Odwzorowanie relacji ruchowych pomiędzy poszczególnymi obszarami wymaga rozważenia kilku specyficznych zjawisk:
- dla potrzeb planowania systemu transportowego w aglomeracji zasadnicze znaczenie ma styk miasta i strefy podmiejskiej ([M] + [S]) , ponieważ zjawisko rozlewania się zabudowy skutkuje zwiększeniem się ruchu między tymi obszarami i zwykle nakładaniem się na ruch zewnętrzny wobec aglomeracji, powodując tak dziś charakterystyczne zatłoczenie tras wjazdowych do miasta; ten styk jest zdominowany dojazdami [S] › [M] (zwykle liczniejszymi niż [Z] › [M]), dlatego badania ruchliwości w [S] są kluczowe dla oszacowania potoków ruchu na tym styku;
- rozpoznanie potencjałów ruchowych strefy zewnętrznej nie musi być powiązane ze strefą podmiejską, ponieważ nie są to zwykle znaczące ruchy, a w każdym razie zwykle nie wpływają na decyzje planistyczne - najważniejsze jest rozeznanie rozkładu ruchu między [Z] a [M] + [C]), np. klasyczną metodą „źródło – cel”;
- rozróżnienie stref [M] i [C] ma na celu ułatwienie prognozowania: rozlewanie się miast plus trendy wypierania mieszkalnictwa z centrum jako skutek wzrostu renty nieruchomości w centrum (czyli wzrostu czynszów, wobec czego mieszkalnictwo nie ma szans konkurować z biznesem) pozwala na realistyczne oszacowanie wielkości migracji ze strefy centralnej, zarówno do [M] jak i do [S];
- dla uproszczenia wywodu we wstępie założono, iż ruchy [M] › [S] są nieliczne. Nie oznacza to, że nie mogą pojawić się znaczące potoki ruchu na przykład dojazdy do pracy w przypadku powstawania stref komercyjnych czy przemysłowych, bądź wykwalifikowanej kadry do obsługi nowych założeń mieszkaniowych.
Niektóre cechy demografii aglomeracji miejskich z punktu widzenia zmian strukturalnych
Przez „aglomerację wielkomiejską” rozumiemy zespół miejski i terenów otaczających, skupiony wokół miasta centralnego, powiązany synergicznie wewnętrznie w ramach funkcji obsługowych, generujących ową aglomerację, oraz zewnętrznie jako źródło/cel ruchu zainteresowanego funkcjami wielkomiejskimi i zaopatrzeniem. To oznacza, że tereny otaczające miasto centralne, będące niejako innym od samego miasta tworem urbanistycznym, są ściśle z tym miastem powiązane, uzupełniając się i wspierając. Główne funkcje miasta centralnego, tworzące niejako „markę” miejsca, są następujące:
- usługi publiczne wyższego rzędu: uczelnie, muzea, teatry, inne instytucje kultury; administracja rządowa i regionalna; specjalistyczna służba zdrowia itp.;
- szkolnictwo ponadpodstawowe i specjalistyczne;
- infrastruktura biznesu na większą skalę: banki i inne instytucje i firmy finansowe, usługi doradcze;
- obiekty sportu i rekreacji o charakterze komercyjnym (stadiony, baseny itp.).
Natomiast strefa podmiejska przejmuje częściowo funkcje mieszkaniowe, szczególnie mieszkalnictwa jednorodzinnego wraz z podstawowymi usługami, często uzupełniane koncentracjami stref komercyjnych czy przemysłowych i składowych.
Zjawisko migracji mieszkańców miasta do strefy podmiejskiej jest uwarunkowane zwykle dostępnością w mieście i strefie terenów pod rozwój mieszkalnictwa - w sensie terenowym, środowiskowym, formalnym i ekonomicznym. Dla gmin strefa zwiększa bazę podatkową (strata miasta centralnego), dla miasta centralnego pozostaje czerpanie korzyści z rozszerzania zasięgu usług wyższego rzędu oraz innej działalności gospodarczej. Ponadto poprawa warunków życia mieszkańców aglomeracji stwarza miastu centralnemu zasoby siły roboczej o odpowiednich (wysokich) kwalifikacjach.
Oznacza to, że modelowanie ruchu dla takiego obszaru wymaga specjalnego podziału obszaru na strefy funkcjonalne i przypisanie do nich stosownych typów modeli ruchu oraz parametrów skalibrowanych badaniami.
W tym zakresie konieczne jest zwrócenie uwagi na kilka zjawisk demograficznych, jakie obecnie są obserwowane:
1) Zmniejszanie się liczby mieszkańców miast wobec strefy podmiejskiej; dla przykładu podano poniżej w tablicy 1 dane dla Aglomeracji Trójmiasta.
2) Grupy wiekowe związane z edukacją i potencjałem pracy zmniejszają swój udział w liczbie mieszkańców, a co ciekawe, potencjał mieszkańców strefy w tym zakresie jest porównywalny z miastem centralnym.
Jan Friedberg
niezależny konsultant
*Przez „rezultat” rozumiany jest użytkowy efekt przedsięwzięcia, przez „oddziaływanie” - wpływ na otoczenie, poza samym projektem, zaś przesz „produkt” - materiały efekt projektu (budowle, tabor, systemy techniczne).
- «« poprz.
- nast.