” (Warszawa, 25-26 października 2011 r.).
* Kryzys gospodarczy i ekonomiczne kłopoty Portugali spowodowały, że rząd tego państwa od 8 grudnia 2011 r. wprowadził opłaty za przejazd na ostatnich niepłatnych odcinkach autostrad.
- «« poprz.
- nast.
