Baza surowców do produkcji kruszyw w Polsce

Polska jest krajem o średnim potencjale ilościowo-rodzajowym kopalni do produkcji kruszyw naturalnych. Ich złoża są nierównomierne rozłożone. Nieomal wszystkie złoża surowców skalnych znajdują się na południe od linii Wrocław – Kielce, a ponad ¾ złóż żwirów i piasków znajduje się na północ od tej linii. W ostatnich latach coraz szerzej wykorzystywane są do ich produkcji surowce skalne, które dotychczas znajdowały przeznaczenie wyłącznie do wytwarzania innych wyrobów budowlanych np. cement, wapno. Rodzaj surowców skalnych będących bazą do produkcji kruszyw naturalnych oraz stan zasobów przedstawia tabela 4.

Stopień zagospodarowania złóż zarówno w zakresie ich ilości jak i wielkości zasobów tylko pozornie stwarza bezpieczną sytuację. Po okresie kilkuletniego wzrostu i stabilizacji produkcji nastąpi jej ograniczenie powodowane często nieuzasadnionymi wymaganiami środowiskowymi oraz zmniejszeniem popytu. Prognozy mówią, że po roku 2025 nastąpią ograniczenia w dostępie do złóż i brak wystarczającej  produkcji piasków i żwirów, a po roku 2050 – kruszyw naturalnych łamanych.

Produkcja kruszyw naturalnych do roku 2010

Prezentacja prognozy produkcji kruszyw w okresie 2012 – 2020, poprzedzona została informacją dotyczącą okresu 2000 – 2010. Prezentowane wielkości są często szacunkiem własnym, wynikających ze zbierania informacji wewnątrz branży bezpośrednio u producentów. Są one, jak i statystyki oficjalne, obarczone błędami wynikającymi głównie z nieuporządkowanej, niejednoznacznej klasyfikacji i nazewnictwa oraz nieuwzględnienia  mikroprzedsiębiorców i wydobycia kopalin bez koncesji, które to nieuczciwe działanie ma szczególnie bardzo znaczny rozmiar w zakresie żwirów i piasków.

Analiza wielkości produkcji pozwala stwierdzić, że:

• w okresie od 2000 do połowy 2003 r. miał miejsce istotny spadek zapotrzebowania na kruszywa naturalne łamane oraz nieco mniejszy wobec kruszyw naturalnych żwirowych,
• od połowy 2003 roku zapotrzebowanie rosło znacznie szybciej w odniesieniu do kruszyw naturalnych łamanych niż kruszyw naturalnych żwirowych (powód - program przedakcesyjny UE w zakresie przebudowy dróg),
• trend wzrostu zapotrzebowania po roku 2008 uległ spowolnieniu, co wynika ze zmniejszenia zapotrzebowania ze strony budownictwa ogólnego,
• należy zwrócić uwagę, że w zaspokojeniu wzrostu zapotrzebowania kruszyw jest coraz wyższy udział produkcji wytwarzanej przez zakłady przemysłu cementowo-wapienniczego, które dotychczas zajmowały się tym w znacznie mniejszym zakresie.

Wzrost zapotrzebowania powoduje niestety również wzrost wydobycia kopalin bez koncesji. Obecnie dotyczy nie tylko produkowanych kruszyw naturalnych żwirowych.

Analiza wielkości produkcji kruszyw naturalnych łamanych pozwala stwierdzić, że:

• wiodące znaczenie w ich produkcji utrzymuje województwo dolnośląskie,
• szczególnie dynamicznie rośnie ona w województwie świętokrzyskim, wzrasta również udział województwa śląskiego,
• województwo małopolskie utrzymuje swój znaczny udział i charakteryzuje się wraz z województwem śląskim znacznym wewnętrznym zużyciem,
• województwa dolnośląskie i świętokrzyskie wykazują znaczną nadwyżkę produkcji nad zużyciem wewnętrznym,
• cztery województwa (dolnośląskie, świętokrzyskie, śląskie i małopolskie) wytwarzają ponad 90% całej ich produkcji kruszyw naturalnych łamanych,
• sam powiat kielecki wytwarza 20% produkowanych w Polsce kruszyw naturalnych łamanych.

Prognoza produkcji kruszyw w latach 2012 - 2020

Prognozę kruszyw oparto na obserwacjach i posiadanych informacjach związanych z bazą surowcową, jaką dla kruszyw naturalnych stanowią złoża kopalin, dla kruszyw sztucznych istniejące hałdy i produkcja bieżąca hut stali i miedzi, a w zakresie recyklingu założenie nowego podejścia do tych materiałów produkowanych z wyburzeń obiektów i przebudowy dróg. Nowe podejście to dążenie do powtórnego wbudowania wszystkich materiałów rozbiórkowych. W oparciu o doświadczenie, został opracowany przepływ od bazy surowcowej, przez przeznaczenie szczegółowe, do przeznaczenia rodzajowego.

Wstawić wykres

Analizując prognozy produkcji kruszyw w Polsce w latach 2010 – 2020 należy stwierdzić:

• wielkość produkcji kruszyw zależeć będzie od wielkości uzyskanych i posiadanych środków własnych,
• będzie odpowiedzią na zapotrzebowanie w okresie znacznej budowy dróg w latach 2012 – 2015; następnie, patrząc optymistycznie, wystąpi okres stabilizacji, natomiast stale wzrastać będzie zapotrzebowanie w zakresie pozostałego budownictwa,
• nastąpi utrzymanie poziomu produkcji kruszyw naturalnych łamanych w okresie do 2013*, następnie powolne zmniejszenie zapotrzebowania lub optymistycznie – stabilizacja,
• po roku 2015 może nastąpić częściowe ograniczenie wydobycia, wynikające z ograniczonego dostępu do złóż już eksploatowanych oraz nowych koniecznych do udostępnienia,
• będzie wzrastać produkcja kruszyw naturalnych żwirowych poprzez uruchamianie nowych miejsc eksploatacji oraz  możliwą legalizację miejsc ich prowadzenia bez koncesji,
• podstawową rolę odgrywać będą rosnące koszty transportu,
• ustabilizuje się, a następnie znacznie spadnie produkcja kruszyw sztucznych wobec wyczerpywania się zapasów na ich składowiskach (poza Ecoren KGHM),
• będzie rosnąć produkcja kruszyw z recyklingu, co będzie wynikiem analizy kosztów i ograniczonego dostępu do kruszyw naturalnych,
• istotnym producentem kruszyw może się stać górnictwo węgla kamiennego w wyniku dobrego wykorzystania kopalin towarzyszących, wydobywanych w znacznych ilościach wraz z wydobyciem węgla.

Aleksander Kabziński
Prezes Zarządu
Polskiego Związku Producentów Kruszyw

Tweet